Đọc lại Hồng Lâu Mộng – Mục lục

 

Đọc lại Hồng Lâu Mộng – Mục lục

- Đọc Hồng Lâu Mộng

   - Từ “song quản tề hạ” đến “đa quản tề hạ” trong Hồng lâu mộng

- Tần Khả Khanh – kẻ lẳng lơ trong mộng

- 5 dẫn chứng về mối quan hệ “bất chính” của Tần thị

- Hai chị em nhà họ Vưu: càng lăng loàn tợn càng đau vì tình

- Mượn món cà xào “xa xỉ” nói về ẩm thực thực-hư

- Giả Thám Xuân: con phượng hoàng sinh trong ổ quạ

- Người đàn bà ghen Hạ Kim Quế

- Tiết Bảo Thoa: Từ món thuốc giá băng đến mối lương duyên lạnh lẽo

- Đại Ngọc-Tình Văn: tuy hai mà một    

- “Hận Phượng Thư, mắng Phượng Thư, không thấy Phượng Thư lại nhớ Phượng Thư”

- Giả Chính: dấu chân trên tuyết của tình phụ tử

- về Xuân Cung Đồ và cái “hư” trong Hồng Lâu Mộng             

- Diệu Ngọc: miễn cưỡng diệt dục, sư chả phải sư, tục không phải tục

- Đại Ngọc vs Bảo Thoa: viên ngọc đen vs chiếc thoa vàng, ai hơn ai kém?

- Giả Bảo Ngọc: “một nửa đàn ông là đàn bà”, lại là “nửa dôi”

- Tàn xuân bàn chuyện Nguyên Xuân

- Giả mẫu (phần 1): đầu tiên là chuyện giàu sang

- Giả mẫu (phần 2): đứa trẻ bất chấp và thiên vị

- Giả mẫu (phần 3): may còn được người viết về cuối rủ lòng thương

- Giả Nghênh Xuân (phần 1): rúc đầu vào sách, bịt mắt bưng tai

- Giả Nghênh Xuân (phần 2): hiền quá khó mà gặp lành

- Lý Hoàn của Hồng Lâu Mộng (phần 1): đè nén sống đời vờ nhạt nhẽo

- Lý Hoàn của Hồng Lâu Mộng (phần 2): tiếng hão đành vui phúc về già

- Về Giả Thụy của Hồng Lâu Mộng (phần 1): sự thôi thúc của phần con

- Về Giả Thụy của Hồng Lâu Mộng (phần 2): tấm gương mê gái có chết cũng (nên) soi

- Về Giả Thụy của Hồng Lâu Mộng (phần 3): bài học cảnh giác về “si”, về “sắc” cho… Bảo Ngọc

- Hồng Lâu Mộng: bi kịch của đàn ông thấy mình đầu thai thành đàn bà

- Tiết Bảo Thoa (phần 1): “lãnh mỹ nhân” giấu kín trái tim nóng

- Tiết Bảo Thoa (phần 2): Trong nóng, ngoài lạnh, thắng cả Lãnh Hương Hoàn

- Tiết Bảo Thoa (phần 3): Con sâu chủ động chui vào với hoa

- Đại Ngọc và mệnh Mộc: sống như cây và chết cũng như cây

- Bảo Thoa và mệnh Kim: hoa mai ấm trong tuyết lạnh

- Phượng Thư và mệnh Hỏa (phần 1): Nội vụ hai tay hai dao

- Phượng Thư và mệnh Hỏa (phần 2): máu đỏ của nam tính

- Bảo Ngọc và mệnh Thổ (phần 1): Hiền như đất, gieo rắc yêu và khổ

- Bảo Ngọc và mệnh Thổ (phần 2): Là gương nên không thể cùng người

- Căn phòng “dâm tình và chết chóc”: Phần 1 – Từ bức tranh trên tường

- Căn phòng “dâm tình và chết chóc”: Phần 2 – Từ mâm vàng tới quả dưa

- Căn phòng “dâm tình và chết chóc”: Phần 3 – Từ giường báu tới màn châu

- Hai thế giới trong Hồng Lâu Mộng (kỳ 1)

- Hai thế giới trong Hồng Lâu Mộng (kỳ 2)

- Hai thế giới trong Hồng Lâu Mộng (kỳ cuối)

- Những cái tên trong Hồng Lâu Mộng

ĐỌC HỒNG LÂU MỘNG

 

Đại quan viên.

HỒNG LÂU MỘNG (TÀO TUYẾT CẦN) – BỘ TIỂU THUYẾT HAY NHẤT TÔI ĐỌC TRONG NĂM 2020

*Bài viết rất dài nhưng để viết về những cái hay một bộ tiểu thuyết dài 2000 trang thì mình đã cố hết sức rồi.

26 NGÀY ĐỌC 2000 TRANG TIỂU THUYẾT VIẾT TRONG 10 NĂM VÀ 5 LẦN CHỈNH SỬA

Trong mấy năm trước, mình liên tục né tránh đọc bộ Hồng lâu mộng dù đã đọc Tam Quốc, Thuỷ Hử, mấy bộ truyện kiếm hiệp của Kim Dung vì nhiều lý do như sự đồ sộ nó, cùng vô số bình luận về Hồng lâu mộng là “dâm thư”, chỉ trích sự thối nát của xã hội phong kiến, sự bất bình đẳng của giai cấp… Nhưng trên hết là Hồng lâu mộng là tác phẩm chưa bao giờ hoàn thành của Tào Tuyết Cần. Ông viết 80 chương thì mất, mấy chục năm sau Cao Ngạc viết tiếp 40 chương để kết thúc mọi ân oán, tình duyên trong Hồng lâu mộng mà Tào Tuyết Cần để lại. Nó là cái hay những cũng là cái dở, và bên dưới mình sẽ viết rõ cái nhìn của mình về điều này ở cuối bài viết.

