A-nhã Kiều-trần-như

A-nhã Kiều-trần-như là vị đệ tử xuất gia và chứng quả A-la-hán đầu tiên của đức Phật, là thành viên đầu tiên của Tăng đoàn, có pháp lạp cao nhất.

Kiều-Trần-Như được xác định sống vào khoảng thế kỷ thứ 6 TrCN ở khu vực tương ứng với Uttar Pradesh và Bihar, Ấn Độ ngày nay. Ông xuất thân thuộc đẳng cấp Bà-la-môn. Một số tài liệu chép rằng, Kiều-trần-như vốn là anh ruột của thân mẫu tôn giả Phú-lâu-na, một trong mười vị đệ tử lớn của đức Phật.

Khi đức Cồ Đàm tìm đến đạo tràng của đạo sư Uất Đầu Lam Phất ở vùng phụ cận phía Nam kinh thành Vương Xá, của vương quốc Ma Kiệt Đà để xin học đạo, Ngài đã gặp sa môn Kiều Trần Như nơi đây. Hai vị sa môn dần dần kính mến nhau về thông minh tài trí và đức hạnh thanh cao, mà trở thành tri kỉ của nhau. Không những sa môn Kiều Trần Như đã coi sa môn Cồ Đàm là một người bạn tri kỉ, mà còn hơn nữa, là một bậc thầy.

Tất-đạt-đa quyết tâm tìm cách diệt khổ và tìm mọi đạo sư với các giáo pháp khác nhau. Theo truyền thống Ấn Độ bấy giờ chỉ có con đường khổ hạnh mới đưa đến đạt đạo. Sau một thời gian dài tu khổ hạnh một cách triệt để, cả sáu người đều kiệt sức, mà trí tuệ vẫn không phát triển thêm, trái lại còn mòn mỏi đi. Ngài bèn quyết định từ bỏ phép tu khổ hạnh triệt để như bấy lâu nay, trở lại ăn uống bình thường để phục hồi sức khỏe, và bắt đầu theo đuổi con đường thiền tập - mà Ngài xét thấy, đó mới là con đường chính đáng nhất đưa đến đạo quả giác ngộ.

Sa môn Kiều Trần Như thấy đức Cồ Đàm ăn uống bình thường trở lại, bỏ việc tu khổ hạnh và chỉ chuyên tu thiền định nên thất vọng bỏ đi cùng với 4 người bạn đạo sĩ thân thiết của mình. Họ đi sang vườn Nai (Lộc Uyển), gần thành Ba La Nại, nước Ca Thi (Kasi) (thuộc Ấn Độ ngày nay), để cùng tu học với nhau. 

 Nửa năm sau, bỗng một hôm Sa môn Kiều Trần Như và 4 người bạn trông thấy đức Cồ Đàm (lúc này đã là đạt đạo) tìm đến với họ. Khi thấy bóng dáng Ngài còn đang thấp thoáng ở ngoài xa, họ đã bảo nhau là sẽ không ra đón tiếp, nhưng khi Phật đến nơi thì tất cả bọn họ đều vui mừng nghênh đón. Phật đã giảng cho họ về Tứ diệu đế. Bấy giờ, cả năm vị sa môn nhóm Kiều Trần Như đều tôn đức Cồ Đàm làm Thầy, gọi Ngài là Phật, và gọi giáo pháp do Ngài chỉ dạy là Đạo Phật. Họ từ bỏ lối tu khổ hạnh cũ, cùng tinh cần tu tập theo sự hướng dẫn của Phật. Chỉ trong một thời gian ngắn sau đó, nhờ quyết tâm và tinh chuyên tu học, cả năm vị, đầu tiên là Kiều Trần Như, rồi tiếp đến là bốn vị kia, lần lượt đều chứng thánh quả A la hán.