Người đàn bà có con chó nhỏ

Tượng Người đàn bà có con chó nhỏ ở Yalta; một thành phố của Krym, hiện nay thuộc Nga kiểm soát, trên bờ bắc của biển Đen.

Trong truyện ngắn “Người đàn bà có con chó nhỏ”, văn hào Nga A.Tsekhop viết: “Mỗi cuộc đời riêng đều tồn tại trong bí mật, và có lẽ một phần vì thế mà những người có văn hóa đều thiết tha mong muốn sao cho bí mật riêng tư của mỗi người đều được tôn trọng”.

   
                            

NGƯỜI ĐÀN BÀ CÓ CON CHÓ NHỎ
                                        A.Chekhov
       
Mọi người kháo nhau rằng ở ngoài bãi biển có một người mới đến nghỉ: người đàn bà có con chó nhỏ. Đơmitri Đơmitrit Gurốp, một người mới đến Ianta từ hai tuần nay và đã quen với cảnh sống ở đấy, cũng bắt đầu tò mò muốn biết những người mới tới. Anh ngồi trong quán cà phê Vécne bốn phía trống trải và từ đó, anh nhìn thấy trên bãi biển, một phụ nữ còn trẻ, người tầm thước, có bộ tóc hung hung vàng, đầu đội bêrê; đằng sau nàng, có một con chó nhỏ lông trắng đang chạy theo.

Và rồi những ngày sau, hôm nào anh cũng thấy nàng vài lần, khi thì ở trong công viên thành phố, khi thì ở vườn hoa nho nhỏ. Nàng dạo chơi một mình, đầu vẫn đội chiếc bêrê ấy, con chó trắng vẫn chạy theo sau; không ai biết nàng là ai và mọi người đều gọi nàng một cách giản tiện: người đàn bà có con chó nhỏ.
“Nếu nàng ở đây một mình, không có chồng bên cạnh, không có người quen,-Gurốp nghĩ,- thì việc bắt chuyện làm quen với nàng có lẽ không phải là thừa”.

Gurốp tuổi chưa đầy 40, nhưng anh đã có một đứa con gái 12 tuổi và hai đứa con trai bé đã đi học ở trường. Gia đình cưới vợ cho anh rất sớm, từ khi anh còn là sinh viên năm thứ hai, và bây giờ thì vợ trông già hơn anh đến hàng chục tuổi. Vợ anh là một người đàn bà dong dỏng cao, dáng người rất thẳng và đường hoàng, có đôi lông mày đen rậm. Nàng tự cho mình là một người có đầu óc suy nghĩ. Nàng đọc rất nhiều sách, không bao giờ viết dấu cứng đằng sau phụ âm và gọi tên chồng là Đimitri chứ không phải là Đơmitri. Còn anh, anh thầm nghĩ rằng, nàng là một người hẹp hòi, thiển cận, thô kệch; anh sợ nàng và không thích ở nhà nhiều. Từ lâu, Gurốp đã ngoại tình, ngoại tình luôn luôn; có lẽ vì vậy mà hầu như bao giờ anh cũng nói đến phụ nữ với một thái độ thù ghét khinh bỉ. Khi có ai bàn đến phụ nữ trước mặt anh thì anh gọi họ thế này:
- Loại người hạ đẳng!
Anh ta có cảm tưởng rằng, anh có đủ kinh nghiệm cay đắng để muốn gọi phụ nữ thế nào thì gọi; nhưng mặc dầu thế, không có “loại người hạ đẳng” ấy, anh ta không sao sống quá được hai ngày. Giữa đám đàn ông, bao giờ anh cũng cảm thấy tẻ nhạt, gượng gạo và trở nên lạnh lùng ít nói. Nhưng bên cạnh phụ nữ thì anh lại thấy thoải mái và biết phải nói gì, đối xử ra sao; ngay cả khi im lặng trước mặt họ, anh cũng cảm thấy mình nhẹ nhõm. Trong tính tình, diện mạo của Gurốp cũng như trong cả cốt cách của anh có một cái gì quyến rũ rất khó nói, một cái gì thu hút những người đàn bà, hấp dẫn họ. Anh biết điều đó, và chính bản thân anh cũng bị một sức mạnh vô hình cuốn về phía họ.
Từ lâu, kinh nghiệm cay đắng nhiều lần đã dạy anh rằng, những cuộc gần gụi mới đầu có vẻ thú vị, làm cho đời thêm phần hoa lá, những cuộc phiêu lưu êm ái, nhẹ nhàng đối với những người đàn ông đứng đắn, nhất là những người đàn ông Matxcơva chậm chạp và thiếu cương quyết, cuối cùng bao giờ cũng trở thành cả một bài toán cực kỳ nan giải, có kết cục thật là nặng nề. Nhưng rồi mỗi lần gặp được một người đàn bà xinh đẹp hấp dẫn mới, cái kinh nghiệm ấy lại rơi đi đâu mất và anh lại muốn sống, lại cảm thấy cuộc đời thật giản đơn và ngộ nghĩnh.