Từ “song quản tề hạ” đến “đa quản tề hạ” trong Hồng lâu mộng

Từ “song quản tề hạ” đến “đa quản tề hạ” trong Hồng lâu mộng.

  PHAN THU VÂNPHAN THU VÂN

Hàng trăm năm nay, Hồng Lâu Mộng đã làm say mê bao thế hệ độc giả bởi sự tinh tế trong ngôn từ, sự phong phú trong kết cấu và tình tiết, sự độc đáo trong cách xây dựng nhân vật, sự mới mẻ trong bút pháp nghệ thuật… Một trong những nghệ thuật quan trọng nhất làm nên diện mạo nghệ thuật mới mẻ cho Hồng Lâu Mộng song lại ít được giới nghiên cứu Việt Nam quan tâm, đó chính là bút pháp “Song quản tề hạ”. Khi hai cây bút đồng thời cùng hạ xuống một lúc trên trang giấy, hai nhân vật ra đời cùng một lúc, giống nhau như thể họ đang soi mình vào gương, nhưng cũng như chiếc bóng trong gương, đó đồng thời lại là một hình ảnh hoàn toàn tương phản. Khi hai cây bút đồng thời cùng hạ xuống một lúc, hai số phận, hai vận mệnh, hai kết cục cùng xảy đến, chúng bổ trợ và soi sáng cho nhau, như thể hai mặt của một triết lý, thống nhất trong mâu thuẫn, giúp người ta đi được đến bến bờ xa nhất của tâm hồn. Bài viết của chúng tôi đi sâu vào phân tích bút pháp “Song quản tề hạ” được sử dụng một cách biến hóa trong Hồng Lâu Mộng và vị trí, đóng góp cũng như ảnh hưởng của nó đối với sự cách tân về nghệ thuật của tuyệt tác này.

1. “Song quản tề hạ” trong kết cấu, tình tiết và nhân vật Hồng Lâu Mộng

Phương pháp “song quản tề hạ” lần đầu tiên được nhắc đến trong Đồ họa kiến văn chí của Quách Nhược Hư đời Tống (宋代郭若虚《图画见闻志》), miêu tả tài năng của một họa sĩ khi vẽ cây tùng: “Có thể nắm trong tay hai cây bút, cùng hạ xuống một lúc, một cây vẽ cành tươi, một cây vẽ cành khô”. (“能手握双管，一时齐下，一为生枝，一为枯枝”). “Song quản tề hạ” từ đó đã trở thành thành ngữ diễn tả sự thực hiện hai việc cùng một lúc, đồng thời cũng trở thành thuật ngữ để chỉ một thủ pháp nghệ thuật quen thuộc trong tiểu thuyết cổ điển Trung Hoa – tạo ra nhiều tuyến nhân vật, tình tiết cũng như kết cấu. Vận dụng “song quản tề hạ” thường đi theo hai nguyên tắc: một là, sự thẩm thấu và điêu luyện trong sử dụng chất liệu cùng nội hàm bên trong, có thể dùng cái này để nói cái khác, ý tại ngôn ngoại; hai là, chú ý đến yếu tố “đồng thời” và “song song”, nhưng không quá chấp vào ý nghĩa hạn hẹp của nó, mà tập trung vào sự hòa quyện và hướng đi của bút pháp. Với Hồng Lâu Mộng, có thể nói, thủ pháp nghệ thuật này đã đạt đến đỉnh cao nhất, “tiền bất kiến cổ nhân, hậu bất kiến lai giả.”

1. Tần Khả Khanh – kẻ lẳng lơ trong mộng

 

Đọc Hồng Lâu Mộng: Tần Khả Khanh – kẻ lẳng lơ trong mộng 

Anh Nguyễn

.

 

                           Cảnh vườn Đại Quan Viên (tranh không rõ tác giả)

Lời nói đầu: Trong số Tứ đại danh tác, chỉ có duy nhất Hồng Lâu Mộng vinh dự có cả một ngành học riêng nghiên cứu về nó.

“Hồng học,” hay Redology (theo tên tiếng Anh Dream of the Red Chamber) đã được khởi xướng từ ngay khi Tào Tuyết Cần còn sống và đang viết Hồng Lâu Mộng! Trong số những nhà Hồng học nổi tiếng có Lỗ Tấn, Trương Ái Linh, Vương Côn Luân (Chủ nhiệm Ban cố vấn cho bộ phim Hồng lâu mộng năm 1987,) …

Hồng Lâu Mộng là niềm tự hào văn chương cực lớn của Trung Hoa, một pho bách khoa toàn thư về thi ca, hội họa, âm nhạc, ẩm thực, kiến trúc, lễ nghi,… Người Trung Quốc có câu: “Khai đàm bất thuyết Hồng Lâu Mộng, độc tận thi thư diệc uổng nhiên!” (tạm dịch: Mở miệng ra mà không nói đến “Hồng Lâu Mộng” thì có đọc hết cả sách cũng uổng phí!). Mao Trạch Đông cũng từng nói:

”Mỗi người nên đọc cuốn tiểu thuyết này 5 lần trước khi muốn đưa ra bất kì một nhận xét gì về nó. Dẫu đã từng được cày nát qua nhiều thế kỉ, cuốn sách với hơn 600 nhân vật độc đáo và đa dạng Hồng Lâu Mộng vẫn là một kho chứa nhiều điều bí ẩn.”

