Tam Quốc chí chính sử: Thước đo của các màn Tam quốc luận
Có một thực tế rất dễ nhận thấy: Sẽ
luôn luôn có những cuộc tranh luận về Tam Quốc Diễn Nghĩa, về Tào Tháo, về Khổng
Minh, về Lưu - Quan - Trương... dễ dàng nổ ra ở bất cứ đâu. Song, hầu hết những
cuộc tranh luận ấy lại khó có thể được duy trì lâu dài.
Lý do dường như cũng khá đơn giản. Tam
Quốc Diễn Nghĩa, với những chấm phá, thêm thắt, cắt tỉa, “bảy thực ba hư”...của
La Quán Trung, dù thế nào, cũng là một tác phẩm văn học mang nhiều tính hư cấu.
Người đọc, khi tranh luận trên nền tảng
ấy, luôn bị chi phối bởi dụng ý của tác giả, cũng như cảm nhận chủ quan của
mình. Ở Tam Quốc Diễn Nghĩa, tính “sử học” bị đặt xuống hàng thứ yếu, và do đó,
thiếu các cứ liệu cần thiết để có thể tranh luận “đến đầu đến đũa”.
Dĩ nhiên, đó cũng chính là yếu tố tạo
nên sức hút vĩnh cửu của bộ tiểu thuyết này - một trong Tứ đại danh tác, niềm tự
hào của văn học sử Trung Quốc, và cũng là niềm cảm hứng của rất nhiều thế hệ độc
giả Á Đông nói chung.
Tuy vậy, khi đã “nghiện Tam Quốc” đến
một mức độ nào đó, đã nhập tâm vào những điển tích đến mức độ nào đó, đã nghiền
ngẫm và chiêm nghiệm các bài học Tam Quốc đến một mức độ nào đó..., rất nhiều
người hẳn sẽ nảy sinh nhu cầu biết rõ hơn về sự thực lịch sử của trăm năm chiến
loạn ấy. Thứ sự thật có thể là không lấp lánh bằng, nhưng lại không kém quyến
rũ so với các nỗ lực dụng bút của La Quán Trung.
Và đó là khi người ta nên tìm đến Tam
Quốc Chí.
Tam Quốc Chí - một trong 24 bộ sử
chính thống của Trung Quốc (Nhị thập tứ sử) – là pho sử đầu tiên tổng hợp những
góc nhìn đa chiều về thời Tam Quốc, hoàn thành chỉ vài năm sau khi nhà Tấn thống
nhất giang sơn, cũng chính là căn cứ đầu tiên để La Quán Trung “diễn nghĩa”
thành Tam Quốc Diễn Nghĩa.
Tác giả của nó, Trần Thọ, là hậu duệ một
viên quan Thục Hán (bản thân làm quan nhà Tấn), đã thu gom tài liệu từ sử quán
của cả hai nước Ngô - Nguỵ, chấp bút tạo nên bộ sử này.
Hơn hai trăm năm sau, Bùi Tùng Chi tiếp
tục khảo cứu thêm một khối lượng sử liệu khổng lồ, chú giải và làm sáng tỏ trước
tác của Trần Thọ. Công trình của hai ông được gọi gộp là Tam Quốc Chí chú (Trần
chí, Bùi chú).
Phi Lữ (Vietnam+)
 |
Bản đồ thời Tam Quốc |
Tam Quốc Chí - Ngụy Thư 1
1.
GIỚI
THIỆU
Tam quốc chí là một sử
liệu chính thức và có căn cứ về thời đại Tam Quốc của Trung Quốc từ năm 189 đến
năm 280, do Trần Thọ biên soạn vào thế kỉ thứ 3. Tác phẩm này hình thành từ các
mẩu chuyện nhỏ kể về các nước Ngụy, Thục và Ngô của thời đại này, đồng thời là
nền tảng cho cuốn tiểu thuyết lịch sử rất phổ biến là Tam quốc diễn nghĩa được
viết vào thế kỉ 14.