Có lần, vào một buổi chiều, khi đang ăn trong vườn, anh thấy người đàn bà đội mũ bêrê ấy chậm rãi bước tới ngồi xuống bên chiếc bàn cạnh đó. Nhìn nét mặt, dáng đi, kiểu tóc và xống áo nàng mặc, có thể đoán được rằng nàng thuộc loại người khá giả, con nhà gia giáo, đã có chồng và lần đầu tiên đến Ianta; nàng đi một mình và cảm thấy cuộc sống ở đây rất tẻ nhạt. Trong những lời đồn đại về chuyện thiếu đạo đức ở vùng nghỉ mát này có nhiều điều không đúng sự thật, anh coi khinh những lời ấy và cho rằng phần lớn là do một số người dựng lên- những người sẵn sàng phạm phải những điều thiếu đạo đức đó, nếu họ có khả năng làm được chuyện ấy. Nhưng đến khi người đàn bà ngồi xuống bên chiếc bàn chỉ cách anh mấy bước, anh sực nhớ đến chuyện chinh phục dễ dàng, những buổi lên núi chơi và cái ý nghĩ đầy ma lực thu hút về một cuộc chung đụng ngắn ngủi chóng vánh, về mối tình với một người đàn bà xa lạ, không biết tên họ, bỗng xâm chiếm lòng anh.
Anh âu yếm vẫy gọi con chó bông trắng nhỏ đến bên mình, rồi khi nó tới gần, anh giơ ngón tay ra doạ dẫm. Con chó khẽ gầm gừ. Anh lại giơ ngón tay lên doạ.
Người đàn bà vội đưa mắt về phía anh và lại cúi xuống ngay.
- Nó không cắn đâu,- nàng nói và khuôn mặt nàng ửng đỏ.
- Có thể cho nó ăn xương được không?- Gurốp nói và khi thấy nàng gật đầu, anh lại hồ hởi hỏi tiếp: “Chị đến Ianta đã lâu chưa?”.
- Dăm ngày rồi.
- Còn tôi thì đã gắng gượng ở đây đến tuần thứ hai.
Cả hai cùng yên lặng một lát.
- Thời gian trôi qua thật nhanh chóng mà ở đây thì thật là buồn tẻ- nàng nói, mắt không nhìn về phía anh.
- Đó chỉ là điều người ta mặc nhiên quen nói với nhau rằng ở đây buồn tẻ. Một người tầm thường sống trong nhà mình ở Bêlép hay ở Giưđơra (tên những thành phố hẻo lánh nhỏ bé của nước Nga- ND) thì chẳng thấy buồn chán, thế mà vừa đặt chân đến đây thì đã kêu lên: “Ôi buồn tẻ quá! Toàn bụi là bụi!”. Cứ như thể là anh ta đã từ Grênađa tới.
Nàng khẽ bật cười. Và sau đó, cả hai lại lặng lẽ tiếp tục ăn, như những người không quen biết. Nhưng, ăn xong, thì họ đã đi bên nhau; một cuộc nói chuyện nhẹ nhàng đùa giỡn bắt đầu,- một cuộc nói chuyện giữa những người sống thoải mái, khoan khoái tự do, những người đi đâu cũng được, nói chuyện gì cũng được. Họ dạo chơi và nói với nhau rằng ánh sáng trên biển kỳ lạ biết bao, mặt nước tim tím màu hoa xiren thật mềm mại và ấm áp; trăng rọi chiếu thành từng dải ánh vàng rực. Họ nói với nhau rằng sau một ngày nắng gắt trời trở nên oi bức ghê gớm. Gurốp kể rằng anh là người Maxcơva, tốt nghiệp khoa ngữ văn nhưng lại làm việc ở nhà băng, đã có lúc định hát cho một gánh hát tư nhưng sau lại bỏ, anh có hai ngôi nhà ở Maxcơva… Nghe nàng kể, Gurốp biết được rằng nàng lớn lên ở Pêtécbua, nhưng sau đó thì đi lấy chồng ở X. Nàng đã sống hai năm ở đấy. Nàng sẽ ở lại Ianta độ khoảng một tháng và có lẽ sắp tới, chồng nàng cũng sẽ đến đây nghỉ. Nàng không thể nói được là chồng nàng làm việc ở đâu,- ở hội đồng hành chính tỉnh hay là ở hội đồng hương chánh,- điều ấy làm nàng tự cảm thấy buồn cười. Gurốp còn biết thêm rằng nàng tên là Anna Xécghêépna.

Sau đó, trong căn phòng của mình, Gurốp nghĩ đến nàng, nghĩ rằng chắc chắn ngày mai nàng sẽ gặp anh. Chắc chắn là như thế. Khi lên giường ngủ, Gurốp nhớ rằng mới cách đây không lâu nàng còn đi học như đứa con gái anh, nhớ đến những nét rụt rè ngượng ngập trong tiếng cười, trong cách nói chuyện của nàng với một người lạ,- chắc đó là lần đầu tiên nàng sống một mình trong môi trường như thế, nơi mọi người đều đi theo nàng, ngắm nhìn nàng, nói chuyện với nàng chỉ để nhằm một mục đích bí hiểm mà nàng không thể đoán ra được. Anh nhớ đến cái cổ thanh thanh yếu ớt, đôi mắt màu xám rất đẹp của nàng.
“Ở nàng vẫn có một cái gì đó tội nghiệp đáng thương”, -anh nghĩ vậy rồi ngủ thiếp đi.

II
Một tuần đã trôi qua kể từ ngày họ quen nhau. Đó là một ngày chủ nhật. Trong các căn phòng đều oi bức, và ngoài trời thì gió cuốn bụi bay mù, hất mũ xuống đất. Suốt ngày khát nước, Gurốp chốc chốc lại ghé sang quán giải khát và mời Anna Xécghêépna khi thì uống nước xirô khi thì ăn kem. Chẳng còn biết đi đâu.

Buổi chiều, khi mà gió đã ngớt đi ít nhiều, họ cùng nhau đi ra bờ biển xem tàu thuỷ đến. Trên bến, nhiều người đang dạo chơi, nhiều người tay ôm hoa chờ đón ai. Đám người nghỉ mát sang trọng ở Ianta, có hai điều đặc biệt dễ làm mọi người chú ý: đó là những bà đứng tuổi ăn vận như thiếu nữ và nhiều ngài sĩ quan cấp tướng.

Vì biển động, tàu thuỷ đến muộn, khi mặt trời khuất bóng, con tàu lượn vòng rất lâu rồi mới cập bến. Anna Xécghêépna giơ cặp kính nhòm nhìn lên tàu, lên những hành khách như để kiếm tìm người quen và khi nàng quay lại phía anh, đôi mắt nàng sáng lên. Nàng nói nhiều, những câu hỏi nàng đặt ra vội vàng hấp tấp, nói xong lại quên ngay những điều mới hỏi, sau đó, đánh rơi mất cặp kính giữa đám đông người.
Đám người sang trọng lúc này đã tản đi hết, không còn nom rõ mặt người, gió đã lặng hẳn, nhưng Gurốp và Anna Xécghêépna vẫn đứng lại như cố chờ xem còn ai trên tàu xuống bến nữa không. Anna Xécghêépna không nói nữa, nàng khẽ thơm những bông hoa, mắt không nhìn Gurốp.
- Buổi tối trời dễ chịu hơn đấy, -anh nói. -Bây giờ thì chúng ta đi đâu? Hay là chúng ta lên xe đi đâu xa một lúc?
Nàng lặng yên không trả lời.
Lúc ấy Gurốp đăm đăm nhìn nàng rồi bất ngờ anh ôm lấy nàng và hôn lên môi, anh cảm thấy bên mình mùi hương của những bông hoa ướt át. Ngay lúc đó, Gurốp sợ sệt nhìn quanh: có ai nhìn thấy không?
-Về nhà cô đi...- anh nói nhỏ.
Và hai người rảo bước quay lại.

