Duyên Anh: Đời lưu vong bi kịch

 

Duyên Anh sinh ngày 16 tháng 8 năm 1935 tại Thái Bình Bắc việt, mất ngày 6 tháng 2 năm 1997 tại Paris, Pháp (nhằm ngày 29 tết). Ông đã xuất bản năm mươi tác phẩm văn chương. Năm 1975, bị coi như "một trong mười nhà văn nguy hiểm nhất của Việt Nam", chế độ mới cấm ông viết lách và bắt giam không xét xử suốt sáu năm qua các nhà tù và trại tập trung. Ông được tự do nhờ Amnesty International và Pen Club International can thiệp. Vượt biển sang Pháp, ông viết lại và cho xuất bản gần hai mươi tác phẩm, trong đó Un Russe à Saigon và La colline de Fanta do nhà Belfond xuất bản. Báo chí, đài phát thanh, đài truyền hình Pháp viết nhiều, nói nhiều về ông. Sử gia Piere Chaunu, giáo sư đại học Sorbonne, nhà văn lừng danh coi Duyên Anh là "nhà thơ lớn, vinh quang của quốc gia". Chưa một người Việt Nam nào tạo nổi sự vinh dự cho dân tộc ở tư thế lưu vong như Duyên Anh. Tự tin vào tài năng và sự phấn đấu của chính mình, ông đã bước lên mọi nghịch cảnh, bước qua mọi oan khiên để giành một chỗ đứng trên vũ trụ văn học quốc tế như một tiểu thuyết gia đầy đủ tư cách. (vietmessenger)

 

Sau sự kiện 30 tháng 4 năm 1975, cùng với Doãn Quốc Sĩ, Dương Nghiễm Mậu, Nhã Ca, Phan Nhật Nam, Thanh Tâm Tuyền, Duyên Anh bị liệt danh là một trong 10 nghệ sĩ nêu danh là "Những Tên Biệt Kích của Chủ nghĩa Thực Dân Mới Trên Mặt Trận Văn Hóa - Tư Tưởng" và tác phẩm bị cấm lưu hành.

Gần như có hai con người đối lập trong ông. Một Duyên Anh nhà văn có lối viết nhẹ nhàng, trong sáng, mơ mộng, đầy ấp tình người. Và một Duyên Anh nhà báo ngổ ngáo, tai tiếng, lắm kẻ thù với những bài viết sống sượng và cay độc. Ông được đánh giá là một nhà văn, nhà báo có chỗ đứng cao trong văn học nghệ thuật Việt Nam, sức sáng tạo dồi dào: 34 năm cầm bút với 101 tác phẩm. (vi.wikipedia).

 

Duyên Anh: Đời lưu vong bi kịch

Cho dù Duyên Anh có thế nào đi nữa, thì ông cũng là một người cầm bút, không có lấy một tấc sắc trong tay để tự vệ. Nhân danh bất cứ một điều gì để tấn công và hạ thủ một người như thế rõ ràng là một tội ác.

Là một trong những nhà văn nổi tiếng của miền Nam trước năm 1975, Duyên Anh được biết đến như một con người nhiều tài, lắm tật, miệng làm hại thân! Tôi quen biết Duyên Anh từ lâu, từ dạo tôi vẫn thường hay chầu rìa những canh xì phé nảy lửa của những "hão thủ" lừng lẫy trong làng báo Sài Gòn trước 1975 với một vài doanh nhân, chính khách. Thuở đó, thân phận và túi tiền của tôi không đủ "tư cách" ngồi cùng chiếu với các đàn anh. Vào sòng xì phé là có thể biết ngay tính cách của từng người. Duyên Anh thích "tháu cáy" và khích tướng đối thủ, nhưng lại rất cay cú khi bị người khách "tháu cáy". Thế nhưng sau 1975, tôi mới thật sự thân thiết với Duyên Anh. Ông từng coi tôi như một người bạn vai em ruột rà. Điều này đã được ông viết trong hồi ký.