Tình hình tài liệu nghiên cứu về Hồng Lâu Mộng ở Việt Nam vẫn còn ít ỏi và kém phổ cập, người Viết lại không biết tiếng Trung Quốc để có thể tiếp cận các văn bản Hồng học, nên chỉ muốn viết ra những điều tự mình ngẫm nghĩ và thu lượm bằng tiếng Anh. Nếu có thiếu sót hoặc trùng lặp, rất mong được những người yêu Hồng Lâu Mộng chỉ giáo thêm, mục đích để cùng nhau hiểu thêm về một tác phẩm kinh điển của văn học thế giới.

*

                                      Một minh họa cho Tần Khả Khanh ở sách Hồng Lâu Mộng

Trong số Kim Lăng thập nhị thoa chính sách (mười hai cô gái đầu bảng ở Kim Lăng – hiện giờ là Nam Kinh), Tần Khả Khanh là người có thân thế mơ hồ nhất, ra đi cũng sớm nhất (từ hồi thứ mười ba.) Sự xuất hiện của nhân vật này ngắn ngủi đến mức nhiều người không nhớ ra Tần Khả Khanh là ai trong số hơn 400 nhân vật của Hồng Lâu Mộng. Nhưng thật vô cùng thiếu sót nếu phủ nhận sự phức tạp và ngòi bút tinh tế của Tào Tuyết Cần trong việc mô tả nhân vật này, thậm chí nhà Hồng học Lưu Tâm Vũ còn đề xuất Tần học – chi nghiên cứu riêng về Tần Khả Khanh.

Cuộc sống và cái chết của Tần Khả Khanh có rất nhiều điều bí ẩn. Điều khiến nhiều người ngờ vực nhất là mối quan hệ loạn luân giữa Khả Khanh và bố chồng là Giả Trân, mặc dù không có một lời nào trong Hồng Lâu Mộng khẳng định chắc chắn điều đó. Trong bài viết này chúng ta hãy cùng xem lại một lượt những đầu mối của tác giả để xác định tính thật hư của giả thuyết trên.

*

Tần Khả Khanh xuất hiện từ hồi thứ năm, qua con mắt của chàng trai mới lớn Giả Bảo Ngọc, với vai trò là cháu họ.

Một lúc sau, Bảo Ngọc mệt, muốn về nghỉ trưa. Giả mẫu định sai người đưa về nghỉ một chốc rồi sẽ đến. Vợ Giả Dung là họ Tần, vội cười nói:

– Ở đây đã dọn một gian buồng để chú Bảo nghỉ rồi, xin cụ yên lòng, cứ giao chú ấy cho cháu là được.

Giả Bảo Ngọc sau đó được Tần thị (Khả Khanh) dẫn đến một căn phòng có bức vẽ Nhiên lê đồ và câu đối khuyên răn chăm học. Là kẻ lười biếng, ghét thi thư, cậu ta không thích, nằng nặc không chịu ngủ. Tần thị liền dẫn cậu ta tới buồng ngủ riêng của mình. Hành vi này không hẳn là thương phong bại tục, song cũng không tề chỉnh. Văn hóa Trung Quốc giới hạn quan hệ giới tính ngay cả trong gia đình cũng rất khắc nghiệt, có câu “chị dâu em chồng không được nói chuyện với nhau.” Tác giả khéo léo để người hầu lên tiếng bày tỏ sự không đồng tình, nhưng Tần thị liền mau chóng gạt đi.

Bảo Ngọc gật đầu mỉm cười, một bà già nói:

– Có lẽ nào chú lại đến ngủ ở buồng cháu dâu?

Tần thị cười nói:

– Ôi dào! Không sợ chú ấy phật ý. Chú ấy đã lớn đâu mà phải e dè?

                                      Tần Khả Khanh qua nét vẽ họa sĩ Trung Quốc

Cần phải nhớ rằng, trong toàn bộ câu chuyện, đây là lần đầu tiên Giả Bảo Ngọc vào buồng ngủ của một người phụ nữ mà không phải bà và mẹ ruột. Đây là một sự kiện có ý nghĩa rất lớn trong cuộc đời Bảo Ngọc, bởi nó là sàn diễn để gặp nàng tiên Thái Hư ảo cảnh, người đánh thức bản năng đàn ông trong người chàng ta. Trong toàn bộ Hồng Lâu Mộng, trừ phòng ngủ của chính Bảo Ngọc, có lẽ đây là căn phòng ngủ được miêu tả kỹ càng và khêu gợi nhất.

Đến buồng Tần thị, Bảo Ngọc vừa mới bước chân vào, đã thoảng có mùi thơm say sưa. Khi ấy mắt Bảo Ngọc dính lại, người nhủn ra, nói ngay:

– Mùi thơm thích nhỉ.

Trong buồng, trên tường treo bức họa “Hải đường xuân thụy” của Đường Bá Hổ vẽ, hai bên có đôi câu đối của học sĩ Tần Thái Hư đời Tống:

Lờ mờ giấc mộng hơi xuân lạnh,

Ngào ngạt mùi hương rượu khá nồng.

Trên án bày một cái gương quý của Vũ Tắc Thiên đời Đường. Một bên bày cái mâm vàng mà Triệu Phi Yến đã đứng lên múa, trên mâm để quả dưa mà An Lộc Sơn đã ném vào vú Dương Quý Phi. Đằng trước kê một cái giường báu của công chúa Thọ Xương nằm ở điện Hàm Chương, mắc cái màn liên châu của Công chúa Đồng Xương dệt ra.

Bảo Ngọc thấy vậy cười nói:

– Ở đây tốt! Ở đây tốt!

Tần thị cười:

– Cái buồng của tôi dù thần tiên cũng có thể ở được.