Căn phòng của nàng rất bí, toả mùi nước hoa mà nàng đã mua ở một cửa hiệu Nhật Bản. Vừa nhìn nàng, Gurốp vừa nghĩ: “Không biết trong đời mình còn thiếu những cuộc gặp gỡ nào nữa!”. Quá khứ để lại trong anh những kỷ niệm về những người đàn bà vô tư, tốt bụng; vui sướng vì tình yêu, cảm ơn anh vì niềm hạnh phúc, cho dù là rất ngắn ngủi thôi mà anh đã mang lại. Anh nhớ đến những người đàn bà như vợ anh chẳng hạn, không thành thật yêu anh, nhiều lời và lắm cách bày vẽ, hay dằn vặt với cái vẻ muốn tỏ rằng đây không phải tình yêu, không phải lòng say mê mà là một cái gì còn lớn hơn thế nữa. Anh nhớ đến một vài người đàn bà khác, rất xinh đẹp, lạnh lùng ở họ có khi tự nhiên, lộ ra vẻ hung dữ, mong ước ngang bướng muốn lấy, muốn đoạt ở cuộc đời nhiều hơn khả năng cho phép của nó. Những người này không còn trẻ trung nữa, họ đỏng đảnh, không biết suy đoán, ít thông minh, cảm thấy mình đầy quyền lực, và khi Gurốp trở nên lạnh lùng với họ, vẻ đẹp của những người đàn bà ấy gây cho anh một sự căm ghét, và những viền đăng ten trên áo của họ chỉ làm anh nghĩ đến những đám vẩy loang lổ.
Nhưng ở nàng vẫn giữ nguyên được vẻ rụt rè, ngượng ngập, chưa từng trải của tuổi trẻ, vẻ bối rối như khi có ai thình lình gõ cửa nhà mình. Anna Xécghêépna, người đàn bà có con chó nhỏ ấy, đối với sự việc vừa xảy ra có một thái độ khác thường, rất thận trọng- tuồng như đó là sự sa ngã của nàng- có thể cảm thấy như thế, và điều này có chút gì lạ lùng và lạc lõng. Nét mặt nàng mỏi mệt, những món tóc dài của nàng buồn bã xoã xuống hai bên mặt. Nàng lặng lẽ suy nghĩ, dáng trông rầu rĩ như người đàn bà có tội trong bức tranh cổ.
-Không tốt đâu,- nàng nói.- Như vậy anh đã là người đầu tiên không tôn trọng tôi.
Trên bàn trong phòng có một quả dưa hấu. Gurốp cắt cho mình một miếng và chậm rãi nhai. Ít ra là nửa giờ đã trôi qua trong im lặng.
Anna Xécghêépna ra chiều xúc động, ở nàng toát ra một cái gì trong trắng, thơ ngây của một người đàn bà chưa từng trải; trên bàn, cây nến đơn độc đang cháy dở nhẹ hắt những tia sáng mờ mờ lên gương mặt nàng, tuy thế vẫn có thể thấy rõ rằng lòng nàng đang nặng trĩu.
- Làm sao mà anh có thể không tôn trọng em nữa?- Gurốp hỏi.- Chính em cũng không biết em đang nói gì.
- Ôi, trời hãy tha tội cho tôi!- nàng nói, và mắt nàng đẫm lệ- Điều ấy thật khủng khiếp.
- Em đang cố tự bào chữa cho mình đấy.
- Bào chữa thế nào được? Tôi xấu xa, tôi là một người phụ nữ thấp hèn, tôi tự khinh mình và không mong gì tự bào chữa cả. Không phải tôi lừa chồng mà tự lừa dối mình. Từ lâu rồi chứ không phải chỉ bây giờ mới lừa đâu. Chồng tôi có lẽ là một người tốt, một người trung thực nhưng anh ấy là một người nô bộc! Tôi không biết anh ấy làm gì, làm việc thế nào, chỉ biết anh ấy là một người chuyên hầu hạ kẻ khác. Khi lấy chồng, tôi 20 tuổi, một nỗi khát khao cái mới giày vò tôi, tôi muốn được một cái gì tốt đẹp hơn, tôi tự nhủ: có chứ, có một cuộc sống khác chứ. Tôi muốn sống! Sống và sống... Lòng hiếu kỳ thiêu đốt tôi... anh không hiểu được điều đó đâu, nhưng, có trời chứng giám, tôi đã không thể tự làm chủ mình được nữa, có một cái gì đã đến với tôi, không sao ngăn mình lại được nữa; tôi nói với chồng rằng tôi ốm và thế là tôi đến đây... Và ở đây, lúc nào tôi cũng lang thang ngơ ngác như người mất hồn... thế rồi tôi trở thành một người đàn bà tầm thường, rẻ tiền mà ai cũng có thể khinh bỉ được.
Gurốp cảm thấy tẻ nhạt khi nghe những lời đó; cái giọng thơ ngây, cái bất ngờ tự thú không đúng lúc ấy như chọc tức anh; nếu không nhìn thấy mắt nàng đẫm lệ thì đã có thể tưởng rằng nàng đang đùa hay đang đóng kịch.
- Anh không hiểu,- Gurốp nói nhỏ,- em muốn gì?
Nàng gục đầu vào ngực anh và nép chặt vào anh.
- Hãy tin tôi, hãy tin tôi đi, tôi van anh...- nàng nói.- Tôi yêu một cuộc sống trong sạch, trung thực, tôi ghê tởm những điều tội lỗi, chính tôi cũng không biết tôi đang làm điều gì. Những người dân thường nói: bị ma quỷ lấy mất hồn. Giờ đây tôi cũng có thể nói về mình rằng tôi bị ma quỷ lấy mất hồn rồi.
- Đủ rồi, đủ rồi...- Gurốp lầm bầm nói.
Anh nhìn vào đôi mắt sợ hãi, không động đậy của nàng, hôn nàng, nói những lời âu yếm nhỏ nhẹ, và nàng thấy yên tâm đôi chút, niềm vui trở lại với nàng; cả hai người cùng bật cười.
Sau đó, họ bước ra khỏi nhà, ngoài bãi biển không còn một ai, thành phố với những bóng cây tùng lặng yên như chết, nhưng sóng biển thì vẫn ào ào vỗ vào bãi cát. Một chiếc thuyền phao dập dình trên sóng, chiếc đèn hiệu nhỏ trên đó toả một ánh sáng lờ mờ ngái ngủ.
Họ tìm được một người đánh xe và cùng nhau đi đến Ôrêanđa.
- Lúc nãy ở chỗ ra vào, anh mới biết họ của em: trên tấm bảng có đề Fôn Điđêrít,- Gurốp nói.- Chồng em là người Đức à?
- Không, hình như ông của anh ấy mới là người Đức, còn chính anh ấy thì là người theo dòng đạo Vizanchi.

Ở Ôrêanđa, họ ngồi lặng yên trên ghế đá cách nhà thờ không xa, đưa mắt nhìn xuống biển. Ianta mờ mờ hiện ra sau màn sương sáng. Những đám mây trắng lững lờ bao phủ những đỉnh núi cao. Lùm cây lắng yên không xào xạc, chỉ có tiếng ve kêu ra rả, và tiếng sóng biển rì rào đơn điệu vọng lên từ phía dưới ấy gợi cho chúng ta một sự yên tĩnh, một giấc ngàn thu đang đợi mỗi chúng ta.- Âm thanh ấy có từ khi chưa có Ianta, chưa có Ôrêanđa, giờ đây vẫn tiếp tục vọng lên và sẽ rì rào một cách khô khan lãnh đạm như thế, khi mà chúng ta không còn nữa. Trong cái đơn điệu, trong cái lãnh đạm hoàn toàn đối với cuộc sống và cái chết của mỗi chúng ta có lẽ đã ẩn giấu cội nguồn cứu cánh vĩnh viễn của chúng ta, quá trình vận động không ngừng của cuộc sống trên trái đất, sự hoàn thiện không ngừng. Ngồi bên một người đàn bà trẻ tuổi, mà sớm mai đến lại càng trở nên xinh đẹp, lòng cảm thấy yên tĩnh và say mê cái cảnh thần tiên của biển, trời, mây, núi, Gurốp nghĩ rằng, thực ra, nếu suy nghĩ cho thật kỹ, thì sẽ thấy trên thế giới này vạn vật, trừ những cái mà chúng ta tự suy tưởng và làm ra, đều đẹp đẽ, khi mà chúng ta quên hết những mục đích cao siêu của cuộc sống, quên hết cái gọi là phẩm chất con người của mình.
Có ai- chắc là một người tuần canh, đi tới gần phía họ, nhìn tận mặt họ rồi lại bỏ đi. Cả điều ấy nữa cũng trở nên bí ẩn và cũng thành đẹp đẽ. Đã có thể nhìn rõ tàu thuỷ đang từ Phêôđôxia tới, đèn trên đó đã tắt và con tàu rạng rỡ nắng mai.
- Sương đọng trên cỏ đấy,- Anna Xécghêépna nói sau một hồi im lặng.
- Ờ, có sương. Đến lúc phải về thôi.
Và họ cùng nhau trở về thành phố.

