CỖI NGUỒN CŨNG BỞI LÒNG NGƯỜI MÀ RA

 

Lão Tử kỵ ngưu 老 子 騎 牛

CỖI NGUỒN CŨNG BỞI
LÒNG NGƯỜI MÀ RA

Chiều ba mươi Tết. Tôi xuống bếp giúp vợ tôi cắt tiết gà. Nàng cắt tiết, tôi chỉ phải giữ chân và cánh cho chắc, nhất là vào lúc gà rẫy chết. Ăn thịt gà thì cả nhà ai cũng thích ăn, nhưng cắt tiết thì ai cũng ngại. Cách đây không lâu vào ngày giỗ nhạc mẫu, chúng tôi làm thịt hai con vịt. Đó là hai con vịt bầu nuôi từ lúc chúng còn nhỏ. Một ông bạn già đã cho thằng con trai đầu lòng của tôi. Thằng bé chăm nom hai con vịt suốt mùa mưa. Hễ mưa lớn, nước chưa kịp thoát, dềnh lên, là nó mang đôi vịt ra thả cho bơi lội để chúng khỏi nhớ nước, nó bảo vậy. Nó thích mua tôm, tép mang về thả vào chậu nước và sung sướng ngắm hai con vịt rúc mỏ tìm ăn. Hai con vịt chóng lớn trông thấy. Hết mùa mưa, mỗi ngày thằng bé múc một chậu nước đầy tắm cho vịt như tắm cho bạn. Một lần quên cho chúng ăn, hai con vịt không hiểu làm sao xổng được chuồng, xục vào tận trong bếp xin ăn. Ngày giỗ nhạc mẫu, tôi trói chân hai con vịt mang vào bếp. Thằng con trai tôi chợt vào, nó nhìn hai con vịt thốt một tiếng "tội" rồi bỏ đi. Bên ngoài, trời bỗng đổ mưa, một cơn mưa cuối mùa. Mẹ nó không đang tâm cắt tiết vịt, đành khoác áo mưa đem ra chợ gần đấy nhờ một bà chuyên làm thịt gà vịt cắt tiết làm lông hộ.

Nhưng chiều nay, ba mươi Tết, không thể nhờ ai được. Hai vợ chồng tôi đành phải làm lấy công việc "cực nhọc" này vậy. Sau khi vặt một khoảng lông cổ lấy chỗ cắt tiết, vợ tôi như thường lệ suýt xoa nói như khấn: "Thôi thì sống cắt tai, mái cắt cổ, tao hóa kiếp cho mày." Rồi cắt tiết. Tiết ra ít tuy vẫn chảy đều. Nàng cắt không đúng tia. Khi hết ngừng chảy, tôi không thấy gà rẫy chết như mọi khi. Vợ tôi nói như để dối lòng: "Con gà lần này cứ vậy xỉn đi, không phải rẫy chết nữa." Thật ra nó đâu đã chết. Mắt nó mở trừng trừng. Tim nhói buốt, tôi khóa chéo hai cánh gà lại để che đôi mắt đó. Tôi như Cain chạy trốn đôi mắt của Abel. Nhưng khóa cánh gà như kia vô tình tôi càng bước sâu thêm vào tội ác. Mà cũng như con người khi thấy mình đã trót trôi theo triền dốc tàn ác thì cũng muốn lao lẹ cho chóng tới đáy vực, vì nghĩ xuống đáy vực tàn ác thì khỏi phải tàn ác thêm nữa. Tôi bèn ra bếp lấy ấm nước sôi. Tôi muốn sớm giải thoát cho gà và cho chính mình.

Nó rẫy lên mấy cái. Tội nghiệp nó nhận đủ các cực hình: cắt tiết, khóa cánh và nước sôi bỏng. Tâm trí tôi lúc đó là cả một địa ngục thực sự, cụ thể. Tôi nhớ đến câu Kiều:

Cỗi nguồn cũng bởi lòng người mà ra!  

Và nhớ luôn đến cả câu truyện Thiền sau đây:

° ° °

Một chàng Ngự Lâm Quân kiêu dũng nọ tới gặp một vị Thiền-sư, hỏi:

"Thưa Thiền-sư, xin người cho hay có thực là có thiên đường và địa ngục hay không?"

Vị Thiền-sư hỏi lại:

"Ngươi là ai vậy?"

"Thưa tôi là Ngự Lâm Quân của đấng vua chí tôn."

"Vô lý! Nhà vua nào mà nhận ngươi làm ngự lâm quân. Ta trông ngươi thực chẳng khác một tên ăn mày!"

Nghe tới đó, chàng ngự lâm quân vỗ vỗ lên thanh gươm lớn đeo bên mình, đôi mắt long sòng sọc.

Vị Thiền-sư cười ngất:

"Ha ha, ngươi lại đeo gươm đeo ghiếc nữa cơ à? Thanh gươm cùn nhụt đó cắt đứt nổi cổ ai?"

Tới đây chàng ngự lâm quân không dằn lòng được nữa, chàng rút phắt thanh gươm ra, vung lên.

Vị Thiền-sư gật gù tiếp:

"Giờ thì ngươi đã hiểu được phân nửa câu giải đáp: Ngươi đang mở cửa địa ngục!"