Nói xong, Tần Thị tự tay mở cái khăn lụa mà chính tay Tây Thi đã giặt, và đặt sẵn cái gối Uyên Ương của Hồng Nương đã ôm khi xưa.

Bằng ngòi bút, Tào Tuyết Cần vẽ nên một căn phòng có cả hương và sắc, đầy những chi tiết gợi cảm. Dường như phòng ngủ của Tần Khả Khanh là một địa điểm hoàn hảo để trải nghiệm những cảm xúc mê mệt. Những mỹ nhân được nêu lên trong đoạn trên gồm những ai? Chỉ cần một cái liếc mắt cũng đủ thấy: Triệu Phi Yến, Dương Quí Phi, Võ Tắc Thiên, Tây Thi. Không ngẫu nhiên mà họ toàn là những “hồng nhan họa thủy,” làm tan nát bao vương triều. Chẳng những thế, Dương Quí Phi và Võ Tắc Thiên còn là hai mỹ nhân nổi tiếng vì có quan hệ bất chính với bố chồng. Ngoài ra, tuy Tào Tuyết Cần cố tình không nói rõ, các nhà Hồng học đã chỉ ra bức vẽ “Hải đường xuân thụy” không phải vẽ hoa hải đường ngày xuân như tên gọi, mà vẽ một người đàn bà quần áo lả lơi nằm ngủ ngày. Là cậu bé mới lớn, dĩ nhiên Bảo Ngọc thích bức vẽ đó hơn bức tranh “khuyến học” Nhiên lê đồ. Có thể nói một cách hình tượng rằng qua việc chọn lựa này, Bảo Ngọc đã không vượt qua được thử thách đầu tiên của dục vọng. “Người làm sao của chiêm bao làm vậy,” trong Hồng Lâu Mộng điều này càng rõ hơn: nơi ở của một người chính là hiện thân tính cách người đó, như Đại Ngọc có Tiêu Tương quán sầu bi, Bảo Thoa có Hành Vu uyển thoáng đãng. Buồng ngủ của Tần Khả Khanh như vậy, nàng ta không thể là người đoan chính mẫu mực.

                                               Tần Khả Khanh trong phòng ngủ

Đoạn sau mới thật là gây bất ngờ. Được ấp ủ trong những thứ chăn gối đã từng được các mỹ nhân sờ mó, ôm ấp, hít ngửi mùi thơm của Tần Khả Khanh, Bảo Ngọc nhanh chóng đi vào “giấc mơ ướt” đầu tiên trong đời. Điều đáng nói là chính Tần Khả Khanh là người dắt tay cậu ta vào cõi mơ.

Bảo Ngọc vừa nhắm mắt đã bàng hoàng ngủ say. Tưởng như Tần thị còn đứng trước mặt mình. Bảo Ngọc lững thững theo Tần Thị đi đến một chỗ lan can sơn đỏ, thềm xây bằng ngọc, cây xanh ngắt, suối trong veo, không có một tí dấu vết bụi trần.

Và sau đó, tiên cô đã gả cho Bảo Ngọc một nàng tiên có tên Kiêm Mỹ, tên chữ là Khả Khanh, vừa đẹp như Bảo Thoa, vừa dịu dàng như Đại Ngọc. Đây là người đầu tiên “mây mưa” cùng cậu Bảo. Cái tên “Kiêm Mỹ” có nghĩa là được cả hai cái đẹp, tác giả lại nhấn mạnh thêm bằng việc chỉ ra cô ta là người kết hợp tinh túy của Đại Ngọc và Bảo Thoa. Cái tên Khả Khanh là tên tục của Tần thị, cả nhà Giả phủ không ai biết, nhưng tác giả dùng giấc chiêm bao để nói lên rằng: Tần Khả Khanh chính là người bạn tình lý tưởng trong tiềm thức Bảo Ngọc. Freud sẽ nói gì về điều này? Quả thật là “Một hồi mộng kín chờ ai đấy? Nghìn thuở tình ngây một tớ thôi.” Kể từ đó, nhân vật Tần Khả Khanh đã nhuốm màu dục tính. Tuy nhiên để đi đến kết luận Tần Khả Khanh gian dâm với bố chồng, ta cần đi tiếp một vài chương nữa.

                                  Bảo Ngọc dan díu với nàng tiên trong mơ

*

Đến hồi bảy, Giả Bảo Ngọc và Vương Hy Phượng sang thăm phủ nhà Tần thị. Khi ở đó, chúng ta được giới thiệu với Tiều Đại, một người nô bộc cũ của Ninh quốc công. Trước đã từng được trọng dụng, song về già, Tiều Đại dần trở nên ngang ngạnh, ngỗ ngược, phát ngôn không nể nang ai.

Mọi người thấy Tiều Đại càn rỡ quá, vật xuống trói lại, lôi nó bỏ vào chuồng ngựa. Tiều Đại càng tức, nói động cả đến Giả Trân. Nó thét ầm lên, đòi đến từ đường khóc với cụ tổ: “Ai ngờ bây giờ lại đẻ ra những giống súc sinh này! Hàng ngày trộm gà bắt chó, nào ‘Tiểu thúc’, nào ‘Ba hôi’, loạn luân cả lũ, tao lại không biết à? Thôi đừng đem cánh tay gãy giấu vào trong ống áo nữa!”