Trần Thọ từng làm
quan cho nhà Thục Hán, sau khi Thục Hán diệt vong đến Lạc Dương làm quan cho
nhà Tây Tấn. Trần Thọ đã dựa vào các sử liệu cơ bản như Ngụy thư của Vương Thẩm,
Ngụy lược của Ngư Hoạn, Ngô thư của Vi Chiêu... để viết Tam quốc chí, thuật lại
lịch sử Trung Quốc từ khởi nghĩa Khăn Vàng vào cuối thời Đông Hán đến khi Tây Tấn
thống nhất Trung Quốc, tức từ năm Trung Bình thứ nhất đời Hán Linh Đế (184) đến
năm Thái Khang thứ nhất đời Tấn Vũ Đế (280). Tam quốc chí được chia làm 4 phần
gồm 66 quyển: Ngụy quốc chí 30 quyển, Thục quốc chí 15 quyển, Ngô quốc chí 20
quyển, ngoài ra còn có 1 quyển Tự lục (lời tựa) nhưng đến nay đã bị thất truyền.
Lúc đầu ba tác phẩm Ngụy chí, Thục chí và Ngô chí tồn tại riêng rẽ, đến năm Hàm
Bình thứ 6 thời Bắc Tống (1003) hợp nhất đổi tên thành Tam quốc chí.
Trần Thọ là quan nhà
Tấn, do đó phải lấy triều đại đã nhường ngôi cho Tấn là Tào Ngụy làm chính thống.
Ngụy chí xếp các
Hoàng đế nhà Ngụy vào bản kỷ, Tào Tháo tuy chỉ xưng vương, chưa lên ngôi Hoàng
đế nhưng cũng được xếp vào bản kỷ. Có 4 quyển bản kỷ là Vũ Đế kỷ (Tào Tháo),
Văn Đế kỷ (Tào Phi), Minh Đế kỷ (Tào Duệ) và Tam Thiếu Đế kỷ (Tào Phương, Tào
Mao và Tào Hoán). Các văn thư nói về việc các vua Ngụy xưng vương, xưng đế, trị
nước và việc tang đều không chép (ngoại trừ chiếu nhường ngôi của Hán Hiến Đế -
Hán Hiến Đế thiện nhượng sách văn, các văn thư khác chỉ do Bùi Tùng Chi chú
thích).
Thục chí xếp Lưu Bị
vào liệt truyện tức Tiên chủ truyện (mặc dù Lưu Bị xưng đế), không gọi trực tiếp
tên húy, khi chết dùng chữ băng ngang địa vị với chữ tồ. Các văn thư nói về việc
Lưu Bị xưng vương, xưng đế, trị nước và việc tang đều chép đầy đủ (có thể do
tình lưu luyến với cố quốc). Hoàng đế thứ hai nhà Thục Hán là Lưu Thiện được xếp
vào Hậu chủ truyện.
Ngô chí trong nguyên
bản gọi thẳng tên húy các vua Đông Ngô như Tôn Quyền truyện, Tôn Lượng Tôn Hưu
Tôn Hạo truyện; cách gọi hiện nay Ngô chủ truyện, Tam tự chủ truyện là do người
đời sau sửa lại. Trong phần Ngô chủ truyện có chép Nam giao tức Hoàng đế vị nói
về việc Tôn Quyền tuyên bố xưng đế, còn văn thư đăng đàn tế cáo trời đất thì
không chép, chỉ có trong phần chú thích của Bùi Tùng Chi.
Đồng thời để tôn trọng
sự thống trị của nhà Tấn, Tam quốc chí không viết liệt truyện về các nhân vật
Tư Mã Ý, Tư Mã Sư và Tư Mã Chiêu (do được Tấn Vũ Đế Tư Mã Viêm truy đặt thụy hiệu).
Ngoài ra, tác giả cũng lược bỏ nguyên nhân Tào Tháo xử tử nhân vật Khổng Dung.
