Có một dòng Sông khác.

Sông Đà với mây bay trên núi Tản. Ảnh Xuân Bình

Nếu chỉ tính những dòng chảy có độ dài trên 10km, cả nước ta có khoảng 2860 dòng sông trong đó có 134 sông chính. Dọc bờ biển dài 3260 km, cứ cách khoảng 20km bờ biển lại có một cửa sông lớn. Có sông ở miền núi, đồng bằng, sông trên đầm lầy và sông chui qua các hệ hang động carter. Hướng của các dòng sông Việt Nam chủ yếu chảy từ Tây sang Đông, từ Tây Bắc xuống Đông Nam, từ đất liền ra biển Đông.

Sông Sêrêpôk

Sông Kỳ Cùng

Nhưng cũng có những dòng sông chảy ngược. Sê San (Krông Pơ Kô) và Sêrêpôk (Đắk Krông) hình thành ở khu vực Tây Nguyên rồi chảy ngược hướng Tây sang Camphuchia, đổ vào Mêkông. Sêrêpôk, khá đặc biệt vì nó là hợp lưu của hai sông Krông Knô và Krông Ana hiền hòa, khi hợp thành Sêrêpôk thì trở nên hung dữ với hàng loạt thác ghềnh liên tiếp như Gia Long, Dray Sap, Dray Nur, Trinh Nữ... Sông Kỳ Cùng, con sông duy nhất ở miền Bắc Việt Nam chảy theo hướng Đông Nam - Tây Bắc qua thành phố Lạng Sơn, sang Trung Quốc. Đồng Đăng có phố Kỳ Lừa, xưa nàng Tô Thị bế con ngóng chồng trên núi, khóc nhìn sông chảy ngược

Bình minh trên sông Nhật Lệ. Ảnh Bulukhin

Nhật Lệ, con sông bắt nguồn từ núi UBò, CoRoi (Trường Sơn) chảy ra Biển Đông tại cửa Nhật Lệ. Một con sông chảy dọc. Kỳ lạ, sông chảy từ Tây, Nam về Đông Bắc. Tôi, khi gặp sông, ngỡ ngàng, thảng thốt trong câu thơ của anh Duật: Bao nhiêu người làm thơ đèo Ngang/ Mà quên mất con đèo chạy dọc. Phải chăng, ngược vậy, bờ nhánh Kiến Giang là quê hương của Đại tướng Võ Nguyên Giáp và ngược đầu nguồn lên phía tây là quê hương cụ Ngô Đình Diệm- Tổng thống VNCN. Phải chăng địa danh ngày trước của Đồng Hới lại là Động Hải một từ cần được hiểu là biển sâu. Phải chăng là con sông chảy dọc (ngược) trên một cuộc đất phẳng mở ra, dài và hẹp, nên cách 80 km mới thấy một cửa Tùng, sông Bến Hải - con sông chia cắt. Có phải chăng, một nghịch lý Quảng Bình?

Làng cá bè Tân Mai (sông Đồng Nai). Ảnh Hoài Nhân

Đồng Nai, con sông mượn tên một cuộc đất có nhiều nai, nên tên chữ là Lộc Dã. Sông Đồng Nai dài nhất chảy trên lãnh thổ Việt Nam, lớn thứ nhì Nam Bộ về lưu vực, chỉ sau sông Cửu Long. Có một địa danh của những người Hoa "phản Thanh phục Minh" được chúa Nguyễn cho vào lập nghiệp, họ gọi theo âm người Hoa là Nông Nại (Đồng Nai) đại phố, người Việt gọi là Cù lao phố.

Quan sát những con sông, vẫn có cảm giác dù sông trôi thật chậm, vẫn thấy đâu đó, cứ ám ảnh mình những số phận của quê hương, dân tộc, con người trong hình ảnh dòng sông. Của những nông sâu bãi bờ, của khúc rẽ, khúc quanh, bên đục bên trong. Của lòng ai tâm trạng rối bời.

Chuyến đi nào

                 không

                      tầm tã nhớ thương.  ("Đi, đây Việt Bắc", Trần Dần).

Tôi đọc tiểu thuyết của Nguyễn Ngọc Tư, lòng cảm nhận ‘Sông” với nhiều nỗi ‘ra đi’ của từng thân phận, như cuộc đời ‘trôi’. Xin trích để cùng các bạn ngẫm suy về nó, một dòng sông khác.

Rừng bần Hưng Hòa (sông Lam)

… Sông Di phát nguyên từ dãy Thượng Sơn, sườn đông bắc của Puvan, xuôi về phía nam. Đây là dòng sông duy nhất chảy dọc theo đất nước, qua nhiều địa hình phức tạp, độ rộng hẹp cũng thay đổi bất ngờ.

... Ba cây số trước khi sông Di ra biển, sông chỉ là con rạch quanh quanh giữa cồn cát, đôi bờ là những bãi bần. Nó không có vẻ ra đi, mà nhận biển vào lòng. Nước sông mặn quắt, nắng càng lâu thì nước biển sẽ thè cái lưỡi dài nhằng của nó liếm vào sông hàng chục cây số.

Hai bên bờ rạch là những cây bần lớp quỳ lớp đứng thành chòm, thành rừng. Cây lá thưa, cành rời nên có mọc dày cũng không thấy chen chúc, vẫn thấy những khoảng trống. Dầm chân trong sình lầy, mỗi cây là một đìu hiu … Ngửa mặt thấy phía trên những nhánh bần de ra lòng lạch là trăng chiều mỏng gai gai lạnh. Như một cô gái vừa qua cơn sốt, lả người tựa cửa sổ ngó ra sân nắng.

Cây bần lơ thơ làm người ta không nói nổi. Không hiểu vì sao bon đom đóm lại thích sống trong đám rừng này, có lẽ vì bọn chúng họp thành bầy cũng không thành hội, giống như loài cây kia.

Chợ Mù Sa nằm ngay cửa sông Di, ở bờ khác, cũng là một cái cồn cát lớn. Có cái gì đó hơi giống nhau ở cửa sông Di và những cửa sông mà cậu từng biết, là một bên sông có vẻ khá giả sầm uất, bên kia thì hiu hắt, tách biệt, như là ở một trời khác, đời khác, dù bên này ới bên kia nghe.

Những dòng sông luôn làm tốt cái việc chia cắt của nó.

… cồn cát này sắp bị nước biển nuốt mất, nhưng mấy thím đang ngồi làm cỏ rẫy thì lia mũi dao về phía trời ngó bộ rất coi thường, “ối người xứ này đất bồi thì ở đất lở thì đi, lo cũng không khỏi…. - trích ‘Sông’ NNT.

Sông Di xưa là dòng sông đẹp. Bây giờ, “dòng sông của những mảnh đời con con” của những vùng đất trôi qua luôn, những con người không còn gặp lại. Có chỗ, các cô gái ven bờ ‘ợ lên toàn mùi sương, vì họ ăn sương’…

***

Ẩn Long

Tháng Hai, xuân đã già. Đã có nắng chảy ròng bên thềm cửa. Cũng chẳng thấy vị thanh tao của nắng. Nhưng nỗi khao khát được chìm sâu vào một cái gì đó, mềm và diu ngọt, thỉnh thoảng lóe lên…

Ngày ấy bên bờ sông Lam. Ảnh VanPham

Bạn Bạch Dương và Minh Châu tặng đặc sản Sông rất tuyệt. Vì trang của tôi dở chứng nên không hiện, chép lại cho các bạn thưởng thức.

Món nào cũng ngon và hay. Cứ nắm mắt này lại he hé cả hai. bạn thích món nào.