Chơi chuyền

Hè về, ông cùng ba cháu gái vui chơi và ôn học lớp mầm. Bố mẹ chúng nó sắm cho nào Bút thông minh, iPad, laptop, sách CarolVorderman… thấy hoa cả mắt. Cho cháu tập tô nét cơ bản, tranh vẽ và gấp giấy, cứ thấy dụi mắt. Thôi rồi, hội chứng “đạp cổng” Hà Nội đây mà, cách dạy kiểu nghe nhìn, thần tượng… Nôm na là “học đòi” và “sĩ”. Dạy các cháu bài chuyền, que chuyền là tay tre nhỏ ngoài cổng nhà, thấy chúng vui hơn. Biết “phép trừ”… “sáu củ ấu, bốn sang bẩy…” trong phạm vi mười mà chúng không biết khái niệm, rồi học được bao “phương ngữ” nhà quê của ông bà... Nghĩ rằng, sau chúng thạo hơn sẽ luyện tay và luyện mắt. Chẳng hoài cổ hay văn hóa truyền thống gì vì nước mình đã có nhiều “phi vật thể”, chỉ là vui cho các cháu có tuổi thơ.

   

    

"... Que mốt... Que mai... Cái cò... Nỏ năng... Con khăng... Hòn chắt... Nhấm nha... Nhấm nhắt... Quạ bắt... Sang bàn đôị…"

Bàn chuyền bắt đầu chơi từ bàn một. Cỗ chuyền gồm mười que nhỏ, vót tròn, thường là tre già. Hòn cái tung lên. Mắt cô gái ngước theo, tay tóm nhanh lấy que chuyền rồi hứng lấy hòn cái. Cái chuyền có khi là quả găng, quả cà pháo to, vừa với lòng tay, có khi là một hòn cuội tròn tím, hoặc được nặn bằng đất rồi cho vào bếp than nung. Đi chăn trâu, mùa đông, con trai đánh khăng, đánh phết; còn con gái họp nhau đánh chuyền, cũng gọi là đánh chắt.

Chuyền có mười bài, từ bài một đến bài mười. Sang bài mười thì đổ tay chuyền. Lúc này mới là phút sinh động nhất. Hòn cái tung lên cao. Hai tay cô gái nhỏ, cầm hai đầu cỗ chuyền, trao đầu nọ sang đầu kia từ tay trái sang tay phải hai lần, rồi đón cái. Lại xoay tiếp mười lần như thế. Đến lần thứ mười thì rải tung cỗ chuyền xuống cỏ rồi nhặt lần lượt hết các que chuyền. Thế là xong một ván. Nhìn bàn tay chơi chuyền, lúc đang ở các ván một, ván hai, ván ba, ván bốn... tiếng kể khoan thai, giọng con gái ngọt dịu, đôi tay nhẹ nhàng nhặt con chuyền, đón con cái, gương mặt thiếu nữ ửng hồng, mắt đắm đuối, say sưa với trò chơi, trổ tài trước bạn bè; mỗi cô một dáng, mỗi cách, chơi theo tính người, người điềm đạm, người nhanh nhẹn, người khéo, người vụng, đều hiện ra cả trong bàn chuyền.

Hay và sôi động nhất là lúc chuyền. Đôi bàn tay ngà trắng như một đôi bướm nhỏ, lúc khẽ xòe ra, lúc bắt lại, thoăn thoắt thoăn thoắt, vừa đảo cỗ chuyền, vừa bắt hòn cái. Mười lần như vậy, mà mỗi lần chuyền kép có tới hai lần. Tay không nhanh, mắt không nhanh, không phối hợp khéo giữa tay và mắt thì dễ hay mất lượt ở đoạn này, phải nhường cho bạn, rồi ngồi đấy mà chờ mãi mới đến lượt.

Chơi chuyền.

Chơi hai hoặc vài người. Cỗ chuyền gồm 10 que tre, dài 20cm và một hòn cái.

Người chơi ngồi duỗi một chân, rải cỗ chuyền dọc theo ống chân, vừa đọc một câu, vừa tung hòn cái, vừa nhặt số que theo lời bài, đồng thời phải đỡ bắt hòn cái không để rơi.

Số que rải xuống hoặc lấy lên phải đúng theo lời ca. Hết bàn 10, người chơi xoay đảo cả 2 tay chùm que, mỗi câu là một lần tung hứng hòn cái, đoạn cuối đặt xuống từng que rồi lại nhặt lên đôi một cho đến hết. Rơi cái, hoặc nhặt sai số que là bị loại.
    

Bài ca chơi chuyền

Bàn một.

Que mốt (nhặt 1 que)

Que mai (nhặt tiếp 1 que và nắm lại trong tay cho đến hết bàn)

Cái cò

Nỏ năng

Con khăng

Hòn chắt

Nhấm nha

Nhấm nhắt

Quạ bắt

Sang bàn đôi

Rải bàn đôi (rải lại ra chân)

Đôi tôi (nhặt 2 que)

Đôi chị

Đôi cái bị

Đôi cành hoa

Đôi sang ba

Rải bàn ba (rải que lại ra chân)

Ba quả cà

Ba quả táo

Ba lá gáo

Một sang tư

Rải bàn tư (rải lại que)

Tư củ từ

Tư củ cải

Hai sang năm

Rải bàn năm (rải lại que)

Năm còn năm

Năm sang sáu

Rải bàn sáu (rải lại que)

Sáu củ ấu

Bốn sang bảy

Rải bàn bảy (rải lại que)

Bảy lìa ba

Ba sang tám

Rải bàn tám (rải lại que)

Tám hai lìa

Hai sang chín

Rải bàn chín (rải lại que)

Chín lìa một

Một sang mười

Ngả năm mươi (đặt xuống 5 que)

Mười vơ cả (lại nhặt lên)

Ngả xuống đất (đặt cả 10 que xuống)

Cất lên tay (nhặt cả lên)

Xoay ống nhổ (quay cả cụm que)

Đổ tay chuyền.

Chuyền chuyền một (xoay một vòng que trên hai tay)

Đủ một đôi

Chuyền chuyền hai

Đủ hai đôi

Chuyền chuyền ba

Đủ ba đôi

Chuyền chuyền bốn

Đủ bốn đôi

Chuyền chuyền năm

Đủ năm đôi …

Đầu quạ (Bắt đầu thả từng que xuống chân)

Quá giang

Sang sông

Về đò

Cò nhảy

Gẫy cây

Mây leo

Bèo trôi

Ổi xanh

Hành bóc

Trứng đỏ lòng (quơ 2 que lên một lần)

Tôm cong đít vịt

Ra chợ xin thịt

Vào làng xin xôi

Anh chị em ơi, cho tôi vét bàn thiên hạ.