Những ngày sau, vào buổi trưa, họ lại gặp nhau trên bờ biển, cùng ăn sáng, ăn trưa với nhau, cùng dạo chơi, cùng say sưa ngắm nhìn biển cả. Nàng than phiền rằng nàng khó ngủ, rằng trái tim nàng đầy xao xuyến, lo âu. Nàng cứ hỏi đi hỏi lại một số câu. Tâm trí nàng không lúc nào yên, lúc thì nàng ghen, lúc thì sợ hãi rằng Gurốp không tôn trọng nàng đúng mức. Nhiều lần, trong công viên hay trong vườn, khi xung quanh không có ai, Gurốp thường kéo nàng lại gần mình và hôn nàng say đắm. Cảnh nhàn hạ hoàn toàn, những cái hôn giữa ban ngày với vẻ e dè sợ sệt người chung quanh nhìn thấy; cái nóng, cái mùi vị của biển và, quang cảnh những người no nê sang trọng chốc chốc lại đi qua trước mắt, những điều ấy như làm Gurốp sống lại: anh nói với Anna Xécghêépna rằng nàng đẹp, nàng hấp dẫn biết bao, anh tỏ ra nôn nóng đắm say và không rời nàng nửa bước; còn nàng thì trầm ngâm và thường bắt anh tự thú rằng anh chưa tôn trọng nàng, chưa yêu nàng một tí nào, mà chỉ thấy nàng là một người đàn bà tầm thường rẻ rúng. Gần như tối nào chừng khuya khuya họ cũng đi chơi đâu ra ngoài thành phố, đi Ôrêanđa hay là lên thác nước; và lần nào cũng vậy, những buổi dạo chơi ấy đều để lại những ấn tượng đẹp đẽ, diệu kỳ.
Họ chờ xem bao giờ thì Fôn Điđêrít đến. Nhưng rồi nàng nhận được thư chồng báo rằng mắt anh ta bị đau nặng và xin nàng trở về nhà càng sớm càng tốt. Anna Xécghêépna ra chiều vội vã.
-Tôi đi khỏi nơi này là rất tốt,- nàng nói với Gurốp.- Đó là ý muốn của số mệnh.
Nàng lên xe ngựa đi và Gurốp theo tiễn nàng. Họ đi suốt một ngày. Khi nàng đã ngồi vào trong toa tàu tốc hành và khi hồi chuông thứ hai đã réo lên, nàng bỗng nói:
-Cho tôi nhìn anh... nhìn anh một lần nữa. Thế...
Nàng không khóc nhưng buồn rười rượi, trông như người ốm, gương mặt nàng run run.
-Tôi sẽ nghĩ đến anh... nhớ đến anh,- nàng nói. Trời sẽ phù hộ anh, anh ở lại đây nhé. Đừng nghĩ xấu về tôi. Chúng ta chia tay nhau vĩnh viễn, điều ấy là cần thiết, bởi vì chúng ta hoàn toàn không nên gặp nhau nữa. Trời sẽ phù hộ anh...
Con tàu vội vã rời khỏi ga, lát sau, ánh đèn trên đó đã khuất, liền đó, tiếng động cơ của đoàn tàu cũng không còn nghe thấy nữa, mọi việc xảy ra đều như cố tình mau chóng chấm dứt cái điên rồ, quên lãng ngọt ngào ấy. Một mình đứng lại trên sân ga, mắt đưa nhìn về khoảng trời mờ mịt phía xa, Gurốp lắng nghe tiếng dế kêu, tiếng gió reo qua dây điện thoại với cảm giác như vừa mới tỉnh ngủ. Anh nghĩ rằng, đấy, trong đời anh lại có thêm một cuộc phiêu lưu và cuộc phiêu lưu ấy cũng đã kết thúc và bây giờ chỉ còn có những kỷ niệm... Lòng anh tràn ngập một nỗi buồn, một niềm xúc động. Anh cảm thấy đôi chút hối hận, bởi vì, anh nghĩ, người đàn bà trẻ trung ấy, người mà anh không bao giờ gặp nữa, sống bên anh không chút hạnh phúc. Anh đối xử với nàng rất vồn vã và chân thành, nhưng trong cách đối xử ấy, trong cách âu yếm nàng vẫn có cái gì cười cợt ám ảnh, vẫn phần nào có cái trịch thượng thô thiển ở một người đàn ông luôn được hưởng sung sướng, thêm nữa anh lại nhiều tuổi hơn nàng gần đến hai lần. Lúc nào nàng cũng gọi anh là người nhân hậu, người cao thượng, phi thường... Chắc là nàng tưởng tượng anh là một người khác, không như thực chất của anh, và thế có nghĩa là anh đã lừa dối nàng...

Ngoài ga, hương vị của mùa thu đã đến, gió thổi mát lạnh.
“Cả mình cũng đến lúc phải về phương Bắc thôi,- Gurốp vừa đi khỏi nhà ga vừa nghĩ.- Về thôi”.

III
Ở Matxcơva đã là mùa đông, lò sưởi đã làm việc. Sáng sáng trước khi trẻ con đi học và uống nước chè, trời hãy còn tối và người bảo mẫu phải thắp đèn lên một lúc. Trời đã lạnh lắm. Và khi những bông tuyết đầu tiên rơi xuống, ngày đầu tiên ngồi trên xe trượt, người ta sẽ khoan khoái nhìn mặt đất trắng xóa, nhìn những mái nhà phủ tuyết, hơi thở sẽ nhẹ nhàng, đều đặn, và lúc ấy chắc mọi người đều nhớ lại những tháng năm thời thơ ấu. Ở những cây bồ đề, những cây bạch dương trắng xóa vì sương giá có vẻ gì như chào mời săn đón, dễ gần hơn những cây tùng, cây cọ,- bên cạnh những thứ cây ấy, người ta không còn muốn nhớ đến biển, đến núi nữa.