Năm 1954, Duyên Anh di cư vào Nam. Để kiếm sống, ông đã làm mọi công việc của một thanh niên hè phố, chẳng có nghề ngỗng nào nhất định. Khi thì theo một nhóm sơn đông mãi võ, khi tháp tùng đoàn cải lương lưu diễn đây, mai đó. Lại có lúc quảng cáo cho gánh xiếc rong, rồi giữ xe đạp hội chợ… Sang trọng nhất là làm gia sư, dạy kèm cho trẻ con và dạy đàn ghita, sáo trúc cho những người theo học vỡ lòng nghệ thuật.

Duyên Anh làm thơ rất sớm, đến những năm cuối của thập niên 50, ông bắt đầu viết văn xuôi. Viết để thỏa mãn giấc mơ cầm bút, chẳng đăng đâu cả. Mãi đến năm 1960, ông được nhà văn Trúc Sĩ dẫn tới diện kiến nhà văn Nguyễn Mạnh Côn, lúc đó đang làm chủ bút tờ Chỉ Đạo. Bài thơ "Bà mẹ Tây Ninh" -  sáng tác đầu tiên của ông được đăng trên tờ báo này. Một tháng sau, thêm truyện ngắn "Hoa Thiên Lý", rồi "Con sáo của em tôi" tiếp tục có mặt trên tờ Chỉ Đạo, với lời giới thiệu bốc tới mây xanh của Nguyễn Mạnh Côn. Ngay lập tức, ông được người đọc đón nhận nồng nhiệt. Mỗi truyện được trả nhuận bút 5.000 đồng, thời đó mua được hơn một cây vàng. Nguyễn Mạnh Côn tỏ ra rất ưu ái, tận tình nâng đỡ Duyên Anh để sáng tác của ông thường xuyên xuất hiện trên văn đàn. Và đây cũng là đầu mối oan nghiệt cho cả hai sau này.

Đến năm 1961, khi ông Nguyễn Mạnh Côn rời tạp chí Chỉ Đạo thì Duyên Anh đã thành danh. Ông bắt đầu tung hoành làng báo Sài Gòn với nhiều bút danh khác nhau: Thương Sinh, Mõ Báo, Thập Nguyên, Vạn Tóc Mai, Nã Cẩu, Lệnh Hồ Xung, Độc Ngữ …bằng một giọng văn châm chọc, hết sức cay độc. Thời đó, có hai nhà văn làm báo mà người ta sợ nhất, đó là Chu Tử với bút hiệu Kha Trấn Ác, trong mục Ao Thả Vịt và Duyên Anh. Nạn nhân của Duyên Anh không phải chỉ toàn là người xấu, mà nhiều khi chỉ là một ai đó bị ông ghét, cũng bị ông lôi lên mặt báo, "đánh" không thương tiếc! Sự kiêu căng, miệng lưỡi cay độc của ông đã gây dị ứng cho không ít người. Một nhân vật lãnh đạo chóp bu của Việt Nam Cộng hòa, khi lưu vong ở Mỹ đã bắn tiếng với ông Tô Văn Lai của chương trình Thúy Nga Paris rằng: "Bảo thằng Duyên Anh câm mồm nó lại".

Duyên Anh được xem như tay tổ trong loại sách "xúi con nít đập lộn", với những cuốn tiểu thuyết viết về giới du đãng rất ăn khách như "Điệu ru nước mắt", "Sa mạc tuổi trẻ", "Vết thù trên lưng ngựa hoang". Tác phẩm của ông từng ngợi ca tay anh chị Trần Đại (Đại ca Thay) như một kẻ giang hồ mã thượng. Trong một bài phỏng vấn, tuần báo Đời hỏi ông: Tại sao trong thời buổi nhiễu nhương lại tôn vinh một tay du đãng, sống ngoài vòng pháp luật lên tận mây xanh? Duyên Anh trả lời: "Chính vì thời buổi nhiễu nhương, không có thần tượng cho tuổi trẻ, nên phải đi tìm cho họ một mẫu thần tượng. Xem ra, Trần Đại là xứng đáng hơn cả".

Duyên Anh là người thẳng thắn, yêu, ghét rạch ròi. Đã quý mến ai rồi thì ông sống trọn tình, trọn nghĩa với người đó.