Vào thời Đông Hán, sử
học tiếp nhận ảnh hưởng từ trào lưu đơn giản hóa của kinh học nên xuất hiện
trào lưu giản lược hóa các tài liệu lịch sử. Trong bối cảnh đó, đã xuất hiện
Tam quốc chí của Trần Thọ với nội dung giản lược về thời đại Tam quốc. Sau khi
Trần Thọ mất hơn trăm năm, nhiều sử liệu về thời Tam quốc xuất hiện, Tống Văn Đế
thời Nam-Bắc triều thấy nội dung của Tam quốc chí quá sơ lược nên đã ra lệnh
cho Bùi Tùng Chi chú thích. Bùi Tùng Chi đã tập hợp các sử liệu để bổ sung các
phần mà Tam quốc chí không chép hoặc chép thiếu bằng 6 phương pháp:
1. Dẫn lời bàn luận của
nhiều tác gia khác nhau để phân định phải trái.
2. Tham khảo ý kiến của
nhiều tác gia khác nhau để xét chân giả, thực hư.
3. Sự việc trong các
truyện đều kể rõ mọi đầu đuôi, uẩn khúc.
4. Bổ sung các sự việc
còn thiếu cho các truyện.
5. Kể rõ cuộc đời của
các nhân vật trong các truyện.
6. Phụ thêm các nhân
vật còn thiếu cho các truyện.
Theo thống kê của một
số học giả, thì số tư liệu mà Bùi Tùng Chi dùng để chú giải Tam quốc chí là khoảng
240 loại, gấp 3 lần so với nguyên bản Tam quốc chí. Mã Niệm Tổ trong tác phẩm
Thủy kinh chú đẳng bát chủng cổ tịch dẫn dụng thư mục vị biên cho rằng số tư liệu
mà Bùi Tùng Chi sử dụng là 203 loại. Hiện nay, theo thống kê bản hiệu đính Tam
quốc chí tại Trung Hoa thư cục đã phát hiện phần chính văn của Trần Thọ có
366657 chữ và phần chú thích của Bùi Tùng Chi có 320799 chữ. Tống Văn Đế đương
thời gọi công việc chú thích của Bùi Tùng Chi là "bất hủ". Các sử gia
đời sau như Tư Mã Quang (thời Bắc Tống) khi biên soạn Tư trị thông giám đã tổng
hợp các truyện ký trong Tam quốc chí của Trần Thọ và phần chú thích của Bùi
Tùng Chi để miêu tả trận chiến Xích Bích.
Bản Tam quốc chí do
Bùi Tùng Chi chú thích là bản thông dụng nhất hiện nay, còn gọi là Trần chí,
Bùi chú.
Không thể phủ nhận được
rằng, những sự kiện lịch sử thời Tam Quốc cùng với các nhân vật của nó trở nên
sống động, lưu truyền rộng rãi và có ảnh hưởng sâu đậm ở khu vực châu Á một phần
là nhờ ở bộ tiểu thuyết Tam Quốc diễn nghĩa của La Quán Trung. Tuy nhiên cũng
phải công nhận là thời đại Tam Quốc với những biến cố long trời lở đất giống
như một cái bản lề, xoay chuyển xã hội Trung Quốc từ thịnh trị của đời Hán sang
hỗn loạn của những Bát vương chi loạn, Ngũ Hồ loạn Hoa, Thập Lục quốc. Rất nhiều
nguyên nhân của cả thịnh trị lẫn loạn lạc này để lại dấu vết trong thời đại Tam
Quốc và được ghi lại trong Tam Quốc chí chú. Như vậy có thể nói Tam Quốc chí
chú là một sử liệu hiếm hoi có cả sức cuốn hút lẫn giá trị khảo cứu cao.