Gurốp là người Matxcơva. Anh trở về đây vào một hôm trời lạnh rất đẹp, và khi anh khoác tấm áo bành tô lông lên mình, xỏ tay vào đôi găng ấm áp rồi đi dọc phố Pêtơrốpca, khi vào chiều thứ bảy, anh lại nghe tiếng chuông nhà thờ, thì chuyến đi xa vừa qua cùng những nơi anh đến bỗng trở nên mất hết vẻ kỳ thú với anh.

Dần dần anh lại lao vào cuộc sống ở Matxcơva, anh đã bắt đầu ngấu nghiến đọc ba tờ báo mỗi ngày và nói rằng vì giữ nguyên tắc nên không đọc báo Matxcơva. Những khách sạn, câu lạc bộ đã bắt đầu thu hút anh. Anh lại muốn dự những bữa tiệc liên hoan, kỷ niệm. Anh cảm thấy hởi lòng hởi dạ khi những luật sư, nghệ sĩ nổi tiếng đến chơi nhà anh hoặc anh đã từng đánh bài với một giáo sư ở Câu lạc bộ bác sĩ. Anh đã có thể ăn hết một liễn xúp to tướng.

Anh tưởng rằng chỉ chừng một tháng sau, hình ảnh Anna Xécghêépna sẽ phai mờ trong tâm trí anh, thỉng thoảng anh sẽ chỉ còn nằm mơ thấy nụ cười đầy xúc động của nàng, như đã nằm mơ thấy bao người khác. Nhưng hơn một tháng đã qua, những ngày đông rét mướt nhất đã tới mà mọi điều trong tâm trí anh còn rõ rệt, tưởng như anh mới chia tay với Anna Xécghêépna hôm qua. Những hồi ức ấy ngày càng thêm rõ nét. Những lúc tiếng trẻ con học bài vẳng sang phòng anh, những lúc nghe thấy tiếng đại phong cầm hay bản tình ca vang lên trong khách sạn, những lúc gió tuyết cuốn vào trong chiếc lò sưởi lớn… những lúc ấy tự nhiên trong ký ức anh bỗng sống lại tất cả: từ những chuyện xảy ra trên bến tàu, ngoài bờ biển, đến những buổi sáng sớm mây mù trên núi cao, những con tàu từ Phêôđôxia, những cái hôn… Anh đi đi lại lại rất lâu trong phòng mình, hồi tưởng lại và tự mỉm cười. Dần dần những hồi ước ấy trở thành mơ ước, và trong tưởng tượng quá khứ hòa nhập với những gì sẽ xảy ra trong tương lai. Anh không phải nằm mơ thấy Anna Xécghêépna, mà là thấy nàng đi bên anh, theo anh khắp mọi nơi như một cái bóng. Nhắm mắt lại, anh như thấy nàng trước mặt, còn xinh đẹp hơn, trẻ hơn, dịu dàng hơn ngày trước và chính bản thân anh cũng cảm thấy mình tốt hơn so với hồi ở Ianta. Tối tối nàng như ngắm nhìn anh từ chiếc tủ đứng đựng sách, từ phía lò sưởi, từ góc phòng; anh nghe thấy hơi thở nàng, tiếng sống áo nàng sột soạt nhẹ nhàng, âu yếm. Đi ngoài phố, anh đưa mắt tìm kiếm xem có ai giống nàng không…

Một nhu cầu muốn giãi bày, muốn chia sẻ những kỷ niệm ấy giày vò anh. Nhưng ở nhà thì không thể nói đến mối tình của mình được, mà ở ngoài thì lại không có ai để tâm sự, không thể thổ lộ với hàng xóm cũng không thể nói ở nhà băng. Mà nói điều gì mới được chứ? Chẳng lẽ lúc ấy anh đã yêu nàng sao? Chẳng lẽ đã có cái gì đẹp đẽ, thơ mộng, bổ ích cho anh hay đơn thuần là một cái gì thú vị trong quan hệ của anh với Anna Xécghêépna sao? Và thế là anh phải nói mông lung, mơ hồ về chuyện phụ nữ, chuyện tình yêu. Những lúc đó không ai đoán được có cái gì đã xảy ra; chỉ có vợ Gurốp là cau đôi mày đen rậm của mình và nói:
- Đimitri, vai một người kênh kiệu, rỗng tuếch không hợp với anh đâu.
Có lần vào một đêm khuya, khi anh cùng bạn chơi bài, một quan chức, bước ra khỏi Câu lạc bộ bác sĩ, anh không nén được nữa và thốt lên:
- Ồ, nếu ông bạn biết được mình đã làm quen với một người phụ nữ đáng yêu như thế nào ở Ianta!
Viên quan chức ngồi vào chiếc xe trượt và xe đã bắt đầu chạy đi; nhưng bỗng y quay lại và gọi to:
- Đơmitri Đơmitrit!
- Cái gì vậy?
- Lúc nãy thế mà anh đúng đấy: thứ cá chiên ấy có mùi rồi!

Những câu nói thường nghe ấy không hiểu sao lại tự nhiên làm anh bực bội; anh cảm thấy những tiếng ấy thật bẩn thỉu, hạ thấp phẩm giá con người. Những thứ đạo đức, những con người ấy kỳ quặc, man rợ biết bao! Những đêm này vô nghĩa, những ngày này buồn bã, vô vị biết bao! Những cuộc đánh bài điên loạn, ăn uống lỗ mãng, say rượu, những cuộc nói chuyện quanh đi quẩn lại một đề tài! Những việc làm vô tích sự, những cuộc nói chuyện lặp đi lặp lại ấy cướp mất đi phần thời giờ tốt nhất, phần sinh lực quý giá nhất và kết cục là để lại một cuộc sống tầm thường, tẻ ngắt, một cái gì ngu độn, vậy mà không làm sao đi khỏi, chạy thoát được, hệt như đang sống trong một nhà thương điên hay giữa một trại tù nào.
Suốt đêm hôm ấy, Gurốp không ngủ được, lòng tràn đầy bực tức, và cả ngày hôm sau anh bị nhức đầu. Những đêm tiếp theo anh vẫn khó ngủ, khi thì ngồi trên giường nghĩ ngợi, khi thì đi đi lại lại trong phòng. Anh chán bọn trẻ con, chán nhà băng và chẳng buồn đi đâu hết, chẳng buồn nói gì hết.

Vào những ngày nghỉ lễ tháng 12, anh sửa soạn đi và nói với vợ rằng anh cần tới Pêtécbua để chạy việc cho một anh bạn trẻ. Nhưng rồi anh lại đi X. Để làm gì? Anh cũng không tự mình biết rõ được. Anh muốn gặp Anna Xécghêépna, nói chuyện với nàng và hẹn hò gặp nhau, nếu có thể được.