Năm 1978, Duyên Anh gặp lại Nguyễn Mạnh Côn trong trại cải tạo. Nhà văn Nguyễn Mạnh Côn có thâm niên hơn 40 năm là đệ tử của ả phù dung nên sức khỏe rất yếu. Biến chứng tâm, sinh lý của một con người có quá trình "phi yến thu lâm" (đọc trại cho… sang chữ "phiện, thú lắm") quá dài nên khi bị bắt buộc phải cai, cơ thể ông bị hành hạ liên tục. Do đó, sinh hoạt của ông rất bê bối, khiến đa số trại viên khác, dù có thông cảm đến mấy cũng không muốn gần gũi, chia sẻ, trong đó có Duyên Anh. Người khác chẳng sao, nhưng với Duyên Anh, Nguyễn Mạnh Côn cho rằng đó là bội bạc. Nhiều lần ông Côn nói với mọi người: "Không có tôi thì đã không có Duyên Anh! Tôi mà không biên tập nát ra thì truyện của nó ai mà thèm đọc". Và Duyên Anh đã phản ứng theo đúng tính cách kiêu ngạo của ông: "Không có "Côn Hít" thì Duyên Anh vẫn là Duyên Anh. Ông Côn giỏi sao không biến một thằng cha căng chú kiết nào đó thành một văn tài mà phải đợi đến Duyên Anh?" Từ đó, cả hai nhìn nhau tuy bằng mặt, mà không bằng lòng. Cũng chỉ có thế, ngoài ra Duyên Anh không có bất kỳ hành vi, thủ đoạn nào ác ý với Nguyễn Mạnh Côn, như lời đồn đại đầy ác ý của những kẻ thù ghét Duyên Anh sau này. Nhiều người biết rất rõ chuyện này, hiện vẫn còn sống…

Năm 1981, Duyên Anh được trở về với gia đình khi vợ và các con đã định cư tại nước ngoài. Năm 1983, ông vượt biên sang Malaysia, rồi sinh sống tại Pháp, tiếp tục viết. Cùng phận lưu vong nhưng ông không tiếc lời thóa mạ những đảng phái, phe nhóm chính trị lưu manh đang hoạt động tại hải ngoại. Duyên Anh gọi bọn họ là những kẻ giả hình, những tay lừa bịp, mộng du, chiến đấu trong chiêm bao. Ông cũng lên án đám lãnh đạo, chính khách, tướng tá của Việt Nam Cộng hòa toàn là một lũ vô tài, bất tướng, giàu của cải nhờ bóc lột, nhưng quá nghèo nàn liêm sỉ và nhân cách.

Duyên Anh đã gục ngã ở một nơi được ca tụng như là thiên đường của thế giới tự do. Cũng tại nơi đó, nhà báo Đạm Phong, nhà văn Hoài Điệp Tử… đã bị sát hại một cách tàn nhẫn; cựu sinh viên Đoàn Văn Toại (nhạc gia của ca sĩ Trần Thu Hà) đã bị bắn trọng thương bởi những đồng hương quá khích do bất đồng chính kiến. Năm 1988, Duyên Anh sang thăm Hoa Kỳ. Xui cho Duyên Anh, ngày 30/4/1988, ông cùng một người bạn - họa sĩ Trần Đình Thục đi trên đường Bolsa, đúng vào lúc mặt trận bịp bợm Hoàng Cơ Minh đang biểu dương lực lượng, với mấy chục người loe hoe… Trước đó, Duyên Anh đã từng không tiếc lời chỉ trích mặt trận bịp này trên báo Ngày nay bằng những lời lẽ nặng nề. Ông còn viết cả một cuốn tiểu thuyết mang tựa đề "Tuổi bướm sầu" để vạch trần bộ mặt đểu cáng của những tên chóp bu và những hành động bỉ ổi của mặt trận này. Nhận ra Duyên Anh, một gã thanh niên có thân hình vạm vỡ cầm một cục đá từ trong đám đông xông ra. Duyên Anh bị đánh tới tấp vào đầu, gục xuống trên vũng máu. Sau ca cấp cứu, ông được đưa về Pháp sống đời phế nhân, cánh tay phải và nửa thân hình gần như liệt hẳn. Điều đáng nói, hầu như tất cả các phương tiện truyền thông của người Việt ở hải ngoại, không nơi nào dám lên tiếng bênh vực Duyên Anh, hoặc lên án hành động mang nặng tính khủng bố của những kẻ chủ mưu. Người ta chỉ thấy một vài tờ báo Việt ngữ loan tin một cách hả hê bên cạnh tấm hình Duyên Anh nằm bất tỉnh, đầu vẹo sang một bên, giây nhợ chằng chịt từ đầu xuống cổ!