MỤC LỤC CÁC TRUYỆN CỦA TAM QUỐC CHÍ
NGỤY THƯ
1. Vũ Đế kỷ: Tào Tháo.
TÀO THÁO TRUYỆN
Phần I, Phần II, Phần III, Phần IV, Phần V
2. Văn Đế kỷ: Tào Phi. (không có)
3. Minh Đế kỷ: Tào Duệ.
TÀO DUỆ TRUYỆN
4. Tam Thiếu Đế kỷ: Tào Phương, Tào Mao, Tào Hoán.
TÀO PHƯƠNG TRUYỆN TÀO MAO TRUYỆN TRUYỆN TÀO HOÁN
5. Hậu phi truyện: Vũ Tuyên Biện Hoàng hậu, Văn Chiêu Chân Hoàng hậu, Văn Đức Quách Hoàng hậu, Minh Điệu Mao Hoàng hậu, Minh Nguyên Quách Hoàng hậu.
Hậu Phi truyện
6. Đổng nhị Viên Lưu truyện: Đổng Trác, Lý Thôi, Quách Dĩ, Viên Thiệu, Viên Thuật, Lưu Biểu.
ĐỔNG TRÁC TRUYỆN TRUYỆN VIÊN THUẬT
7. Lã Bố (Trương Mạc, Trần Đăng), Tang Hồng truyện: Lã Bố, (Trương Mạc, Trần Đăng) Tang Hồng.
LÃ BỐ TRUYỆN
8. Nhị Công Tôn Đào tứ Trương truyện: Công Tôn Toản, Đào Khiêm, Trương Dương, Công Tôn Độ, Trương Yên, Trương Tú, Trương Lỗ.
CÔNG TÔN ĐỘ TRUYỆN ĐÀO KHIÊM TRUYỆN TRƯƠNG DƯƠNG TRUYỆN
9. Chư Hạ Hầu Tào truyện: Hạ Hầu Đôn, Hạ Hầu Uyên, Tào Nhân, Tào Hồng, Tào Hưu, Tào Chân, Hạ Hầu Thượng.
HẠ HẦU ĐÔN TRUYỆN HẠ HẦU UYÊN TRUYỆN
TÀO NHÂN TRUYỆN TÀO CHÂN TRUYỆN
10. Tuân Úc Tuân Du Giả Hủ truyện: Tuân Úc, Tuân Du, Giả Hủ.
TUÂN ÚC TRUYỆN TUÂN DU TRUYỆN GIẢ HỦ TRUYỆN
11. Viên Trương Lương Quốc Điền Vương Bỉnh Quản truyện: Viên Hoán, Trương Phạm, Trương Thừa, Lương Mậu, Quốc Uyên, Điền Trù, Vương Tu, Bỉnh Nguyên, Quản Ninh. (không có)
