thongdong: Trường phái hội họa Tân cổ điển

Thứ Năm, 16 tháng 11, 2023

Trường phái hội họa Tân cổ điển

Tìm hiểu trường phái hội họa Tân cổ điển

Trường phái Tân cổ điển là gì?

Trường phái Tân cổ điển (Neoclassicism) thống trị châu Âu qua hai thế kỷ 18-19 thường được định nghĩa một cách gọn ghẽ như sau: Tân cổ điển phủ định sự phù phiếm của Rococo, lấy cảm hứng từ nghệ thuật cổ điển Hy-La, chú trọng sự giản đơn và cân đối. Tuy nhiên trên thực tế, các tác phẩm Neoclassicism phong phú, linh hoạt và khó có thể tìm ra được điểm đồng nhất tuyệt đối.

Sự ra đời của trường phái Tân cổ điển

Vào cuối thế kỉ 18 đầu TK 19, hội họa chính thống ở châu Âu thường thích những gam màu đậm, sâu và những bóng đổ tối. Thiên nhiên hoặc lâu đài cổ thường được sử dụng chủ yếu làm nền cho chủ đề của bức tranh. Nó được thay đổi hoặc trang trí thêm để phù hợp nhất cho các buổi diễn kịch, có lẽ là một khoảng không của bầu trời bao la hay bão tố bị phân chia bởi những vệt sáng của mặt trời, cũng có thể là một khu vườn được tỉa gọn đẹp đẽ chăm chút nhưng chứa đựng những vết tích của sự huỷ hoại lịch sử. Bố cục tranh cổ điển thường mang kịch tính và đồ sộ, tập trung vào hành động trung tâm hoặc những đặc điểm của nhóm nhân vật. Những đặc điểm này được phóng đại so với thực tế và thường bao gồm những con người thời cổ Hy Lạp hoặc Đại Cách mạng Pháp. Nét vẽ cổ điển thường được sơn phết một cách tỉ mỉ, với bề mặt mịn, mục đích để dấu đi những vệt màu của họa sĩ. Chúng được tạo thành để gây ra ảo giác giúp cho người xem tưởng tượng ra có thể nhìn xuyên qua khung tranh và đi vào thế giới thật trong tranh. Dễ có cảm giác các tác giả muốn miêu tả hay rao giảng những bài học đạo đức bằng cách sử dụng các đề tài lịch sử, tôn giáo và thần thoại.

Bức tranh Nữ thần Diana và thần Cupid – Bantoni Pompeo

Yếu tố dẫn dắt Neoclassicism là một khát vọng đạt đến sự hoàn thiện. Các nghệ sĩ Neoclassicism yêu thích các đường nét sắc sảo, những hình khối rõ ràng, màu sắc tông lạnh điềm đạm, và đặc biệt là bề mặt tranh nhẵn bóng. Một tác phẩm Neoclassicism tinh túy sẽ không có đường cọ nào lộ ra. Đối với các nghệ sĩ Neoclassicism, cách tốt nhất để truyền tải tinh thần cổ điển là tạo ra các tác phẩm tương tự – hoàn mỹ, có khả năng chịu thử thách của thời gian mà không bị lạc mốt. Sự thanh thoát, giản dị nhưng hoàn hảo là cốt lõi của Neoclassicism, khác với Baroque nhiệt huyết sôi sục hay Rococo tình tứ nông cạn.

Chân dung Anne Marie Louise Thélusson – Jacques-Louis David – 1790

Các tác giả và tác phẩm tiêu biểu

Trường phái Tân cổ điển (Neoclassicism) ngự trị vững chắc lâu dài trong giới hàn lâm và chính quyền. Các tác giả xuất sắc có thể kể tới là Jacques-Louis David (1748-1825) và Jean-Auguste Dominique Ingres (1780–1867). Tuy nhiên sẽ thật thiếu sót nếu không nhắc tới người được cho là mở đầu cho trường phái này – Bantoni Pompeo, ông là họa sĩ nổi tiếng người Ý theo trường phái Rococo và Tân cổ điển.