Dư luận trong cộng đồng người Việt hải ngoại rộ lên nghi vấn chính mặt trận Hoàng Cơ Minh là thủ phạm. Chúng đã cho tay chân sát hại Duyên Anh để trả thù chứ không chỉ là một trận đòn dằn mặt. Một nguồn dư luận khác, cũng không kém phần sôi nổi, và cũng được nhiều người tin, dù rất mơ hồ, không cơ sở: Duyên Anh bị những người yêu mến Nguyễn Mạnh Côn hành hung để phục hận cho những ngày hai người sống chung trong trại cải tạo. Trong giới văn nghệ sĩ của Sài Gòn trước đây đang sống ở hải ngoại cũng có người vì hiềm khích cá nhân với Duyên Anh mà công khai lên tiếng công kích ông một cách mạnh mẽ. Điển hình là trường hợp Tạ Tỵ.

Trước 1975, Duyên Anh và Tạ Tỵ đã như sừng với đuôi. Sau giải phóng, NXB Công an nhân dân có phát hành cuốn sách "Những tên biệt kích cầm bút", trong đó có điểm tên nhiều văn nghệ sĩ sừng sỏ của Sài Gòn. Tuyệt nhiên không thấy có tên Tạ Tỵ. Nhưng theo Duyên Anh, khi sang Mỹ, đi đâu ông Tạ Tỵ cũng tự nhận mình có tên trong số "những tên biệt kích" đó. Duyên Anh  giễu cợt Tạ Tỵ "nhận xằng, khôi hài". Lửa đổ thêm dầu, Duyên Anh càng trở thành cái gai trong mắt ông Tạ Tỵ.

Nhưng cho dù Duyên Anh có thế nào đi nữa, thì ông cũng là một người cầm bút, không có lấy một tấc sắc trong tay để tự vệ. Nhân danh bất cứ một điều gì để tấn công và hạ thủ một người như thế rõ ràng là một tội ác. Duyên Anh kéo dài cuộc sống tàn phế tại Pháp, cho đến ngày 6/2/1997 thì qua đời vì bệnh xơ gan.

Tác giả bài viết này còn nợ Duyên Anh một món nợ tinh thần. Trong một lần đau ốm, ngỡ mình sắp chết, Duyên Anh đã nhờ tôi học thuộc lòng một bài thơ của ông với lời căn dặn một ngày nào đó, gặp được vợ con của ông thì đọc cho họ nghe. Ông đọc cho tôi, Đằng Giao và Dương Đức Dũng cùng nghe, bắt học thuộc lòng và sau đó xé mất. Đó là bài thơ có tựa đề là "Đảng tử sám hối". Trong bài có những câu tự vấn lương tâm và thói kiêu ngạo một thời: "Ta dại khờ múa hát giữa ngàn hoa/ Ca bóng tối cứ ngỡ là ánh sáng/ Ta ru hồn ta tháng ngày bịnh hoạn/ Với kiêu sa dị hợm chút tài hèn/ Hỡi cánh diều căng gió vút bay lên/ Ngạo nghễ lắm mà quên dây sắp đứt/ Mũi tên oan phóng đi không thương tiếc/ Lưỡi gươm đau chém nát đóa môi cười/ Anh nhìn anh xưa thế đó em ơi/ Những đổ vỡ của một thời lang bạt…".

Tôi tin là Duyên Anh thật sự sám hối. Hy vọng ở bất cứ nơi nào trên thế giới này chị Phương (vợ của Duyên Anh) và các cháu cũng như những ai một thời là bằng hữu của ông, hoặc từng thù ghét ông sẽ đọc được những câu thơ này bằng tấm lòng độ lượng đối với một người đã không còn trên cõi đời này

Đoàn Thạch Hãn

 

https://chinhhoiuc.blogspot.com/2017/03/cuoc-oi-nha-van-duyen-anh.html

 

Cuộc đời nhà văn Duyên Anh

Nhà văn Duyên Anh qua cái nhìn của một người bạn thân, Vĩnh Phúc, Senior Producer của đài BBC. Dưới đây là bài viết của Vĩnh Phúc từ Luân Đôn. Phần tiểu sử ở cuối bài và hình ảnh trong bài của NNC.