12. Thôi Mao Từ Hà Hình Bảo Tư Mã truyện: Thôi Diễm, Mao Giới, Từ Dịch, Hà Quỳ, Hình Ngung, Bảo Huân, Tư Mã Chi.
MAO GIỚI TRUYỆN TƯ MÃ CHI TRUYỆN
13. Chung Do Hoa Hâm Vương Lãng truyện: Chung Do, Hoa Hâm, Vương Lãng.
CHUNG DO TRUYỆN HOA HÂM TRUYỆN VƯƠNG LÃNG TRUYỆN
14. Trình Quách Đổng Lưu Tưởng Lưu truyện: Trình Dục, Quách Gia, Đổng Chiêu, Lưu Diệp, Tưởng Tế, Lưu Phóng.
LƯU DIỆP TRUYỆN TRÌNH DỤC TRUYỆN QUÁCH GIA TRUYỆN
15. Lưu Tư Mã Lương Trương Ôn Giả truyện: Lưu Phức, Tư Mã Lãng, Lương Tập, Trương Ký, Ôn Khôi, Giả Quỳ.
TRUYỆN LƯU PHỨC TRUYỆN TƯ MÃ LANG TRUYỆN LƯƠNG TẬP
TRUYỆN TRƯƠNG KÝ TRUYỆN ÔN KHÔI TRUYỆN GIẢ QUỲ
16. Nhâm Tô Đỗ Trịnh Thương truyện: Nhâm Tuấn, Tô Tắc, Đỗ Kỳ, Trịnh Hồn, Thương Từ.
TRUYỆN ĐỖ KỲ TRUYỆN TRỊNH HỒN TRUYỆN THƯƠNG TỪ
TÔ TẮC TRUYỆN NHÂM TUẤN TRUYỆN
17. Trương Nhạc Vu Trương Từ truyện: Trương Liêu, Nhạc Tiến, Vu Cấm, Trương Cáp, Từ Hoảng.
NHẠC TIẾN TRUYỆN TRƯƠNG CÁP TRUYỆN TRƯƠNG LIÊU TRUYỆN
18. Nhị Lý Tang Văn Lã Hứa Điển nhị Bàng Diêm truyện: Lý Điển, Lý Thông, Tang Bá, Tôn Quan, Văn Sính, Lã Kiền, Hứa Chử, Điển Vi, Bàng Đức, Bàng Dục, Diêm Ôn.
BÀNG ĐỨC TRUYỆN ĐIỂN VI TRUYỆN HỨA CHỬ TRUYỆN
LÝ THÔNG TRUYỆN VĂN SÍNH TRUYỆN TANG BÁ TRUYỆN
19. Nhâm Thành Trần Tiêu Vương truyện: Tào Chương, Tào Thực, Tào Hùng.
TRUYỆN NHÂM THÀNH UY VƯƠNG TÀO CHƯƠNG
20. Vũ Văn thế Vương Công truyện: Tào Ngang, Tào Thước, Tào Xung, Tào Cứ, Tào Vũ, Tào Lâm, Tào Cổn, Tào Huyền, Tào Tuấn, Tào Củ, Tào Cán, Tào Thượng, Tào Bưu, Tào Cần, Tào Thừa, Tào Chỉnh, Tào Kinh, Tào Quân, Tào Cấc, Tào Huy, Tào Mậu, Tào Hiệp, Tào Nhuy, Tào Giám, Tào Lâm, Tào Lễ, Tào Ung, Tào Cống, Tào Nghiễm.
Vũ Văn thế Vương Công truyện (tiếp theo)
21. Vương Vệ nhị Lưu Phó truyện: Vương Xán, Vệ Ký, Lưu Dị, Lưu Thiệu, Phó Hỗ. (không có)
22. Hoàn nhị Trần Từ Vệ Lư truyện: Hoàn Giai, Trần Quần, Trần Thái, Từ Tuyên, Vệ Trăn, Lư Dục.
TRẦN THÁI TRUYỆN TRẦN KIỂU TRUYỆN TRẦN QUẦN TRUYỆN
23. Hòa Thường Dương Đỗ Triệu Bùi truyện: Hòa Hợp, Thường Lâm, Dương Tuấn, Đỗ Tập, Triệu Nghiễm, Bùi Tiềm. (không có)
24. Hàn Thôi Cao Tôn Vương truyện: Hàn Kỵ, Thôi Lâm, Cao Nhu, Tôn Lễ, Vương Quán.
TÔN LỄ TRUYỆN
25. Tân Bì Dương Phụ Cao Đường Long truyện: Tân Bì, Dương Phụ, Cao Đường Long.
DƯƠNG PHỤ TRUYỆN TÂN BÌ TRUYỆN
26. Mãn Điền Khiên Quách truyện: Mãn Sủng, Điền Dự, Khiên Chiêu, Quách Hoài.
TRUYỆN MÃN SỦNG TRUYỆN ĐIỀN DỰ
TRUYỆN KHIÊN CHIÊU TRUYỆN QUÁCH HOÀI
27. Từ Hồ nhị Vương truyện: Từ Mạc, Hồ Chất, Vương Sưởng, Vương Cơ.
(không có)
28. Vương Vô Khâu Gia Cát Đặng Chung truyện: Vương Lăng, Vô Khâu Kiệm, Gia Cát Đản, Đường Tư, Đặng Ngải, Chung Hội.
CHUNG HỘI LIỆT TRUYỆN ĐẶNG NGẢI TRUYỆN TRUYỆN QUÁN KHÂU
29. Phương kỹ truyện: Hoa Đà, Đỗ Quỳ, Chu Kiến Bình, Chu Tuyên, Quản Lộ.
TRUYỆN HOA ĐÀ TRUYỆN ĐỖ QUỲ
TRUYỆN CHU KIẾN BÌNH TRUYỆN QUẢN LỘ
30. Ô Hoàn Tiên Ti Đông Di truyện: Ô Hoàn, Tiên Ti, Phù Dư, Cao Câu Ly, Ốc Trở, Ấp Lâu, Uế, Hàn, Nụy.
