Tượng Ngọc nữ chùa Dâu

PS. Họa sĩ Phan Cẩm Thượng viết.

Năm 1980 khi nghiên cứu hai pho tượng Kim đồng- Ngọc nữ, thế kỷ 18-19, ở chùa Dâu, tôi thấy dường như đó là tỷ lệ đẹp của người Việt Nam xưa. 

Tượng Kim đồng cao 167 cm, Ngọc nữ cao 153cm, tất nhiên nếu kể cả trang sức thì hai pho tượng còn cao hơn, thân hình rất cân đối, thon và nở nang. Cả hai đều được làm theo tỷ lệ 1/1 so với người thật với độ tuổi chừng 16, 17.

Đây là trường hợp hiếm hoi của điêu khắc truyền thống có tính hiện thực cụ thể, thay vì tính chất tượng trưng, ước lệ phổ biến. Tất nhiên, đây có thể là tỷ lệ lý tưởng, vì người Việt thời điểm đó trung bình thấp hơn nhiều, có thể nam chỉ đạt 153cm, nữ 143cm. Các pho tượng võ sỹ và quan hầu trong lăng mộ thế kỷ 17, 18 cũng có xu hướng gần với sự thực cho thấy một tỷ lệ rất thất vọng, dù họ đã là võ quan, nhưng bình quân chỉ cao 140 cm, tất nhiên cần loại trừ tính tượng trưng của điêu khắc đá, không phải lúc nào cũng kiếm được các khối đá lớn theo ý muốn. 

Các pho tượng võ sỹ mặc cả giáp trụ mới đạt chiều cao 160 -165cm. Tuy nhiên thân hình khá vạm vỡ. Điều này cũng thống nhất với các mô tả của người phương Tây vào Việt Nam thế kỷ 17 -18, rằng người Việt không cao, nhưng khá đẹp đẽ, cân đối và vạm vỡ, với nước da nâu ngả đen do rám nắng, vì vào mùa Đông lại khá trắng.

Tượng Ngọc Nữ ở chùa Dâu. Tranh: TRẦN DUY