Nhà ở

Nhà xưa

                   

Giữa thập niên 90 của thế kỷ trước, trong một buổi bù khú, trà dư tửu hậu ai đó nêu ra: “Thành tựu của CNTB là máy hơi nước, vậy của CNXH là gì?”. Một ai đó tếu táo đưa ra “công nông đầu ngang”. Từ ngày ấy câu hỏi đó luôn “vẩn vơ” trong hắn.

Cũng khoảng ấy hắn làm nhà ở, hắn đến nhờ chú Lê Huy (lúc đó là tổng thư ký hội kiến trúc sư Việt Nam – đã từng tham gia thiết kế thi công nhà ở sàn của Bác, sau này là nhà ở của các lãnh tụ Lào) thiết kế, hắn xin lỗi chú rồi tếu táo: “Chú ạ, cháu vẽ mãi ảnh Bác, nhưng không được, cuối cùng phải ghi vào dưới ĐÂY LÀ ẢNH BÁC; trong khi đó các họa sĩ chỉ cần một vài nét là ra ngay, cháu cần những đường nét như vậy”.

Hắn trình bày và phác họa ý tưởng của mình, nghe xong chú nói: “đó là thiết kế KHO NHỐT NGƯỜI, nhà ở ở là phải có môi sinh nghĩa là có góc sân và khoảng trời, có lối đi lại đàng hoàng, các phòng phải có ánh sáng, có thông thoáng khí, có lối vào, lối ra, có nơi vệ sinh, có chỗ mắc áo, có chỗ để bàn ghế, có chiều cao và chiều rộng thích hợp với diện tích, nếu nhà ở rộng mà thấp chỉ giọng nói nghe khàn khàn, nếu hẹp mà quá cao hoặc quá dài thì giọng nói nghe the thé. Chỉ có kích cỡ hợp lý thì giọng nói mới nghe ấm cúng thân mật...”. Lần đầu tiên hắn có khái niệm về nhà ở.

***
Trong một bữa cơm gần đây hắn kể với hai con trai câu chuyện trên rồi nói tiếp: Có lẽ “thành tựu” của CNXH là các ngôi nhà ở tập thể mà nay còn sót lại một số nơi. Đó là những căn nhà ở một hay nhiều tầng, mỗi tầng có nhiều phòng mà hai đầu mỗi tầng có các khu vệ sinh, cấp thoát nước. Kiểu nhà ở này không chỉ dùng cho các cơ quan công sở mà còn được dùng phổ biến cho các hộ gia đình. Gia đình ta đã một thời ở nhà ở như thế này và hiện nay một số nhà ở tập thể các đội cầu của tổng công ty cầu Thăng Long cũng đang ở nhà ở như thế này. Nói của CNXH vì Nga, Trung Quốc, Cu Ba, Đức giúp ta và chính chúng ta cũng xây dựng như vậy.
Nếu chỉ như vậy thôi cũng chẳng có gì đáng nói, nhưng cái đáng nói là về mặt tư duy nó di căn vào tiềm thức của con người. Con biết đấy về mặt ngôn từ, theo bố hiểu, nôm na:

- Phòng (La salle): Chỉ dùng cho các phòng làm việc ở công sở.

- Căn hộ (L`appartement): Dùng cho các gia đình, trong đó có một hoặc một số phòng khép kín.

- Nhà ở ở (La maison): Dùng cho các gia đình, có đầy đủ các yếu tố môi sinh.
Chúng ta từ chiến tranh, từ gian khổ đi ra nhưng nó đã lùi xa vậy mà cái tư duy coi phòng là nhà ở vẫn di căn đến tận bây giờ nhất là các tầng lớp có chức có quyền trong vấn đề quy hoạch đô thị. Họ cắt đất (kể cả đền bù) cho các gia đình làm nhà ở chỉ tầm ba, bốn chục mét vuông. Các cơ quan chia đất cho cán bộ cũng vậy, chia hết chẳng chừa lối đi nữa. Vừa rồi họ còn kiến nghị Quốc Hội xây dựng căn hộ 25 đến 30 mét vuông cơ đấy.

Căn bệnh này nặng lắm, có khi còn nặng hơn cả chất độc màu da cam cơ đấy. Bao giờ loại bỏ được căn bệnh này trong các tầng lớp có chức có quyền trong vấn đề quy hoạch đô thị thì đất nước này mới có đô thị đúng tầm theo đúng nghĩa của nó.