TRUYỆN VỀ CÁC TỘC NGƯỜI Ô HOÀN & TIÊN TI
DANH SÁCH CÁC TRUYỆN CỦA TAM QUỐC CHÍ
NGỤY THƯ
1. Vũ Đế kỷ: Tào
Tháo.
2. Văn Đế kỷ: Tào
Phi.
3. Minh Đế kỷ: Tào Duệ.
4. Tam Thiếu Đế kỷ:
Tào Phương, Tào Mao, Tào Hoán.
5. Hậu phi truyện: Vũ
Tuyên Biện Hoàng hậu, Văn Chiêu Chân Hoàng hậu, Văn Đức Quách Hoàng hậu, Minh
Điệu Mao Hoàng hậu, Minh Nguyên Quách Hoàng hậu.
6. Đổng nhị Viên Lưu
truyện: Đổng Trác, Lý Thôi, Quách Dĩ, Viên Thiệu, Viên Thuật, Lưu Biểu.
7. Lã Bố (Trương Mạc,
Trần Đăng), Tang Hồng truyện: Lã Bố, (Trương Mạc, Trần Đăng) Tang Hồng.
8. Nhị Công Tôn Đào tứ
Trương truyện: Công Tôn Toản, Đào Khiêm, Trương Dương, Công Tôn Độ, Trương Yên,
Trương Tú, Trương Lỗ.
9. Chư Hạ Hầu Tào
truyện: Hạ Hầu Đôn, Hạ Hầu Uyên, Tào Nhân, Tào Hồng, Tào Hưu, Tào Chân, Hạ Hầu
Thượng.
10. Tuân Úc Tuân Du
Giả Hủ truyện: Tuân Úc, Tuân Du, Giả Hủ.
11. Viên Trương Lương
Quốc Điền Vương Bỉnh Quản truyện: Viên Hoán, Trương Phạm, Trương Thừa, Lương Mậu,
Quốc Uyên, Điền Trù, Vương Tu, Bỉnh Nguyên, Quản Ninh.
12. Thôi Mao Từ Hà
Hình Bảo Tư Mã truyện: Thôi Diễm, Mao Giới, Từ Dịch, Hà Quỳ, Hình Ngung, Bảo Huân,
Tư Mã Chi.
13. Chung Do Hoa Hâm
Vương Lãng truyện: Chung Do, Hoa Hâm, Vương Lãng.
14. Trình Quách Đổng
Lưu Tưởng Lưu truyện: Trình Dục, Quách Gia, Đổng Chiêu, Lưu Diệp, Tưởng Tế, Lưu
Phóng.
15. Lưu Tư Mã Lương
Trương Ôn Giả truyện: Lưu Phức, Tư Mã Lãng, Lương Tập, Trương Ký, Ôn Khôi, Giả
Quỳ.
16. Nhâm Tô Đỗ Trịnh
Thương truyện: Nhâm Tuấn, Tô Tắc, Đỗ Kỳ, Trịnh Hồn, Thương Từ.
17. Trương Nhạc Vu
Trương Từ truyện: Trương Liêu, Nhạc Tiến, Vu Cấm, Trương Cáp, Từ Hoảng.
18. Nhị Lý Tang Văn
Lã Hứa Điển nhị Bàng Diêm truyện: Lý Điển, Lý Thông, Tang Bá, Tôn Quan, Văn
Sính, Lã Kiền, Hứa Chử, Điển Vi, Bàng Đức, Bàng Dục, Diêm Ôn.
19. Nhâm Thành Trần
Tiêu Vương truyện: Tào Chương, Tào Thực, Tào Hùng.