“Tiểu thúc” là gì? Là em chồng nằm với chị dâu. “Ba hôi” là gì? Là bố chồng nằm với con dâu. Tiều Đại chỉ xuất hiện đúng một lần, vai trò của y trong Hồng Lâu Mộng không có gì ngoài thốt lên những lời buộc tội sự bất luân của phủ Ninh. Tác giả thậm chí còn cố tình nhét tên Giả Trân vào đoạn này để người đọc “không chệch đi đâu được.” Liệu có thể gạt đi, coi là những lời Tiều Đại nói càn lúc say rượu chăng? Nên nhớ rằng, Hồng Lâu Mộng tưởng chừng toàn ghi chép những chuyện vụn vặt không đầu không cuối, song thực ra không có chi tiết nào là thừa. Tào Tuyết Cần để cho Tiều Đại ngang nhiên thốt ra những câu nhưng thế, không thể không có ẩn ý. Trong gia đình nhà Giả Trân, cặp bố chồng-con dâu duy nhất mà ta biết là Tần Khả Khanh-Giả Trân. Xem ra, mối quan hệ này không trong sáng lắm, đến nỗi kẻ trong truyện cũng bàn tán, xì xào. Tào Tuyết Cần đã mượn lời một người nô bộc hèn mọn để nói bóng gió về nội tình nhà Giả Trân.

                                              Một tưởng tượng về Tần Khả Khanh

*

Những hồi sau có thể tóm tắt như sau: Tần Thị ốm, rồi chết. Gia đình tổ chức đám ma linh đình. Một cái chết đơn giản? Không hẳn. Theo ý nhiều người, Tào Tuyết Cần đã khéo léo giấu đi một câu chuyện đen tối hơn giữa những con chữ: Tần Khả Khanh thực sự có quan hệ với bố chồng, bị hai tỳ nữ phát hiện, nên tự tử chết. Lúc chết còn có mang thai hai tháng. Các dẫn chứng sau cho thấy giả thuyết này không hoang đường như ta tưởng.

*

Bài tiếp theo: 5dẫn chứng về mối quan hệ “mờ ám” của Tần thị trong phủ

 

2. ... mối quan hệ “bất chính” của Tần thị

 

5 dẫn chứng về mối quan hệ “bất chính” của Tần thị 

Anh Nguyễn

Tiếp theo bài 1

… Tần Thị ốm, rồi chết. Gia đình tổ chức đám ma linh đình. Một cái chết đơn giản? Không hẳn. Theo ý nhiều người, Tào Tuyết Cần đã khéo léo giấu đi một câu chuyện đen tối hơn giữa những con chữ: Tần Khả Khanh thực sự có quan hệ với bố chồng, bị hai tỳ nữ phát hiện, nên tự tử chết. Lúc chết còn có mang thai hai tháng. Các dẫn chứng sau cho thấy giả thuyết này không hoang đường như ta tưởng.

 

                                Tranh của Gai Qi (1816) vẽ một cảnh trong Hồng Lâu Mộng

5 dẫn chứng, xếp từ ít “đáng nghi” nhất:

1. Dẫn chứng một: thái độ của mẹ chồng Tần Khả Khanh.

Mẹ chồng Tần Khả Khanh là Vưu thị, qua lời nói có vẻ rất thương yêu con dâu. Ta hãy xem đoạn bà ta nói chuyện với Kim thị về bệnh tình Tần thị:

Tôi lại trông cho nó ăn hết nửa bát yến sào rồi mới về đây. Thím tính thế có sốt ruột không? Lại thêm bây giờ không có thầy thuốc nào hay. Nghĩ đến bệnh nó lúc nào, là ruột tôi đau như kim châm. Thím có biết ai chữa thuốc giỏi không?

Thật là mối quan hệ mẹ chồng-con dâu kiểu mẫu! Cũng không quá khó tin, vì tác giả đã thiết lập cho Tần Khả Khanh là con người dịu dàng khéo léo, rất được lòng người. Song khi con dâu chết thì bà ta thế nào? Không xuất hiện lấy một lần. Tác giả khéo léo để cho Vưu thị “bị bệnh dạ dày tái phát, ốm liệt giường,” không thốt ra một câu một chữ nào về con dâu nữa. Ngay cả trong đám tang Khả Khanh, Vưu thị vẫn ốm nằm trong buồng! Tác giả nhắc đến điều này ba lần, ắt phải có dụng ý. Sự IM LẶNG và VẮNG MẶT của Vưu thị tương phản rõ rệt với nỗi ai oán, gào khóc xé ruột gan của ông bố chồng.

Giả thuyết: Vưu thị phát hiện mối quan hệ nhơ nhuốc của chồng và con dâu, nhưng phải giữ thể diện, nên không thể làm rùm beng, đành chọn cách nghiến răng giấu mặt.

2. Dẫn chứng hai: thái độ của chồng Tần Khả Khanh.

Tần Khả Khanh là vợ của Giả Dung, cháu của Phượng Thư. Hồng Lâu Mộng xác lập Giả Dung là một thanh niên bảnh bao, khéo nói, lại rất hay đùa bỡn phụ nữ. Tuy nhiên trong toàn bộ câu chuyện, ta không hề thấy một giây phút ân cần nào giữa hai vợ chồng. Cách Tào Tuyết Cần viết khiến Giả Dung giống như một người câm điếc khi có mặt vợ vậy. Ngược lại, khi Giả Dung ở cùng Vương Hy Phượng, anh ta lả lướt, lúng liếng, sống động, nhấm nháy. Thái độ “đầu mày cuối mắt” của hai người không qua được mắt chồng Phượng Thư là Giả Liễn, càng không qua được mắt bạn đọc. Giả Dung và Vương Hy Phượng ngọt ngào với nhau thế nào? Xin xem đoạn Giả Dung đến mượn Phượng Thư cái bình phong pha lê:

Giả Dung nghe nói cười hì hì, quỳ lom khom ở trên bục nói:

– Nếu thím không cho mượn, cha cháu sẽ bảo cháu không khéo nói, lại bị một trận đòn thôi. Thím ơi! Thương cháu với.