Gurốp đến X. vào một buổi sáng và thuê căn phòng sang trọng nhất trong khách sạn. Trong căn phòng ấy, toàn bộ căn nhà trải một lớp dạ lính màu xám, trên bàn đặt một bình mực ngả màu xám vì bụi kèm tượng người kỵ sĩ cưỡi ngựa tay cầm mũ giơ lên, nhưng đầu đã gãy cụt. Người hầu phòng cho anh biết mấy tin tức cần thiết: Fôn Điđêrit ở phố Cựu Gôntrarơnaia, tại nhà riêng, cách khách sạn không xa lắm. Fôn Điđêrit sống sung túc, ung dung, có xe ngựa riêng và cả thành phố đều biết ông. Người hầu phòng gọi nhầm họ ông là Đơrưtưrit.
Gurốp chậm rãi đi về phía phố Xtarơ-Gôntrarơnaia và kiếm tìm ngôi nhà ấy. Một bức rào sắt nhọn màu xám chạy dài phía trước ngôi nhà.
“Nhìn thấy bức rào ấy chắc ai cũng phải bỏ chạy”,- Gurốp nghĩ vậy và đưa mắt nhìn lên cửa sổ, nhìn lên bờ rào.
Anh suy tính: hôm nay là ngày nghỉ và thế có nghĩa là chắc chắn chồng nàng sẽ có nhà. Đằng nào thì vào ngôi nhà ấy bây giờ cũng bất tiện và làm phiền người khác. Còn nếu viết giấy để lại thì mảnh giấy ấy có thể rơi vào tay người chồng, và lúc đó mọi việc sẽ hỏng hết. Tốt nhất là chờ đợi dịp may. Gurốp đi qua đi lại trên đường phố ấy, bên cạnh bờ rào và chờ dịp may đó. Anh nhìn thấy một người ăn mày bước vào cổng nhà và một đàn chó liền chạy bổ tới. Một giờ sau anh nghe thấy những tiếng đàn dương cầm yếu ớt không rõ rệt vọng ra. Chắc là Anna Xécghêépna đang đánh đàn. Cánh cổng đồ sộ bỗng thình lình mở rộng và Gurốp thấy một bà lão bước ra, theo sau là con chó bông trắng quen thuộc dạo nào. Gurốp muốn gọi con chó lại gần, nhưng tim anh bỗng đập liên hồi, và vì quá xúc động anh không còn nhớ tên con chó con ấy nữa.

Gurốp vẫn đi, mỗi lúc một thêm căm tức bức rào sắt xám xịt, anh đã bắt đầu bực bội nghĩ rằng Anna Xécghêépna đã quên anh và có lẽ đã say sưa với một người nào khác, điều đó là hoàn toàn tự nhiên đối với một người đàn bà trẻ từ sáng sớm đến tối mịt phải nhìn thấy cái bức rào đáng nguyền rủa này. Anh trở về khách sạn và ngồi rất lâu trên đi-văng, không biết phải làm gì, sau đó anh đi ăn cơm và nằm ngủ rất lâu.
“Toàn là chuyện ngu xuẩn và rắc rối- Gurốp nghĩ thế, khi đã tỉnh dậy và đưa mắt nhìn phía cửa sổ tối sẫm: trời đã tối rồi.- Chẳng hiểu sao lại ngủ đẫy giấc thế. Biết làm gì đêm nay đây?”.

Anh ngồi lặng trên chiếc giường trải một tấm chăn xám rẻ tiền hệt như trong các bệnh viện và tự trách móc, giận dỗi mình:
“Đấy, người đàn bà có con chó nhỏ của anh đây… cuộc phiêu lưu của anh đấy… Bây giờ thì cứ ngồi thế nhé!”.
Sáng hôm nay, khi còn ở ngoài ga, một tấm quảng cáo với dòng chữ to tướng đã đập vào mắt anh: công diễn lần đầu vở “Gêisa”. Anh sực nhớ lại điều ấy và đi đến rạp hát.
“Rất có thể nàng sẽ xem những cuộc công diễn lần đầu”,- anh nghĩ.
Rạp hát chật ních người. Như ở mọi rạp hát tỉnh lẻ khác, rạp này cũng có một làn khói mờ như sương phía trên chùm đèn, dải bao lơn ồn ào trên tầng hai. Trước khi mở màn, ở hàng trên cùng những người sang trọng ở địa phương đứng chắp tay ra đằng sau. Trên lô dành riêng cho quan tỉnh trưởng, ở hàng trước, con gái ông ta đang ngồi, vai quàng một chiếc khăn lông rất to, còn chính tỉnh trưởng thì khiêm nhường ngồi phía đằng sau; chỉ nhìn thấy được hai tay ông mà thôi. Tấm màn che động đậy, các nhạc công thi nhau lên lại dây đàn. Khi khán giả còn đang lục tục vào và tìm chỗ ngồi, Gurốp chăm chú đưa mắt tìm bốn phía.
Đến lượt Anna Xécghêépna bước vào. Nàng ngồi xuống hàng ghế thứ ba và khi Gurốp nhìn nàng, trái tim anh bỗng thắt lại, anh chợt hiểu rằng, giờ đây, trên thế giới này, đối với anh không ai gần gũi hơn, thân quý hơn, quan trọng hơn người phụ nữ này. Mất lẫn vào giữa đám người tỉnh lẻ, tay cầm cặp kính thô thiển, người đàn bà nhỏ nhắn không có gì nổi bật ấy giờ đây đã choán hết cả cuộc đời anh, đã là niềm vui, nỗi khổ của anh, là hạnh phúc duy nhất mà anh hằng mong ước bấy lâu. Trong cái âm thanh ngán ngẩm của một dàn nhạc tồi, của những cây đàn viôlông xấu xỉ rẻ tiền, anh để cho tâm trí anh nghĩ đến nàng, nghĩ rằng nàng thật xinh đẹp biết bao. Anh nghĩ ngợi và mơ ước…