 

***

 

Cuộc đời nhà văn Duyên Anh

Vĩnh Phúc

 

Hôm nay, mở e-mail, tôi thấy một bài, tựa đề 20 năm nhà văn Duyên Anh lìa cõi tạm. Tôi ngồi lặng người, để mặc cho bao nhiêu ký ức về Duyên Anh chợt dồn dập trở về.

Tôi còn nhớ như in, chiều ngày 30 tháng chạp năm Bính Tý, từ Luân Đôn tôi bàng hoàng nhận được tin Duyên Anh qua đời ở Paris ngày hôm trước. Tính theo dương lịch thì là ngày 6/2/1997.

 

 

Tang lễ cử hành 10 giờ sáng 14-2-1997, hỏa thiêu lúc 14 giờ cùng ngày. Cuối cùng, tôi đi tới quyết định phải kể lại những điều tôi biết về Duyên Anh, để giúp những người ái mộ nhà văn hiểu rõ hơn về anh, đồng thời đính chính những hiểu lầm của người đời, do vô tình hay cố ý.

 

 

Nhà văn Duyên Anh (trước 1975)

 

Ngay khi Duyên Anh sống trên đảo Pulau Bidong chờ được sang Pháp sum họp với vợ con, anh đã liên lạc với tôi ở Luân Đôn. Và cũng vào thời gian này, rắc rối đã xảy ra. Hồi đó, có người kể lại với tôi rằng một số người trên đảo nghe nói là Duyên Anh làm ăng ten khi đi tù cộng sản, nên họ dọa đánh.

 

Cũng trong thời gian này, con gái Duyên Anh là Vũ Nguyễn Thiên Hương gửi cho tôi và giáo sư Patrick Honey bản thảo hai truyện “Đồi Fanta”, và “Một người Nga ở Sài Gòn”. Tôi thấy trong “Đồi Fanta” tác giả mượn lời mấy đứa trẻ bụi đời để chửi các nhân vật lãnh đạo cũ của VNCH như Nguyễn văn Thiệu và Nguyễn Cao Kỳ, hoặc nhà văn Mai Thảo.

 

Tôi dùng bút chì đánh dấu những chỗ đó rồi chú thích đề nghị Duyên Anh bỏ các đoạn đó đi, với lý do chúng chỉ làm rẻ tác phẩm mà thôi. Sau đó tôi cảm động và ngạc nhiên khi thấy Duyên Anh nghe theo lời khuyên mà bỏ những đoạn văn đó. Tôi mừng vì nghĩ rằng môt con người cao ngạo và bướng bỉnh như Duyên Anh mà bây giờ biết "tu tỉnh" và biết nghe lời khuyên hợp lý rồi chăng?

 

Nhưng không lâu sau thì chứng nào vẫn tật nấy khiến tạo ra biết bao nhiêu là hệ lụy. Tuy nhiên, trong mối giao tình suốt gần hai thập niên 1980, 90, đã có những lần Duyên Anh chịu lắng nghe tôi.

 

Có thể nói rằng Duyên Anh mang một cuộc sống nội tâm nhiều dằn vặt. Phải chăng điều này tạo ra một Duyên Anh bề ngoài khinh mạn, bướng bỉnh, phá phách? Có những chuyện riêng tư dường như Duyên Anh chỉ giữ kín trong lòng không hề thố lộ với ai, kể cả người bạn thân nhất, từng gắn bó với Duyên Anh từ thời trai trẻ hàn vi hồi mới di cư, từng hi sinh rất nhiều cho Duyên Anh cả về vật chất lẫn tinh thần, là Đặng Xuân Côn. (Đặng Xuân Côn lớn tuổi hơn Duyên Anh nhưng lấy cô em vợ Duyên Anh, cô Minh).

 

Đây là ví dụ cho thấy tình thân giữa hai người bạn, và sự hi sinh của Đặng Xuân Côn dành cho Duyên Anh như thế nào: Hồi hai người còn nghèo, với đồng lương thư ký và chỉ đi làm bằng chiếc xe mô bi lét cọc cạch, mà Đặng Xuân Côn dám mua chiếc xe Vespa mới toanh đầu đời cho Duyên Anh.