20. Vũ Văn thế Vương
Công truyện: Tào Ngang, Tào Thước, Tào Xung, Tào Cứ, Tào Vũ, Tào Lâm, Tào Cổn,
Tào Huyền, Tào Tuấn, Tào Củ, Tào Cán, Tào Thượng, Tào Bưu, Tào Cần, Tào Thừa,
Tào Chỉnh, Tào Kinh, Tào Quân, Tào Cấc, Tào Huy, Tào Mậu, Tào Hiệp, Tào Nhuy,
Tào Giám, Tào Lâm, Tào Lễ, Tào Ung, Tào Cống, Tào Nghiễm.
21. Vương Vệ nhị Lưu
Phó truyện: Vương Xán, Vệ Ký, Lưu Dị, Lưu Thiệu, Phó Hỗ.
22. Hoàn nhị Trần Từ
Vệ Lư truyện: Hoàn Giai, Trần Quần, Trần Thái, Từ Tuyên, Vệ Trăn, Lư Dục.
23. Hòa Thường Dương
Đỗ Triệu Bùi truyện: Hòa Hợp, Thường Lâm, Dương Tuấn, Đỗ Tập, Triệu Nghiễm, Bùi
Tiềm.
24. Hàn Thôi Cao Tôn
Vương truyện: Hàn Kỵ, Thôi Lâm, Cao Nhu, Tôn Lễ, Vương Quán.
25. Tân Bì Dương Phụ
Cao Đường Long truyện: Tân Bì, Dương Phụ, Cao Đường Long.
26. Mãn Điền Khiên
Quách truyện: Mãn Sủng, Điền Dự, Khiên Chiêu, Quách Hoài.
27. Từ Hồ nhị Vương
truyện: Từ Mạc, Hồ Chất, Vương Sưởng, Vương Cơ.
28. Vương Vô Khâu Gia
Cát Đặng Chung truyện: Vương Lăng, Vô Khâu Kiệm, Gia Cát Đản, Đường Tư, Đặng Ngải,
Chung Hội.
29. Phương kỹ truyện:
Hoa Đà, Đỗ Quỳ, Chu Kiến Bình, Chu Tuyên, Quản Lộ.
30. Ô Hoàn Tiên Ti
Đông Di truyện: Ô Hoàn, Tiên Ti, Phù Dư, Cao Câu Ly, Ốc Trở, Ấp Lâu, Uế, Hàn, Nụy.
THỤC THƯ
1. Lưu nhị mục truyện:
Lưu Yên, Lưu Chương.
2. Tiên chủ truyện:
Lưu Bị.
3. Hậu chủ truyện:
Lưu Thiện.
4. Nhị chủ phi tử
truyện: Cam Hoàng hậu, Mục Hoàng hậu, Kính Ai Hoàng hậu, Trương Hoàng hậu, Lưu
Vĩnh, Lưu Lý, Lưu Tuyền.
5. Gia Cát Lượng truyện:
Gia Cát Lượng.
6. Quan Trương Mã
Hoàng Triệu truyện: Quan Vũ, Trương Phi, Mã Siêu, Hoàng Trung, Triệu Vân.
7. Bàng Thống Pháp
Chính truyện: Bàng Thống, Pháp Chính.
8. Hứa My Tôn Giản Y
Tần truyện: Hứa Tĩnh, My Chúc, Tôn Càn, Giản Ung, Y Tịch, Tần Bật.
9. Đổng Lưu Mã Trần Đổng
Lã truyện: Đổng Hòa, Lưu Ba, Mã Lương, Trần Chấn, Đổng Doãn, Lã Nghệ.
10. Lưu Bành Liêu Lý
Lưu Ngụy Dương truyện: Lưu Phong, Bành Dạng, Liêu Lập, Lý Nghiêm, Lưu Diễm, Ngụy
Diên, Dương Nghi.
11. Hoắc Vương Hướng
Trương Dương Phí truyện: Hoắc Tuấn, Vương Liên, Hướng Lãng, Trương Duệ, Dương Hồng,
Phí Thi.