Bantoni Pompeo

Bantoni (1708-1787) sinh ra tại thành phố Lucca, trong gia đình người thợ kim hoàn. Rất có thể, những bài học đầu tiên về nghề nghiệp của người cha đã có ảnh hưởng đến phong cách sáng tạo sau này của Batoni, đó là sự chính xác và lộng lẫy trong các chi tiết của tác phẩm. Bantoni học vẽ ở thủ đô Roma, tại xưởng họa của các họa sĩ nổi tiếng thời bấy giờ là Agostino Mazushi và Sebatiano Konca.

Những bức tranh nghệ thuật đầu tay của Bantoni được họa sĩ sáng tác từ năm 1730, thể hiện rất rõ phong cách của trường phái Rococo, có đặc điểm là bố cục chặt chẽ, màu sắc tương phản rực rỡ và các hình thể nhân vật luôn trong tư thế động. Tuy nhiên, sau này khi nghiên cứu các tác phẩm của họa sĩ thiên tài thời Phục hưng là Raffaello Santi (1483-1520) và tư tưởng của trường phái tân Cổ điển, Bantoni đã thay đổi bút pháp và chủ đề của mình. Càng ngày họa sĩ càng quan tâm nhiều hơn đến các câu chuyện thần thoại và các sự tích trong kinh thánh đề cao tinh thần trách nhiệm, nghĩa vụ công dân của con người.

Đám cưới của của Cupid và Psyche anagoria – Bantoni Pompeo

Achilles tại Toà án Lycomedes – Bantoni Pompeo – 1745

Về bút pháp thể hiện, tư thế của các nhân vật trong tranh rất chuẩn xác và dứt khoát theo ý đồ của tác phẩm, còn chủ đề tư tưởng của tác phẩm cũng rõ ràng, khúc chiết hơn. Mặc dù thường lấy chủ đề trong các câu chuyện thần thoại và truyền thuyết, song các sáng tác của Bantoni vẫn mang hơi thở của đời sống hiện thực đất nước Italia thế kỷ XVIII thể hiện qua trang phục, vật dụng, cảnh vật…

Samson and Delilah – Batoni Pompeo

Khuynh hướng hiện thực trong tác phẩm của Bantoni được thể hiện rõ nhất qua thể loại tranh chân dung. Trong đó họa sĩ đã phản ánh một cách chính xác hơi thở của đời sống đương đại. Những bức chân dung thành công của họa sĩ luôn được vẽ một cách cẩn trọng, nghiêm túc, thể hiện sâu sắc nội tâm của người mẫu thông qua nét mặt. Các nhân vật trong tranh của Bantoni thường là tầng lớp quý tộc, được thể hiện trên nền phong cảnh hoành tráng. Mặc dù tính cách nội tâm và tâm trạng tình cảm của từng người mẫu trong tranh có khác nhau, song các người mẫu đều có nét chung là mang dáng vẻ của tầng lớp quý tộc.

Ngài John Armytage – Bantoni Pompeo

Đức Thánh Cha Ritratto VI – Bantoni Pompeo

William Legge – Bantoni Pompeo

Bantoni là người tiên phong trong thể loại chân dung hoành tráng theo phong cách Tân cổ điển và mở đầu cho trường phái Cổ điển (Classicism) bắt đầu từ thế kỷ XVIII tại các nước châu Âu.