Người ngự lâm quân rút vội tay về, tra gươm vào võ và kính cẩn cúi đầu. Thiền- sư tiếp:

"Giờ thì ngươi hiểu nốt phân nửa kia của câu giải đáp: Ngươi đã mở cửa thiên đàng!"

° ° °

Hai nhà sư Tanzan và Ekido hôm đó đi xuống phố, đường mưa trơn lầy lội. Cả hai gặp một thiếu nữ xinh đẹp ăn mặc lụa là đương ngại ngùng không biết làm sao qua đường.

"Lại đây cô, tôi sẽ giúp cô qua đường." Tanzan nói vậy rồi bế cô trên hai tay và mang sang đất bên kia đường.

Rồi cả hai tiếp tục đi, không nói năng gì với nhau nửa lời, suốt ngày. Chiều tối, khi cả hai đã cùng trở lại thiền viện, tới lúc đó Ekido không thể nhịn được nữa, mới thốt lên: "Đã xuất gia tu hành, sao lại gần đàn bà, nhất là lại bế cô gái đẹp như thế. Tại sao đạo hữu có thể làm như vậy cơ chứ!"

"Quý đạo hữu ơi - Tanzan ôn tồn đáp - tôi đã đặt cô gai đó xuống, ngay sau khi giúp cô ta qua con đường lầy lội, có ai ngờ đạo hữu vẫn còn cõng cô ta theo về tận thiền viện này."

° ° °

Bồ-Đề-Đạt-Ma ngồi tham thiền quay mặt vào tường ròng rã chín năm liền. Một lần một nho sĩ Khổng giáo tới xin lời chỉ giáo. Nhưng đức Bồ-Đề-Đạt-Ma vẫn ngồi nguyên không nhúc nhích trong bảy ngày bảy đêm liền mặc cho nho sĩ hết lời cầu khẩn van nài. Sau cùng nho sĩ dùng một thanh gươm lớn tự chặt đứt một cánh tay, cầm cánh tay đó đặt trước mặt đức Bồ-Đề-Đạt-Ma mà rằng:

"Xin sư phụ chứng kiến lòng thành thực của đệ tử. Đã từ bao nhiêu năm nay, đệ tử đi tìm sự bình an của linh hồn mà không thấy, đệ tử biết chỉ có sư phụ là có thể chỉ giáo cho đệ tử hay điều đó, xin sư phụ đừng tiếc lời."

Tới đó, đức Bồ-Đề-Đạt-Ma mới nói:

"Đừng mang cánh tay ngươi đến, hãy mang linh hồn ngươi đến trước ta, ngõ hầu ta mới chỉ được cho ngươi hay cách đem lại bình an như ngươi yêu cầu."

"Thưa sư phụ, điều đó thực nan giải. Đệ tử làm sao nắm được linh hồn mà bảo mang đặt nó trước sư phụ cho được?"

"Ấy vậy là ta đã đem lại bình an linh hồn cho ngươi rồi đó!"

° ° °

Một thiền sinh tới xin Thiền-sư Bankei giúp anh ta trừ căn bệnh nóng nảy bạo ngược của anh ta.

"Ngươi hãy mang chứng nóng nảy bạo ngược của ngươi tới đây ta xem nó ra sao nào."

"Thưa thầy, con không có nó ngay lúc này, nên không thể trình thầy xem được."

"Vậy khi nào ngươi có nó thì lôi cổ nó lại cho ta xem."

"Thưa thầy, việc đó thực khó. Khi con có nó mà định mang lại để thầy xem, thì e rằng nửa đường nó đã biến mất."

"Như vậy thì theo thiển ý của ta, căn bệnh nóng nảy bạo ngược đó đâu phải là một thành phần cố hữu trong bản tính thì tất nó tự ngoài vào. Đã tự ngoài vào thì ta đề nghị lúc đó ngươi chỉ việc tự đánh mình cho đến khi căn bệnh nóng nảy bạo ngược không chịu nổi phải co giò chạy trốn đi nơi khác, thế là khỏi bệnh!"

° ° °

Người Riko một lần tìm đến Thiền-sư Nansen xin tiên sinh giải thích dùm cho vấn đề con ngỗng nuôi trong chai. Nếu đem nhốt con ngỗng nhỏ vào chai rồi ngày ngày thả thức ăn qua cổ chai nuôi ngỗng. Chẳng bao lâu ngỗng nhỏ thành ngỗng lớn. Bấy giờ phải làm sao để lấy được ngỗng ra mà không phải đập vỡ chai, cũng không phải giết chết ngỗng?

Nansen tiên sinh vỗ mạnh hai bàn tay hào hứng:

"Riko!"

Đôi mắt Riko sáng lên:

"Dạ thưa tiên sinh dạy?"

"Người thấy không kìa, con ngỗng đã ra rồi!"

° ° °

Con ngỗng đã ra rồi! Tự do, giải thoát thể hiện ngay trong tâm trí mình đó! Dù nói hay nghĩ loanh quanh thế nào vẫn là:

Cỗi nguồn cũng bởi lòng người mà ra.