THIỀN ĐI LÃNG ĐÃNG

 

THIỀN ĐI LÃNG ĐÃNG

Hồi Thiền-su Ikkyu còn là một Thiền-sinh nhỏ tuổi, một hôm đánh vỡ chiếc chén cổ là đồ gia bảo của thầy, trong lòng lo sợ lắm. Vừa lúc đó nghe có tiếng bước chân thầy đi tới, Ikkyu vội dấu những mảnh vỡ sau vạt áo.

"Thưa thầy - Ikkyu cung kính hỏi - tại sao vạn vật lại có lúc phải hủy diệt?"

"Hữu hình tất hữu hoại - Thầy đáp - đó là lẽ đương nhiên trong tạo vật. Người nào, vật nào bất luận cái gì có tụ tất có ngày tàn, có sinh tất có ngày diệt!"

Lúc đó, Ikkyu mới chìa mấy mảnh chén vỡ ra mà rằng:

"Thưa thầy hôm nay chiếc chén của thầy cũng vừa tới số bị hủy diệt mất rồi!"

° ° °

Một người mù tới thăm bạn nói chuyện mãi đến khuya mới về. Trước khi về người mù bảo bạn:

"Anh làm ơn cho tôi mượn cây đèn lồng."

"Anh mang đèn lồng làm gì! Đâu có vì vậy mà anh thấy rõ hơn?"

"Đành vậy nhưng để cho người khác thấy mà tránh."

"Nếu vậy thì đây anh cầm lấy đèn lòng!"

Người mù ra về tay cầm đèn lòng có gắn nến cẩn thận, lòng thơ thới hân hoan. Nhưng mới được vài bước đã "Pầm". Có người đâm xầm phải anh ta.

"Đồ khỉ, không trông thấy đèn lòng của người ta sao?"

"Con tiều, sao không thắp nến lên?"

° ° °

Thiền-sinh Tokusan chiều chiều thường vẫn đến nhà thầy, Thiền-sư Ryutan, để vừa đàm đạo vừa nghe thầy giảng dạy. Đêm đó đã khuya lắm rồi mà Tokusan vẫn còn nhiều điều muốn hỏi thầy. Ryutan tiên sinh mới bảo:

"Sao ngươi không về ngủ đi?"

Tokusan cúi chào thầy, vén màn cửa đi ra nhưng rồi quay lại:

"Thưa thầy bên ngoài tối đen như mực."

"Thì ngươi cầm cây nến này."

Nói đoạn Ryutan tiên-sinh châm ngọn nến trao cho; nhưng Tokusan vừa giơ tay đỡ lấy thì tiên sinh cũng hơi cúi đầu về phía trước và thổi phụt tắt ngọn nến.

° ° °

Một người lái buôn giàu có đến xin vị Thiền-sư nọ cho một vế câu đối hay một bài văn miêu tả cảnh hạnh phúc ước mong của cả gia đình mình. Vị thiền sư hạ bút viết ngay:

Tổ phụ chết.  

Cha chết.  

Con chết.  

Người lái buôn giật nẩy mình hỏi lại:

"Thưa Thiền-sư, chẳng hay con có làm điều gì phật ý người không, mà sao người lại nguyền rủa gia đình con đau đớn như vậy?"

"Ta đâu có nguyền rủa! Những lời ta viết đích thị là lời cầu chúc mà nhất sinh ai cũng ước mong như vậy. Này nhé, ta cầu chúc người nào trong gia đình ngươi cũng sống đến thành tổ phụ. Ta lại cầu chúc không có người con nào chết trước cha. Hỏi còn chân hạnh phúc nào hơn cảnh thọ như vậy mà lại chết có trật tự như vậy?"

° ° °

Mamyia một con người tầm thường trần tục nhưng vẫn tự cho rằng mình có thể theo học Thiền được. Y tới yết kiến một vị Thiền-sư. Thiền-sư bảo y phải tập trung tư tưởng mà tìm lời giải đáp cho câu hỏi này: "Thế nào là tiếng vỗ của một bàn tay?"