Cùng vào với Anna Xécghêépna và, sau đó, ngồi xuống bên cạnh nàng, là một người còn trẻ, râu quai nón thanh thanh, dáng người rất cao và hơi gù gù. Mỗi bước đi, anh ta lại gật gật đầu xuống, có cảm tưởng rằng anh ta luôn luôn cúi đầu chào. Chắc đó là chồng nàng, người mà trong những phút cay đắng ở Ianta Anna Xécghêépna đã gọi là một nô bộc. Thực ra, trong cái dáng người dài ngoẵng, bộ râu quai nón, và cái trán hơi hói cũng có cái vẻ ngoan ngoãn, nhún nhường. Anh ta cười ngọt ngào, bên dưới cổ áo, chiếc huy hiệu chứng nhận bằng cấp nào đó lấp lánh trông hệt như mảnh số đeo của người hầu phòng.
Hết màn thứ nhất, người chồng trở ra hành lang hút thuốc lá, nàng ngồi lại trên chiếc ghế bành. Gurốp cũng ngồi ở dưới nhà. Anh bước gần đến bên nàng và nói giọng run run, miệng cười gắng gượng:
- Chào chị.
Nàng đưa mắt nhìn anh và gương mặt nhợt nhạt tái hẳn đi. Nàng lại hoảng sợ nhìn anh lần nữa như không tin vào chính mắt mình, bàn tay nàng nắm chặt lấy chiếc quạt và cặp kính nhòm: chắc nàng đang phải tự gắng sức lắm để khỏi phải ngã ngất đi. Cả hai đều im lặng. Nàng vẫn ngồi còn anh thì vẫn đứng; vẻ lúng túng bối rối của nàng vừa rồi làm anh sợ hãi, anh không dám ngồi xuống bên cạnh. Đàn sáo lại nổi lên, Gurốp bỗng cảm thấy ghê rợn khi nghĩ rằng có lẽ mọi người ở khắp các lô xung quanh đang chăm chú nhìn anh. Nhưng rồi nàng bỗng đứng dậy và đi ra phía cửa; anh cũng đi theo nàng. Cả hai người cứ đi một cách kỳ dị như thế. Họ đi theo hành lang lên cầu thang gác, lúc lên lúc xuống, loáng thoáng qua trước mặt họ là những người ăn vận quần áo quan tòa, giáo học, quan lại, ai cũng đeo huy hiệu, loáng thoáng bóng các bà, áo bành tô treo trên giá. Gió lùa qua, mang theo mùi thuốc lá đang cháy dở. Trái tim anh đập rộn ràng, anh nghĩ: “Trời, có những người này, dàn nhạc này để làm gì!”.
Trong giây lát ấy, Gurốp bỗng nhớ lại cái buổi chiều tối trên sân ga, sau khi tiễn Anna Xécghêépna đi rồi, anh tự nhủ, sự việc thế là kết thúc và họ không bao giờ gặp lại nhau nữa. Nhưng thực ra cái điểm kết thúc ấy còn xa vời biết bao!
Đến một cầu thang nhỏ hẹp, tối tối, nơi có treo biển đề: Lối vào “ămphitêát” (một khu vực trong rạp hát, ở phía sau những chỗ ngồi chính), Anna Xécghêépna dừng lại.
- Anh làm tôi sợ quá!- nàng vừa nói, vừa thở rất nặng nhọc, nét mặt nàng còn nguyên vẻ nhợt nhạt, sửng sốt.- Ôi anh làm tôi sợ quá! Tôi thật dở sống dở chết. Anh đến đây làm gì? Làm gì?
- Anna, cô hãy hiểu cho tôi, hãy hiểu tôi…- Gurốp nói vội vàng, giọng nhỏ nhẹ- Tôi van cô, xin cô hiểu tôi…
Nàng sợ hãi nhìn anh, ánh mắt nàng như cầu khẩn, như chan chứa yêu thương. Nàng đăm đăm nhìn anh như để cố khắc sâu vào tâm khảm những đường nét trên gương mặt anh.
- Ôi, tôi thật khổ,- nàng không nghe anh, nói tiếp.- Lúc nào tôi cũng nghĩ đến anh, sống bằng những hồi tưởng về anh. Tôi muốn quên đi, quên hết đi, nhưng làm sao, làm sao anh lại đến đây?
Phía trên cao, có hai cậu học trò đang hút thuốc và đưa mắt nhìn xuống dưới. Nhưng mặc họ, Gurốp vẫn kéo nàng lại gần mình rồi hôn lên má, lên mặt, lên tay nàng.
- Anh làm gì vậy, làm gì vậy!- Nàng vừa sợ hãi nói, vừa đẩy anh ra.- Chúng ta đều mất trí cả rồi. Anh hãy đi khỏi nơi này ngay hôm nay. Đi ngay bây giờ thôi… Trước các vị thần linh, tôi van anh, tôi xin anh đừng… Người ta đang đi lại phía này đấy!
Có người nào đang đi lên thang gác.
- Anh phải đi khỏi nơi này…-Anna Xécghêépna nói tiếp, giọng thì thầm.- Anh nghe không, anh Đơmitrit? Tôi sẽ đến Matxcơva với anh. Chưa bao giờ tôi được sống hạnh phúc, cả bây giờ đây cũng đang bất hạnh và sẽ không bao giờ, không bao giờ được sống hạnh phúc, không bao giờ! Vậy thì hãy đừng bắt tôi phải khổ sở thêm nữa! Thề với anh rằng, tôi sẽ đến Matxcơva. Bây giờ thì chia tay thôi! Anh thân yêu, anh quý mến, anh rất tốt của em, giờ thì chúng ta phải tạm xa nhau anh ạ!
Nàng nắm chặt tay anh rồi vội vã bước xuống cầu thang, đầu ngoái lại nhìn anh hoài; nhìn đôi mắt nàng, cũng biết được rằng, trong cuộc đời, nàng đúng là một người không có hạnh phúc… Gurốp đứng lại một lúc, lắng tai nghe ngóng, cho đến khi chung quanh đã yên lặng, anh mới tìm giá áo của mình và rời khỏi nhà hát.

IV
Từ dạo ấy, Anna Xécghêépna bắt đầu đến Matxcơva với anh. Cứ độ khoảng hai ba tháng nàng lại rời khỏi X. Nàng nói với chồng rằng nàng cần đi Matxcơva để gặp một giáo sư chuyên chữa bệnh phụ nữ nào đó của nàng,- chồng nàng thì nửa tin nửa ngờ. Đến Matxcơva. Anna Xécghêépna nghỉ tại khách sạn “Chợ Xlavơ” và cho ngay một người đội mũ đỏ đến báo với Gurốp. Gurốp đến với nàng và ở Matxcơva không hề có ai biết việc đó.
Có một lần vào một buổi sáng mùa đông, Gurốp đi đến gặp nàng bằng cách như thế (người đến báo tin từ tối hôm trước lại không gặp được anh ở nhà). Đi bên anh là đứa con gái lớn, mà Gurốp muốn đưa đến trường và đi cùng đường. Tuyết rơi từng bông rất to và ướt át.
- Bây giờ là 3 độ trên 0, thế mà tuyết vẫn rơi, Gurốp nói với con gái.- Nhưng cái ấm áp đó chỉ có ở trên mặt đất thôi, còn ở trên tầng cao khí quyển thì nhiệt độ lại hoàn toàn khác.
- Ba ơi, tại sao mùa đông lại không có sấm hở ba?
Anh lại giải thích điều đó. Anh vừa nói vừa nghĩ rằng, đó anh đang đi đến chỗ hẹn hò, mà không một ai biết điều ấy, và chắc là sẽ chẳng bao giờ có ai biết đến. Trong anh đồng thời có hai cuộc sống: một cuộc sống lộ ra bên ngoài mà ai cần cùng thấy, cũng biết, một cuộc sống đầy những sự thật ước lệ, những lừa dối ước lệ, giống hệt như cuộc sống của bạn bè và người quen anh; còn một cuộc sống nữa thì lại đang lặng lẽ, kín đáo trôi qua. Và, vì một sự sắp xếp kỳ quặc nào đó những sự kiện có thể là tình cờ, mà tất cả những gì hệ trọng, cần thiết, thích thú với anh, những gì mà anh chân thành yêu, anh không lừa dối mình, những gì tạo nên cốt lõi của cuộc đời anh, thì lại bí mật trôi qua dưới mắt người đời; và tất cả những gì là dối trá lừa đảo, là cái vỏ bề ngoài mà anh nấp vào để che đậy sự thật chẳng hạn như việc làm trong nhà băng, những cuộc tranh cãi ở câu lạc bộ, cái câu cửa miệng: “loại người hạ đẳng”, những buổi cùng vợ đi dự tiệc… tất thảy đều phơi bày ra ngoài hết. Anh tự ngẫm nghĩ và suy ra những người khác. Anh không tin những gì anh thấy, và bao giờ cũng cho rằng ở mỗi người, đằng sau tấm màn bí mật, như đằng sau màn đêm tối, có một cuộc đời thực, cuộc đời thú vị nhất đang ẩn náu. Mỗi cuộc đời riêng đều tồn tại trong bí mật và có lẽ một phần vì thế mà những người có văn hóa đều thiết tha mong muốn sao cho bí mật riêng tư của mỗi người đều được tôn trọng.
Đưa con gái đến trường xong, Gurốp rẽ vào khách sạn “Chợ Xlavơ”. Anh cởi bỏ áo bành tô ở tầng dưới, bước lên cầu thang và khẽ gõ vào cửa phòng. Anna Xécghêépna vận chiếc váy áo màu xám mà anh rất thích. Trông nàng mệt mỏi vì đi đường và vì phải chờ đợi. Suốt từ tối hôm qua đến giờ nàng đã phải chờ. Gương mặt nàng nhợt nhạt. Nàng nhìn anh, không mỉm cười. Và khi anh vừa vào trong buồng, nàng đã gục đầu lên ngực anh. Họ hôn nhau rất lâu tưởng chừng như đã hai năm không gặp nhau.
- Thế nào, em sống ở đấy ra sao?- Gurốp hỏi- Có gì mới không?
- Anh đợi em một tí, em kể ngay bây giờ cho anh nghe… Em không thể…
Nàng không nói được nữa và khóc nức lên. Nàng quay sang bên và đưa khăn lau nước mắt.
“Thôi, cứ để nàng khóc, còn mình thì ngồi một lúc vậy”- Gurốp nghĩ và ngả mình vào chiếc ghế bành.
Sau đó anh giật chuông gọi người đưa nước chè đến và khi anh uống trà, nàng đứng quay mặt về phía cửa sổ… Nàng khóc vì xúc động, vì ý nghĩ buồn tủi rằng cuộc đời của cả hai người sao mà bất hạnh thế, họ chỉ có thể gặp nhau giấu giếm, lẩn tránh mọi người như những tên trộm! Chẳng lẽ cuộc đời của họ chưa tan nát rồi sao?
- Thôi, đừng khóc nữa em!- Anh nói.
Anh cảm thấy rất rõ rằng đối với anh còn rất lâu, không biết đến bao giờ, mối tình này mới chấm dứt. Càng ngày Anna Xécghêépna càng gắn bó với anh hơn, ngưỡng mộ anh hơn, và thật là vô nghĩa nếu nói với nàng rằng tất cả những điều đang xảy ra một lúc nào đó đều phải có kết thúc, mà nếu có nói như vậy, chắc nàng cũng không tin.
Anh bước đến bên nàng và ôm lấy đôi vai nàng, để âu yếm, trêu đùa nàng. Cùng lúc ấy, anh nhìn thấy bóng mình trong gương.

Mái tóc anh đã bắt đầu điểm bạc. Anh cảm thấy lạ lùng rằng những năm gần đây anh già đi, tàn tạ đi chóng quá. Đôi vai mà anh đang đặt tay lên khẽ rung rung và nóng hổi. Lòng anh tràn ngập một niềm thương cảm cuộc đời này, một cuộc đời còn ấm áp và xinh đẹp, nhưng có lẽ đã gần đến lúc bắt đầu trở nên héo mòn, heo hắt như cuộc đời anh. Vì lẽ gì mà nàng yêu anh như vậy. Đối với những người phụ nữ, bao giờ anh cũng để lại ấn tượng một con người khác, không giống con người anh trong thực tại, và không phải họ yêu chính anh mà là yêu con người tưởng tượng của họ, yêu con người suốt đời họ đi tìm kiếm. Sau này, khi nhận thấy nhầm lẫn của mình rồi, họ vẫn còn yêu. Và không một ai trong bọn họ cảm thấy mình hạnh phúc bên anh. Thời gian trôi đi, anh làm quen với phụ nữ, gần gũi họ, rồi lại rời xa, nhưng chưa bao giờ yêu; có tất cả mọi điều, duy chỉ có tình yêu là chưa đến.
Chỉ đến bây giờ, khi trên đầu anh tóc đã bắt đầu điểm bạc, anh mới yêu, yêu thực sự chân thành- lần đầu tiên trong cả đời mình.

Nàng và anh yêu nhau tha thiết như những người rất gần gũi, gắn bó với nhau, như vợ chồng, như những người bạn âu yếm. Họ có cảm tưởng rằng chính số mệnh đã tạo họ ra cho nhau, và không hiểu rằng làm sao mà anh lại có vợ và nàng lại có chồng. Họ như hai con chim trời cùng đàn, một con trống, một con mái, cùng bị bắt và nhốt vào hai cái lồng khác nhau. Họ tha thứ cho nhau tất cả những gì trong quá khứ mà họ cảm thấy ngượng ngùng, tha thứ tất cả những gì trong hiện tại và cùng cảm thấy rằng mối tình này đã làm thay đổi hẳn cả hai người.
Ngày trước, trong những phút buồn rầu, Gurốp tự an ủi mình bằng đủ mọi điều suy xét, bất cứ điều nào đến với đầu óc anh. Bây giờ anh không còn tâm trí đâu để mà suy xét nữa, lòng anh chỉ còn tràn ngập một niềm thương cảm lớn, anh muốn trở nên chân thành, dịu dàng.
- Đừng khóc nữa em, em thân yêu của anh,- Gurốp nói,- Em đã khóc rồi- rồi lại… Thôi chúng ta nói chuyện với nhau một lát, thử nghĩ xem có cách gì không.
Sau đó họ bàn với nhau rất lâu, nói với nhau rằng, làm sao để thoát khỏi cái cảnh phải lẩn tránh, lừa dối mọi người, phải sống ở những thành phố khác nhau, rất lâu mới được gặp nhau. Làm sao mà thoát khỏi những ràng buộc tai ác này?
- Làm sao? Làm sao?- Gurốp đưa tay nắm tóc mình và hỏi.- Làm sao bây giờ?

Có cảm giác rằng chỉ ít lúc nữa thôi là lối thoát sẽ được tìm ra, và lúc ấy, một cuộc đời mới, thật đẹp đẽ sẽ đến; nhưng cả hai người đều thấy rõ rệt rằng còn xa lắm, xa lắm mới đến ngày kết cục, và những gì rắc rối nhất, khó khăn nhất chỉ vừa mới bắt đầu.