– Không lẽ cái gì của nhà họ Vương cũng đều đẹp cả. Ở bên nhà cháu bao nhiêu đồ đẹp, nhưng hễ thấy cái gì của ta là chỉ chực cuỗm thôi.

Phải chăng Phượng Thư cố tình nói kháy, ví Khả Khanh là “đồ đẹp” nhà Giả Dung, còn nói móc chàng ta tham lam, cái gì cũng muốn “cuỗm về”? Chắc hẳn vậy, bởi chỉ vài câu sau, ta có đoạn văn đầy tình ý:

Phượng Thư chợt nghĩ đến một việc, vội ngoảnh ra cửa sổ gọi :

– Cháu Dung hãy trở lại đây.

Mấy người bên ngoài gọi theo:

– Cậu Dung hãy trở lại.

Giả Dung vội quay lại, buông thõng tay đứng đợi.

Phượng Thư cứ lẳng lặng uống nước, rồi ngẩn một lúc rồi mặt tự nhiên đỏ bừng lên, cười nói:

– Thôi cháu hãy về đi. Cơm chiều xong lại đây sẽ nói. Bây giờ đương có người, ta chẳng bụng nào nghĩ đến nữa.

Sao má nàng ta lại đỏ, sao lại không dám nói chỗ đông người mà hẹn đến cơm chiều xong gặp lại? Không cần nói cũng đoán được. Và khi Tần Khả Khanh chết thì sao? Xin thưa, trong ba chương nói về cái chết và đám tang của vợ, Giả Dung cũng không xuất hiện lấy một lần! Anh ta chỉ xuất hiện qua lời của ông bố, vì Giả Trân muốn mua cho con một chức quan để viết lên tờ phướn cho đẹp. Rõ thật đáng sợ chưa! Cũng như trên, sự lãnh đạm, vô tình, thậm chí bạc tình của Giả Dung đối nghịch rõ rệt với sự thương tiếc của Giả Trân. Đây không thể là một mối quan hệ vợ chồng bình thường được. Không những thế, sau khi vợ chết, anh ta liền mau chóng đi lấy vợ khác, lại tằng tịu cả với hai người em gái của Vưu thị.

Giả thuyết: Hoặc Giả Dung thờ ơ khiến Tần Khả Khanh ngoại tình, hoặc Tần Khả Khanh gian dâm khiến Giả Dung chán ghét vợ.

 

                                                                Phượng Thư

3. Dẫn chứng ba: thái độ của bố chồng Tần Khả Khanh

Đương nhiên đã tìm cách chứng minh Tần Khả Khanh thông gian với Giả Trân thì không thể nào bỏ qua sự “quá đà” của nhân vật này. Ai đọc Hồng Lâu Mộng chắc cũng phải cảm thấy “gờn gợn” vì sự vồ vập thái quá của Giả Trân đối với nàng dâu. Cũng như Giả Dung thờ ơ với vợ mình, Giả Trân cũng thờ ơ với Vưu thị, song lại hết sức hết lòng với Tần Khả Khanh. Gia đình Tần Khả Khanh không giàu có, về mặt môn đăng hộ đối không thể sánh với nhà họ Giả, song nàng ta được hết mực cưng chiều như nàng công chúa, thậm chí em trai là Tần Chung cũng được tự do ra vào trong phủ, đi học cùng Bảo Ngọc. So ra mà nói, Tần Chung còn được đối xử tốt hơn cả Giả Hoàn – em cùng cha khác mẹ của Bảo Ngọc. Sự phân biệt này là do đâu? Nếu chỉ vì Tần Khả Khanh tốt tính, tận hiếu với bố mẹ chồng, thì xem ra cũng chưa đủ.

Hãy xem một số ví dụ.

Khi Tần Khả Khanh bị ốm, Giả Dung thõng tay không can dự, còn bố chồng là Giả Trân thì xông xáo đi tìm thầy thuốc. So với thái độ thờ ơ, vô tâm với đàn bà trong nhà của Giả Kính, Giả Chính, Giả Xá, Giả Liễn thì thật khác một trời một vực! Đến khi Tần thị chết rồi, ông ta thế nào?

Giả Trân khóc sướt mướt, nói với bọn Giả Đại Nho:

– Tất cả lớn bé trong nhà, bè bạn gần xa, ai cũng khen con dâu tôi khôn ngoan hơn con trai nhiều. Nay nó mất đi, đủ biết nhành trưởng này lụn bại mất!

Nói xong lại khóc, mọi người khuyên giải:

– Người đã chết rồi, khóc cũng vô ích, ông nên lo liệu ngay việc ma chay là hơn.

Giả Trân đập tay, nói:

– Lo liệu gì! Chẳng qua có bao nhiêu tiền làm hết bấy nhiêu thì thôi!

Giả Trân thấy cha không nhìn đến tiền bạc, thì tha hồ phung phí. Lúc tìm áo quan, nghe Tiết Bàn gạ gẫm, liền mua ngay loại gỗ quý nhất, vốn chỉ dành cho bậc vương công. Có một câu vô cùng đáng nghi:

Giả Trân nghe nói, cảm tạ luôn mồm, sai cưa ra và gắn sơn ngay. Giả Kính khuyên:

– Người thường thì không nên dùng thứ này, tìm thứ gỗ tốt là được.

Giả Trân không thể chết thay cho Tần thị, khi nào lại chịu nghe.

Giả Trân lại còn “thương xót quá không ăn uống được,” rồi “đang ốm, lại vì quá thương xót, nên chống gậy bước vào.” Nếu một người không biết đầu đuôi câu chuyện, chỉ đọc mấy câu trên, ắt tưởng Giả Trân là tình nhân của Tần Khả Khanh, chứ nào phải cha con chồng! Qua những chương sau, ta lại càng thấy rõ bộ mặt của Giả Trân. Ông ta cùng con trai Giả Dung có quan hệ bất chính với hai cô em gái của Vưu thị, thậm chí ngay lúc để tang cha ruột còn mở xới đánh bạc, thuê kỹ nam trẻ tuổi về chơi bời. Tư cách của Giả Trân quả thực rất đáng khinh bỉ.

Giả thuyết: không cần nói cũng hiểu quan hệ của Giả Trân-Tần Khả Khanh không phải mối quan hệ cha con bình thường.

4. Dẫn chứng bốn: thái độ hai người hầu gái của Khả Khanh

Đến đây lại phải nhờ đến ông Du Bình Bá, một trong những nhà Hồng học kỳ cựu, lỗi lạc. Các tác phẩm nghiên cứu của ông đã mở ra một con đường mới của phái Tân Hồng học, đổi lại bản thân ông phải chịu không ít gian nan trong thời kỳ Cách mạng văn hóa. Trong phần bàn về cái chết của Tần Khả Khanh, ông có nêu lên một thuyết mới lạ, nhờ phân tích đoạn dưới đây:

Thấy Tần thị chết, a hoàn Thụy Châu cũng đập đầu vào cột chết theo, câu chuyện hiếm có ấy làm cho cả họ đều thở than khen ngợi. Giả Trân cho làm ma theo lễ “cháu gái”, cũng rước linh vào gác Đăng Tiên trong vườn Hội Phương. Lại có một a hoàn tên là Bảo Châu, thấy Tần thị không có con, xin làm con nuôi giữ tang lễ như con đẻ. Giả Trân mừng lắm, cho gọi là tiểu thư. Bảo Châu theo lễ con gái chưa gả chồng ngồi bên linh cữu khóc than thảm thiết.

Mới đọc qua, không có gì lạ. Nhưng một chữ “cũng” trong câu “Thấy Tần thị chết, a hoàn Thụy Châu cũng đập đầu vào cột chết theo, câu chuyện hiếm có ấy làm cho cả họ đều thở than khen ngợi.” khiến ta phải ngẫm nghĩ. Khi tôi kiểm tra lại, chữ “cũng” này có mặt trong cả nguyên bản tiếng Trung và bản dịch tiếng Anh nên không thể là do lỗi của dịch giả. Có thể bảo, ừ thì a hoàn cùng chết theo chủ, nhưng phải chăng Tào Tuyết Cần ngụ ý rằng Tần Khả Khanh đã tự vẫn trước? A hoàn thứ hai xin làm con nuôi, vì sao? Theo thuyết của Du Bình Bá, chính hai a hoàn này đã chứng kiến cảnh gian díu của Tần Khả Khanh với Giả Trân, dẫn đến việc Tần Khả Khanh xấu hổ tự sát. Vì quá hối hận, một a hoàn tự tử, a hoàn kia xin làm con nuôi để chuộc tội. Nếu không có gì bất thường, một a hoàn sao dễ làm con nuôi nhà chủ được, kể cả chủ có quy tiên đi chăng nữa! Sự “mừng lắm” của Giả Trân càng khiến ta phải nghi ngờ. Ở cuối hồi 15, a hoàn Bảo Châu còn không chịu về lại phủ, quyết ở lại chùa Thiết Hạm. Hoặc cô ta bị Giả Trân đe dọa, tống đi xa khuất mắt, hoặc chính cô ta sợ về phủ Giả nhiều cạm bẫy, tóm lại, chi tiết này cũng thật kỳ lạ.

Giả thuyết: hai nữ tỳ này góp phần không nhỏ dẫn tới kết cục thảm thương của Tần Khả Khanh.

                           Tranh của Gai Qi (1816) vẽ một cảnh trong Hồng Lâu Mộng

 

5. Dẫn chứng năm: cuốn sổ Kim lăng thập nhị thoa chính sách

Đây là bằng chứng quan trọng nhất. Khi Bảo Ngọc lạc vào Thái Hư ảo cảnh, có được nàng tiên mở tủ cho xem cuốn sổ ghi số mệnh mười hai cô gái đẹp trong truyện. Lần lại, có thể đoán ra số phận từng người một. Ví dụ:

Giàu sang cũng thế thôi.

Từ bé mẹ cha bỏ đi rồi.

Nhìn bóng chiều ngậm ngùi,

Sông Tương nước chảy mây Sở trôi.

 

 Là Sử Tương Vân

Chim phượng kìa sao đến lỗi thời,

Người đều yêu mến bực cao tài,

Một theo hai lệnh, ba thôi cả

Nhìn lại Kim Lăng luống ngậm ngùi.

 

Là Vương Hy Phượng

Than ôi có đức dừng thoi,

Thương ôi cô gái có tài vịnh bông.

Ai treo đai ngọc giữa rừng

Trâm vàng ai đã vùi trong tuyết dày?

 

Đích thị là Lâm Đại Ngọc

Thế nhưng trong quần thoa đó, không ai có số phận hợp với mỹ nhân cuối cùng:

Lại có một tòa lầu cao, trên có một mỹ nhân treo cổ tự tử. Có mấy câu phán:

 

Trời tình, bể tình là mộng ảo,

Mà tội dâm kia cũng bởi tình.

Đầu têu nào phải “Vinh” hư hỏng,

Mở lối khơi nguồn, thực tại “Ninh”.

