Đức mẹ Maria choàng chiếc áo mặt trời…

Đức mẹ Maria choàng chiếc áo mặt trời…

Bài và ảnh: Xuân Bình

Bethlehem- Nơi Chúa sinh

Khi hành hương về Nazareth- quê hương Đức Maria, có lẽ mọi tín đồ Ki-tô giáo và du khách đều hướng đến Vương cung thánh đường Truyền tin Basilica.

Trong một không gian vật chất cụ thể của thánh đường Ki-tô giáo lớn nhất Trung Đông, tưởng chừng quá khứ, hiện tại và một phần của tương lai đồng hiện. Mọi con đường, sân gạch, cánh cửa, bức tường, mái vòm… đều như dẫn dắt con người thoát thực và tìm đến những cảnh giới cao sâu nhất của niềm tin tâm linh. Từ các di chỉ khảo cổ xa xưa nhất cho đến từng chi tiết kiến trúc hay những tác phẩm nghệ thuật mới nhất… tất cả đều hiển hiện một sự tôn vinh, tôn kính với Đức Maria, Người nhận được nhiều ân sủng nhất của Thiên chúa, Người sinh ra Đức Jesus.

Điêu khắc Đức mẹ nhận lời nhắn từ Thiên sứ

Hãy chậm rãi lần bước sâu trong lòng nhà thờ nơi vẫn lưu giữ dấu tích ngôi nhà xưa, giếng nước, nơi bà Maria nhận được lời nhắn của Thiên sứ Gabrien về một sứ mệnh cao cả. Nơi Ngôi lời được loan báo sẽ hiện hữu trong xác phàm.

Hãy ngước nhìn mái vòm của nhà thờ, nơi ánh sáng của Thiên Chúa được tỏa hiện chan hòa trong hình hài những cánh hoa khổng lồ. Hiện thực, hiện tại trở nên lung linh, huyền ảo hơn.

Nhưng đừng quên Basilica còn có những giá trị hoàn toàn mới mẻ, khác lạ.

Dọc các hành lang, trên mỗi góc tường đều có treo rất nhiều những tác phẩm nghệ thuật mô tả Đức mẹ trong trang phục dân tộc của các quốc gia trên thế giới. Có lẽ chưa có nơi nào hình ảnh Đức Mẹ Maria lại hiển lộ đa dạng và gần gũi nhường vậy, mọi niềm tin yêu, thương kính đã trở nên bình dị đến thế.

Đức mẹ trong hình hài Nữ vương Việt Nam

Có thể trong bộ sưu tập nghệ thuật của Basilica không phải tác phẩm nào cũng được khắc khảm trên ngà voi quý hiếm như “The Dormition” hồi thế kỷ 10 (tác phẩm hiện đang lưu giữ ở Bảo tàng Quốc gia thời Trung Cổ của Pháp).

Nơi đây không có gì so sánh được với Pietà – Đức Mẹ sầu bi (1499) một tuyệt phẩm điêu khắc của Michelangelo hiện đang được lưu giữ trong Vương cung thánh đường Thánh Petros ở Vatican. Tác phẩm đã từng trở thành một đề tài, một mo tip nghệ thuật tiêu biểu từ thời Phục Hưng.

Cũng không có thần bút kỳ lạ mô tả được tuyệt đỉnh trong sáng và từ bi của Maria như Giovanni từng thể hiện trong “Nỗi buồn Madonna” hay “Virgin Mary” hồi thế kỷ 17.

Và chắc chắn là không thể tìm ở đây một dấu tích nào có thể đối thoại với bức họa Đức mẹ Vladimir linh thiêng bậc nhất của Chính thống giáo, biểu tượng đỉnh cao của nghệ thuật Byzantine mà St Piet đã vẽ từ thế kỷ 18 ở Constantinople.

Đức mẹ và chúa hài đồng trong một dáng kimono

Giá trị của bộ sưu tập thời trang Đức Maria lại nằm ở chỗ nó hoàn toàn được tạo tác bởi những người thợ vô danh, những nghệ sỹ chẳng mấy tên tuổi. Không có bất kỳ một đột khởi nào về phong cách nghệ thuật. Không có tác phẩm nào được chế tác từ chất liệu quá quý hiếm. Đó chỉ là tập hợp những mảnh gốm thô mộc, dân dã. Đó là những mosaic có thể bền bỉ chịu đựng trước mọi biến đổi của thời gian, của thời tiết khắc nghiệt. Đó chỉ là tích tụ, là gắn kết của mọi niềm yêu kính.

Người Trung Quốc tìm thấy những giao thoa của niềm tin kính giữa Đức Mẹ,
 Bà Tây Vương Mẫu và biểu tượng Quan Thế âm Bồ Tát.