12. Đỗ Chu Đỗ Hứa Mạnh
Lai Doãn Lý Tiều Khước truyện: Đỗ Vi, Chu Quần, Đỗ Quỳnh, Hứa Từ, Mạnh Quang,
Lai Mẫn, Doãn Mặc, Lý Soạn, Tiều Chu, Khước Chính.
13. Hoàng Lý Lã Mã
Vương Trương truyện: Hoàng Quyền, Lý Khôi, Lã Khải, Mã Trung, Vương Bình,
Trương Nghi.
14. Tưởng Uyển Phí Y
Khương Duy truyện: Tưởng Uyển, Phí Y, Khương Duy.
15. Đặng Trương Tông
Dương truyện: Đặng Chi, Trương Dực, Tông Dự, Dương Hý.
NGÔ THƯ
1. Tôn phá lỗ thảo
nghịch truyện: Tôn Kiên, Tôn Sách.
2 . Ngô chủ truyện:
Tôn Quyền.
3. Tam tự chủ truyện:
Tôn Lượng, Tôn Hưu, Tôn Hạo.
4. Lưu Do Thái Sử Từ
Sĩ Nhiếp truyện: Lưu Do, Thái Sử Từ, Sĩ Nhiếp.
5. Phi tần truyện:
Ngô phu nhân, Tạ phu nhân, Từ phu nhân, Vương phu nhân (hai người), Phan phu
nhân, Toàn phu nhân, Chu phu nhân, Hà Cơ, Đằng phu nhân.
6. Tông thất truyện:
Tôn Tĩnh, Tôn Bí, Tôn Phụ, Tôn Dực, Tôn Khuông, Tôn Thiều, Tôn Hoàn.
7 . Trương Cố Gia Cát
Bộ truyện: Trương Chiêu, Cố Ung, Gia Cát Cẩn, Bộ Chất.
8. Trương Nghiêm
Trình Hám Tiết truyện: Trương Hoành, Nghiêm Tuấn, Trình Bỉnh, Hám Trạch, Tiết Tống.
9. Chu Du Lỗ Túc Lã
Mông truyện: Chu Du, Lỗ Túc, Lã Mông.
10. Trình Hoàng Hàn
Tưởng Chu Trần Đổng Cam Lăng Từ Phan Đinh truyện: Trình Phổ, Hoàng Cái, Hàn
Đương, Tưởng Khâm, Chu Thái, Trần Vũ, Đổng Tập, Cam Ninh, Lăng Thống, Từ Thịnh,
Phan Chương, Đinh Phụng.
11. Chu Trị Chu Nhiên
Lã Phạm Chu Hoàn truyện: Chu Trị, Chu Nhiên, Lã Phạm, Chu Hoàn.
12. Ngu Lục Trương Lạc
Lục Ngô Chu truyện: Ngu Phiên, Lục Tích, Trương Ôn, Lạc Thống, Lục Mạo, Ngô
Xán, Chu Cứ.
13. Lục Tốn truyện: Lục
Tốn.
14. Ngô chủ ngũ tử
truyện: Tôn Đăng, Tôn Lự, Tôn Hòa, Tôn Bá, Tôn Phấn.
15. Hạ Toàn Lã Chu
Chung Ly truyện: Hạ Tề, Toàn Tông, Lã Đại, Chu Phường, Chung Ly Mục.
16. Phan Tuấn Lục Khải
truyện: Phan Tuấn, Lục Khải.
17. Thị Nghi Hồ Tống
truyện: Thị Nghi, Hồ Tống.
18. Ngô Phạm Lưu Đôn
Triệu Đạt truyện: Ngô Phạm, Lưu Đôn, Triệu Đạt.
19. Gia Cát Đằng nhị
Tôn Bộc Dương truyện: Gia Cát Khác, Đằng Dận, Tôn Tuấn, Tôn Lâm, Bộc Dương
Hưng.
20. Vương Lâu Hạ Vi
Hoa truyện: Vương Phồn, Lâu Huyền, Hạ Thiệu, Vi Chiêu, Hoa Hạch.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét