HƯ VÔ VÀ THỰC TẠI

 

Chăn trâu - tranh Lý Khả Nhiễm 

HƯ VÔ VÀ THỰC TẠI

Vô vi nhi vô bất vi của đạo Lão chính là thứ hành động vô trụ, vô cầu, hồn nhiên thanh thản của Thiền.

Hư vô đâu có xa thực tại!

Câu chuyện vui sau đây như một gạch nối giữa hư-vô với thực tại:

Sekkyo tiên sinh nói với một tu sĩ môn đệ:

-  "Ngươi có thể hứng giữ hư-vô được chăng?"

Tu sĩ đáp:

- "Dạ để đệ tử xin thử." Đoạn chụm hai tay lại thành hình chiếc ly để giữ hư vô của khoảng không.

Sekkyo tiên-sinh: "Không được tốt lắm, ngươi chẳng hứng giữ được chi trong đó."

Tu sĩ thưa: "Vậy xin sư-phụ chỉ giáo cho cách nào khá hơn."

Tiên-sinh bèn nắm chặt lấy mũi người môn đệ và thắng cánh giựt mạnh một cái.

Tiếng người môn đệ thét lên: "Ôi chao, đau quá sư-phụ ơi!"

"Đó là cách nắm giữ lấy hư-vô đó con ạ!"

° ° °

Thiền-sư Tozan đương cân vải gai thì một môn đệ tới hỏi:

"Thưa sư-phụ thế nào là Phật?"

Tozan tiên-sinh liền đáp:

"Là một kí rưỡi vải gai đây!"

Đúng là "Phật-pháp bất ly thế gian pháp" của Thiền!

° ° °

Trong khi Thiền-sư Bankei thủ thì nói chuyện Thiền với các môn đệ, tiên sinh luôn luôn bị một vị hòa thượng tên là Shinshu ngắt lời; vị này hết lòng tin vào những việc như phù phép niệm chú. Sau cùng Bankei đành ngừng hẳn câu chuyện đương nói với các môn đệ và quay sang với Shinshu. Vị hòa thượng này hỏi:

"Vị sư tổ của môn phái tôi trước đây có tài ngồi bên này bờ sông cầm bút lông viết được chữ lên tờ giấy căng ở bên kia bờ sông, tiên sinh có thể làm được việc gì tương tự chăng?"

Thiền-sự lắc đầu tiếp:

"Không. Tôi chỉ có thể làm được những việc như đói thì ăn, khát thì uống, ai chửi mình thì tha thứ."

° ° °

Tiên nhân Bát mặc - tranh Lương Khải đời Nam Tống.

Trong cửa Thiền thường nói: "Đức Phật thuyết pháp ròng rã bốn mươi chín năm mà lưỡi Ngài không hề động đậy."

Thiền sư Gensha nói:

"Các thầy khả kính đã dạy đạo Phật có vô vàn pháp môn để giúp đỡ hết thảy chúng sinh, nhưng chắc các thầy cũng phải tự hỏi làm cách nào đạo Phật có thể giúp kẻ mù, kẻ điếc hay kẻ câm. Kẻ mù thì không trông thấy chiếc gậy của thầy giơ lên, kẻ điếc thì không nghe thấy lời thầy giảng, kẻ câm thì không hỏi được thầy, không nói được những điều mình hiểu. Như vậy sao có thể nói là đạo Phật giúp được mọi người bằng đủ mọi cách?"

Nhiều năm sau, một Thiền-sinh đem điều nghi vấn trên hỏi lại Thiền-sư Ummon. Hỏi xong Thiền-sinh xá một cái rồi đứng thẳng chờ. Thiền-sư Ummon bất thần dùng đầu gậy chọc thẳng về phía trước khiến Thiền-sinh phải lùi vội lại để tránh. Thiền-sư gật gù thốt lên:

"Ha ha, hãy biết là ngươi không mù!"

Đoạn Thiền-sư bảo Thiền-sinh tiến lên mấy bước. Thiền-sinh vội-vã tuân theo. Thiền-sư càng gật gù đắc ý.

"Ha ha, vậy là ta biết ngươi không điếc nữa!"

Sau đó Thiền-sư hỏi Thiền-sinh có biết ông bảo làm vậy là ngụ ý gì không? Thiền-sinh cung kính đáp:

"Thưa sư phụ, quả thực đệ tử không hiểu."

Thiền-sư càng reo lớn:

"Ngươi thấy đấy, ngươi đâu có câm!"

° ° °

Vào thời Tetsugen sống, kinh Phật chỉ có ở Tàu mà chưa hề được ấn hành tại Nhật. Tetsugen quyết định đi hết tỉnh này đến tỉnh khác quyên tiền để chuẩn bị in kinh Phật bằng mộc bản.

Sau mười năm lặn lội vất vả đi khắp nước Nhật, Tetsugen thấy rằng số tiền quyên tương đối đã đủ. Nhưng việc cho khắc gỗ vừa sắp bắt đầu thì xảy vụ thiên tai nước lụt lớn, mùa màng hỏng sạch, dân chúng bị đói. Tetsugen dùng số tiền ky cóp quyên trong mười năm qua mua gạo phát trẩn cứu dân đói.

Sau đó Tetsugen lại đi quyên lần nữa cho việc dự định ấn hành kinh Phật. It lâu sau số tiền quyên cũng tạm đủ như lần trước. Lần này khắp nước Nhật bị dịch thời khí. Hàng ngàn gia đình không thể sống qua ngày được nếu không được cứu trợ. Tetsugen lại đổ số tiền quyên được ra giúp đỡ đồng bào bị dịch thời khí.

Khi tai qua nạn khỏi xong xuôi, Tetsugen khởi sự công cuộc lận đận đi quyên lần thứ ba. Lần này ước nguyện của Tetsugen mới được thành tựu, và Tetsugen nhắm mắt lìa đời hài lòng.

Những người hiểu biết đều bảo nhau rằng kinh Phật của Tetsugen như vậy là được ấn hành ba lần lận, những bản ấn hành hai lần trước tuy chẳng ai được đọc nhưng giá trị xem ra lại vượt xa lần ấn hành sau cùng.

° ° °

Thiên sinh Doken được cử đi thăm một thiền viện khác ở nơi khá xa. Doken băn khoăn lắm, vì đi như vậy thì tất nhiên việc học sẽ bị ngưng trệ trong nhiều tháng, bèn nói với Sogen, một thiền sinh đàn anh khác:

"Rất mong đạo huynh xin phép sư phụ để được cùng đi với đệ chuyến này. Có biết bao nhiêu điều mà đệ chưa am tường, nếu có hiền huynh bên cạnh để cùng nhau bàn bạc, chắc là đệ sẽ học hỏi được nhiều.

Sogen đáp: "Được lắm. Nhưng xin hỏi đạo hữu câu này: Nếu đạo hữu đói mà ta ăn cơm hộ, liệu đạo hữu có bớt đói chăng? Nếu chân đạo hữu bị què, đạo hữu hưởng được niềm an ủi gì khi nhìn ta tiếp tục thoăn-thoắt trên đường? Nếu bọng đái của đạo hữu đầy ắp, đạo hữu có cảm thấy nhẹ người chăng, khi nhìn ta tiểu tiện?"