Vâng, chỉ thoạt nhìn thôi, mỗi tín đồ hay du khách đều mau chóng nhận thấy một Đức Mẹ của dân tộc mình, đất nước mình. Người Hàn nhận ra Đức Mẹ trong trang phục Habok. Người Nhật reo lên khi thấy Đức mẹ và chúa hài đồng trong một dáng kimono. Người Trung Quốc tìm thấy những giao thoa của niềm tin kính giữa Đức Mẹ, Bà Tây Vương Mẫu và biểu tượng Quan Thế âm Bồ Tát. Người Thái Lan hóa thân Đức Mẹ thành thiên thần trong thời trang sampot. Các tín đồ Brazin, Paragoay, Dominica… vẫn diện cho Đức Mẹ những bộ váy mang phong cách Farthingales vốn dĩ thuộc sở hữu của các Nữ hoàng sành điệu nhất ở châu Âu. Trong khi đó Đức Mẹ Bồ Đào Nha lại giản dị, đơn sơ trong một chiếc áo choàng trắng như làm từ vải thô…

Đức Mẹ Croatia

Trong số tác phẩm ở Basilica, có vẻ hình ảnh Đức Mẹ Croatia có phần chìm khuất trong một trang phục màu tối sẫm. Phía trên dòng chữ “Mẹ Thiên Chúa, cầu nguyện cho những người Croatia” là tập hợp những kiến trúc nhà thờ tiêu biểu như Nhà thờ St Sava ở Belgrade, Nhà thờ Kastavska Crekvina, tháp chuông Nhà thờ Split, Nhà thờ Basilicas, Nhà thờ Đức Bà… Nhưng trật tự bàn cờ, cấu trúc hình học hay ý nghĩa biểu tượng của các ô vuông đỏ trắng đã lan tỏa thành những tia hào quang. Trên một bối cảnh đầy biến động của tình trạng chiến tranh, của lịch sử, Đức Mẹ không hiện ra trong trang phục rực rỡ mang phong cách Slavonians. Ở trung tâm bức tranh, Đức Mẹ choàng khoác thời trang Posavina giản dị, đơn sắc thường phổ biến ở phía bắc hoặc phía đông bắc Croatia. Dụng ý đó làm nổi bật hơn tâm trạng lo lắng, đau khổ, năng lực sẻ chia mọi thương khó của một nhân vật huyền thoại.

Đức Mẹ Tây Ban Nha

Trong các tác phẩm ở Nazareth, có lẽ nổi bật nhất chính là Đức Mẹ Tây Ban Nha. Các nghệ sỹ đã không mất quá nhiều công phu khi thể hiện bộ váy và áo choàng với những dây hoa cẩm chướng đỏ, một hình ảnh thường nhận thấy từ Nữ hoàng Victoria Eugenia. Một ấn tượng khá quen thuộc với mọi người dân hay Hoàng tộc Tây Ban Nha. Rất có thể các tác giả đã tìm nhận được một cảm hứng xuyên suốt, một động lực tinh thần sâu sắc từ “Đức Mẹ và hoa cẩm chướng”- Madonna of the Carnation, một tuyệt phẩm sơn dầu được Leonardo da Vinci vẽ giữa thế kỷ 15.

“Đức Mẹ và hoa cẩm chướng”- Madonna of the Carnation,
một tuyệt phẩm sơn dầu được Leonardo da Vinci vẽ giữa thế kỷ 15.

Hoa cẩm chướng là quốc hoa của Tây Ban Nha, Monaco, Slovenia hay cộng đồng tự trị của quần đảo Balearic. Với mỗi người dân ở xứ sở Catalan, hoa cẩm chướng đỏ là sự bày tỏ: “Trái tim tôi luôn khát khao”. Với quốc gia Tây Ban Nha, màu đỏ của cẩm chướng còn góp phần chuyển tải “plus ultra”- một thông điệp của Hoàng gia ghi rõ trên Quốc huy. Đức vua Charles V từng nói: Hãy vượt qua mọi giới hạn!

Đức Trinh Nữ và Chúa hài đồng. Danh họa Bernardino Luini vẽ 1515

Còn trong niềm tin Kito, Cẩm Chướng còn có một thông điệp sâu sắc hơn tình yêu đôi lứa và rộng lớn hơn cương vực một quốc gia.

Theo một truyền thuyết Kitô giáo, đúng vào ngày Chúa Giêsu bị đóng đinh trên Thánh Giá, Đức Trinh Nữ Maria đã khóc thương Chúa Giêsu. Từ những giọt nước mắt ấy, những bông hoa cẩm chướng đầu tiên xuất hiện trên Trái đất. Về tạo hình, có lẽ Đức Mẹ Tây Ban Nha là tác phẩm thể hiện thành công nhất những gì mà sách Khải Huyền đã mô tả về Đức Maria. Chiếc váy không chỉ đỏ rực màu biểu tượng của Tây Ban Nha. Nó vẽ lại, nó thể hiện bằng màu sắc những điều mà Thánh John từng thị kiến và mặc khải: Đức Mẹ “mình khoác Mặt Trời, chân đạp Mặt Trăng và đầu đội Mười hai ngôi sao.”

Đầu nguồn dòng sông thiêng Jordan, nơi Đức Chúa được khải thị

Từ một bộ sưu tập thời trang của Đức Mẹ Đồng trinh Maria người ta nhận thấy hiển hiện, lan tỏa về một…tôn giáo Mẹ?

Đức Chúa cùng cha mẹ ở Nazareth- Tranh treo ở Nhà thờ Nazareth