 

Chiếu theo bài thơ này, thì Tần Khả Khanh là phù hợp nhất. Trong những chị em còn lại, không có ai tự tử. Cái chết của Tần Khả Khanh lại là cái chết đột ngột. Theo tiên lượng của thầy thuốc, nàng ta có thể cố trụ qua mùa đông, hơn nữa căn bệnh của Tần Khả Khanh (triệu chứng giống ho lao), không phải căn bệnh có thể đột tử qua đời. Chính vì thế mà khi nghe tin nàng chết, cả phủ đều “bàng hoàng, không ai tin là thật.” Phượng Thư nghe tin thì “thất kinh, toát mồ hôi, ngẩn người ra một lúc,” Giả Bảo Ngọc thì “vội vùng trở dậy, ruột đau như cắt, không ngờ ọe một cái, khạc ra một cục máu.” Nếu cái chết của Tần Khả Khanh không quá bất ngờ thì phản ứng của mọi người không thể dữ dội như vậy! Do đó nói Khả Khanh chết vì bệnh là vô lý. Trước khi mất, Tần Khả Khanh còn có các triệu chứng giống như đã mang thai. Vấn đề này được các bà các cô trong phủ suy đoán không ít, thậm chí Vưu thị còn bảo ít nhất một thầy thuốc bảo rằng cô ta có bầu. Vì vậy có thể loại bỏ khả năng Tần Khả Khanh bị lên cơn bệnh đột ngột mà chết. Ngược lại, trường hợp Khả Khanh có thai với bố chồng, lại bị người hầu phát hiện, quẫn trí tự sát rất có thể đã xảy ra.

Tần Khả Khanh

Lại xét câu “Trời tình, bể tình là mộng ảo.” Nhân vật Khả Khanh trong giấc mơ Thái hư ảo cảnh của Bảo Ngọc chính là cái tôi thứ hai của Tần Khả Khanh (alter ego), cô ta cũng là đối tượng si mê trong mộng của Bảo Ngọc – một sự kéo dài từ tình yêu của Bảo Ngọc với chị ruột của cậu ta, Nguyên Xuân. Khả Khanh trong mơ và Khả Khanh ngoài đời tuy hai mà một, tuy một mà hai. Cái “tình” của Khả Khanh “thật” ở cõi diêm phù này cũng chỉ là một giấc mộng mà thôi.

Lại xét câu “Mà tội dâm kia cũng bởi tình.” Trong mười hai thoa, chỉ có duy nhất mỹ nhân này bị gắn chữ “dâm.” Trừ Tần Khả Khanh, mười một người kia, có kẻ độc ác, có kẻ vô tình, nhưng thật khó dùng chữ “dâm” để gán cho bất kỳ ai trong họ. Chính bởi chữ “dâm” này mà Tần Khả Khanh bị xếp hàng gần bét trong mười hai thoa, chỉ hơn có Giả Xảo Thư. Lật lại Hồng Lâu Mộng nguyên cảo còn có đề mục “Tần Khả Khanh dâm táng Thiên Hương Lầu” ở hồi mười ba, lúc Khả Khanh qua đời cơ mà! Đủ thấy ý Tào Tuyết Cần đã cho số phận Tần Khả Khanh không thoát khỏi chữ “dâm,” dù sống hay chết.

Xét hai câu cuối:

Đầu têu nào phải “Vinh” hư hỏng,

Mở lối khơi nguồn, thực tại “Ninh”.

 

Để dễ phân biệt, bên Giả Chính, Giả Bảo Ngọc là phủ Vinh, còn bên Giả Trân, Giả Dung là phủ Ninh. Hai câu này có thể hiểu rằng: Bảo Ngọc “hư hỏng” quan hệ với nàng Khả Khanh trong mộng, xong cái nghiệp của nàng ta là do phủ Ninh gây ra. Nếu không vì Giả Trân “đầu têu” làm nhơ nhuốc nàng thì nàng đã không trở thành một “dâm nữ” và phải tự kết liễu cuộc đời.

Kết thúc lại, khúc hát Hồng Lâu Mộng của Tần Khả Khanh nói rõ hơn hết:

Xuân đi hương vẫn còn rơi,

Nguyệt hoa gây vạ suy đồi vì ai ?

Nhà suy bởi tại Kính rồi,

Nhà tan trước hết tội thời tại Ninh.

Gây nên oan trái vì tình.

 

Em trai Tần Khả Khanh là Tần Chung rồi cũng chết vì trót yêu cô tiểu Trí Năng. Tên của hai chị em, Tần Thị – Tần Chung lại đồng âm với Tình Thủy (đầu) – Tình Chung (cuối), nên có thể coi họ là hai đầu của quang phổ tình ái vậy. Cái chết của Tần thị, Tần Chung, và Giả Thụy là những “câu chuyện cảnh giác” đầu tiên của Hồng Lâu Mộng, ám chỉ bóng gió đến những bi kịch còn ở phía trước. Tần Khả Khanh là một nhân vật mang tính biểu tượng hơn là thực tế, vừa như Vệ Nữ, vừa là kẻ đầu tiên hy sinh vì tình trong truyện.

Kết luận: dựa trên những dẫn chứng trên, có thể kết luận mười phần chắc đến tám, chín về sự thật đằng sau cuộc đời, số phận, và cái chết của Tần Khả Khanh. Tuy nhiên những tầng lớp vô cùng tinh tế của Hồng Lâu Mộng luôn là thử thách lớn cho những kẻ đam mê. Người viết xin được nhận sự góp ý, tranh luận của người đọc để chúng ta cùng phân tích, khám phá thêm tác phẩm này một cách trọn vẹn nhất có thể.