Jacques-Louis David

Jacques-Louis David (30 tháng 8 năm 1748 – 29 tháng 12 năm 1825) là một họa sĩ người Pháp theo trường phái Tân cổ điển. Ông là tác giả của nhiều bức họa đề tài lịch sử nổi tiếng như Oath of the Horatii (1784), The Death of Marat (1793), The Death of Socrates (1787), The Intervention of the Sabine Women (1799)…

Cái chết của Marat – David

Antoine Lavoisier và vợ của ông – David – 1788

Belisarius – David – 1781

Belisarius đi xin bố thí

Cái chết của Socrates – David – 1787

Jacques-Louis David sinh trưởng trong một gia đình giàu có ở Paris. Vì thế, ông có cơ hội tiếp cận và học hỏi các họa sĩ tài danh thời đó. David giành giải Prinx de Rome năm 1774 và trong một chuyến đến Italy, ông thực sự bị phong cách hội họa của Nicolas Poussin cuốn hút. Sau đó, ông đã sáng tác một loạt tác phẩm thành công. Ngày 9 tháng 11 năm 1799 danh tướng 30 tuổi Napoléon Bonaparte làm đảo chính, trở thành đệ nhất tổng tài, dứt điểm với cách mạng Pháp. Lúc bấy giờ Jacques – Louis David đã là một danh hoạ 51 tuổi. Từ một người thân cộng hòa, từng bị bỏ tù khi cách mạng thoái trào, nay ngả sang thân chế độ quân chủ, ông âm thầm vẽ các chân dung cho các nhà bảo trợ giàu có để kiếm tiền. Với bức “Những phụ nữ Sabine”, ra mắt công chúng cuối năm 1799, ông muốn ngầm gửi một thông điệp hoà giải giữa phe bảo hoàng và phe cộng hòa. Tuy nhiên công chúng xem tranh đã suy diễn rằng David muốn hoà giải với Napoléon.

Phụ nữ Sabine – David – 1799

Lễ đăng quang của Napoleon – David – 1806

Napoleon vượt dãy Alps (An pơ) – David

Phu nhân Récamier – David – 1800

Jean Auguste Dominique Ingres

Jean Auguste Dominique Ingres (29 tháng năm 1780 – 14 tháng 1 năm 1867) là một họa sĩ theo trường phái Tân cổ điển người Pháp. Mặc dù ông tự nhận mình là họa sĩ của lịch sử theo truyền thống của Nicolas Poussin và Jacques Louis David, đến cuối đời, chính những tranh chân dung do Ingres vẽ, cả bằng sơn màu và phác họa, mới được công nhận là di sản lớn nhất của ông.

Một bức phác họa chì của Ingres

Công chúa Albert de Broglie – Ingres – 1853

Người tắm – Ingres – 1808

Phu nhân Haussonville – Ingres

Napoleon trên ngai vàng – Ingres – 1806

Là một người hết sức tôn sùng quá khứ, ông tự nhận mình với vai trò là người bảo vệ chính thống hàn lâm chống lại phong cách lãng mạn đang đi lên đại diện là họa sĩ đối địch Eugène Delacroix. Hình mẫu của ông, như ông từng giải thích, là “những người thầy vĩ đại nổi tiếng trong thế kỷ của những ký ức vinh quang khi Raphael thiết lập những ranh giới vĩnh cửu và không thể chối cãi trong nghệ thuật … do đó tôi là người bảo tồn học thuyết tốt đẹp, chứ không phải là người sáng tạo”. Tuy vậy, các ý kiến ngày nay có xu hướng xem Ingres và những nhà Tân cổ điển cùng thời với ông là hiện thân của tinh thần Lãng mạn vào thời đó, trong khi những biến cách về hình dáng và không gian mang tính biểu hiện khiến ông trở thành một điềm báo quan trọng cho nghệ thuật hiện đại.

The Virgin Adoring the Host – Ingres

Apotheosis of Homer (1827) – Ingres

Thetis cầu khẩn Jupiter – Ingres – 1811

Phi tần – Ingres – 1814

Ngoài những tác giả kể trên, hội họa Tân cổ điển còn ghi nhận những cái tên như: Elisabeth Vigée- Lebrun, Joshua Reynolds, … với những tác phẩm rất nổi tiếng, đóng góp cho sự phát triển rực rỡ của nên hội họa đương thời.