Mamyia ra về, rồi một tuần sau trở lại, lắc đầu thưa là không sao tìm được câu trả lời.

Thiền-sư nói lớn:

"Hãy bước ra khỏi đây. Ngươi đâu có chịu tốn công suy tư. Ngươi còn mãi nghĩ về tiền bạc, về những lạc thú trần tục. Có thể may ra ngươi chết, lúc đó ngươi mới thấy được lời giải đáp."

Tuần sau, Mamyia lại tới. Khi vị Thiền-sư hỏi: "Thế nào đã tìm thấy câu giải đáp chưa?" thì y bặm môi nắm chặt lấy ngực, rên lên rồi ngã xuống, chết.

"Được lắm, ngươi đã theo lời ta khuyên mà chết, nhưng còn tiếng vỗ một bàn tay thì sao?"

Mamyia hé mở một mắt và nói: "Thưa vẫn chưa tìm được lời giải đáp."

Vị Thiền-sư quát lớn: "Kẻ chết không nói! Hãy đứng dậy cuốn xéo khỏi đây!"

° ° °

Thiền-sư Nan-in hôm đó có một ông khách tới hỏi về Thiền. Nhưng đáng lẽ đến để nghe thì vị khách cứ nói hoài những ý kiến riêng của mình.

Lát sau Nan-in mời trà. Thiền-sư rót trà vào chén của ông khách đầy rồi mà vẫn tiếp tục rót hoài.

Sau cùng ông khách không giữ kiên nhẫn được nữa, nói lớn: "Kìa, đạo huynh không thấy chén đã đầy tràn rồi sao? Còn có thể chứa đựng thêm được gì nữa đâu!"

Thiền-sư ngừng rót trà. "Đúng vây, thưa hiền hữu, và hiền hữu cũng giống như chiếc chén đó, đầy ắp tư kiến. Tôi còn biết hiến dâng gì về Thiền, nếu hiền hữu không cho tôi một chiếc chén rỗng."

° ° °

Tại Kyoto, có hai Thiền-tự, một ở bên Nam, một ở bên Bắc. Mỗi bên đều có một Thiền-sinh trẻ tuổi ngày ngày phụ trách các việc vặt như đi chợ, thổi cơm, nấu nước. Thiền sinh bên Bắc Thiền-tự hàng ngày cứ vào giờ đó thì đi chợ mua rau. Một lần chợt gặp Thiền-sinh bên Nam Thiền-tự ngang đường. Thiền-sinh bên Nam lẹ miệng hỏi trước:

"Đạo hữu đi đâu vậy?"

Thiền-sinh Bắc đáp:

"Đôi chân này đưa đến đâu tôi đi đến đấy."

Thiền-sinh Nam không biết nói sao, về thuật lại chuyện với thầy. Thầy không muốn trò mình phải lép vế đành mách nước: "Nếu mai gặp, hỏi lại câu cũ, chắc con cũng được nghe đáp lại như vậy, lúc đó con hỏi thêm: Giả sử đạo hữu không có chân, đạo hữu sẽ đi tới đâu?"

Quả nhiên hôm sau hai Thiền-sinh lại gặp nhau.

"Đạo hữu đi đâu vậy?" 

"Gió cuốn tới đâu tôi đi tới đấy." 

Thiền-sinh Nam thêm một lần châng hẫng, trở về vấn kế thầy. Thầy trách: "Sao con không hỏi lại là: hãy giả sử như không có gió?"

Tới hôm sau nữa, hai Thiền-sinh gặp nhau. Thiền-sinh Nam hỏi: "Đạo hữu đi đâu vậy?" Lần này, Thiền-sinh Bắc trả lời đơn giản: "Thưa đạo hữu, tôi đi mua rau!"

° ° °

Thì vẫn vậy, đã nói mỗi ý Thiền như một que diêm, chỉ bật lên chiếu sáng một lần. Phải thức tỉnh, phá chấp, tránh lối mòn. Đó, Thiền!