 

Và ba lần vợ Duyên Anh đi sanh, thì chính Đặng Xuân Côn là người vào bảo sanh viện trông nom săn sóc sản phụ và hài nhi, khiến cho các bác sĩ và y tá cứ tưởng Đặng Xuân Côn là cha mấy đứa trẻ!

 

Tôi nghĩ rằng hệ lụy đeo đẳng cuộc đời Duyên Anh có lẽ từ khi Duyên Anh kết hôn. Duyên Anh theo đạo Phật trong khi vợ theo đạo Chúa. Song hình như Duyên Anh cũng không quan tâm chuyện tôn giáo.

 

Nguyễn Ngọc Phương - vợ Duyên Anh - là con nhà đại điền chủ miền Nam Nguyễn Ngọc Đề, em phó tổng thống thời Đệ Nhất Cộng Hòa Nguyễn Ngọc Thơ. Ở Long Xuyên có con kinh gọi là kinh Ông Đề, chính do cha vợ Duyên Anh cho đào để đem nước vô giúp dân làm ruộng. Dù lấy vợ nhà giàu và có thế lực nhưng Duyên Anh hầu như không nhờ nhà vợ gì cả, vì mẹ ruột Ngọc Phương mất sớm, và ba chị em gái gặp bà dì ghẻ khắc nghiệt.

 

Tuy vậy cũng khó tránh được "lời ong tiếng ve" và chính Duyên Anh sau này có viết mấy lần về thái độ xem thường của cậu em vợ, để rồi khi đã có danh vọng thì Duyên Anh "tuyết hận" (chữ của Duyên Anh)

 

Sau này nhờ có dịp tiếp xúc nhiều nên tôi được biết khá rõ về tính tình của vợ Duyên Anh. Chính vì giữa hai vợ chồng không có được mối quan hệ hòa thuận kẻ tung người hứng, hiểu nhau, thông cảm cho nhau, nên gia đình thỉnh thoảng xảy ra cảnh bất hòa.

 

Theo ông Trần Kim Tuyến, hồi những năm trước 1975, cứ trung bình khoảng 2, 3 tháng, vợ Duyên Anh lại đến khóc lóc nhờ ông và linh mục Thiên Hổ (Nguyễn Quang Lãm, báo Xây Dựng) đi tìm Duyên Anh vì anh chàng cãi nhau với vợ, đã bỏ nhà đi biệt.

 

Hai vị niên trưởng lại phải cho người đi dò la tin tức Duyên Anh, rồi khuyên nhủ hắn về với gia đình. Đã đành vợ chồng nhà nào cũng đôi khi có chuyện mà người ta gọi là "bát đĩa có khi xô". Nhưng với Duyên Anh hình như tình trạng này không phải chỉ xảy ra "thỉnh thoảng".

 

Sau này, khi đã lâm cảnh mất nước, mất nhà, thân đi tù đi tội, thế mà cũng vẫn còn cảnh xào xáo lục đục. Lắm khi tôi cứ giả thiết: nếu Duyên Anh lấy một người vợ tính tình nhu mì, biết cách chìu chồng, biết nhẫn nhịn chịu đựng, thì có lẽ Duyên Anh đã không gây gổ và có cuộc sống gia đình thật hạnh phúc. Duyên Anh ham bạn, rồi khi có sẵn đồng tiền thì lại ham chơi vung vít.

 

Khi sống cuộc đời tị nạn ở Paris, không còn tiền để vung vít nữa, nhưng tính ham bạn vẫn còn. Cộng thêm hoàn cảnh sống gò bó cả tinh thần lẫn vật chất, nên càng thèm bạn và chỉ còn cách tìm sự khuây khỏa bằng ly rượu. Bởi vậy, trong một lá thư gửi cho tôi hồi cuối năm 1987 trước khi bỏ Paris sang Hoa Kỳ, Duyên Anh thổ lộ tâm sự với tôi, còn bình thường không hề hé môi.

 

Trước đó không lâu, Duyên Anh tỏ ra buồn và cô đơn vì cuộc sống ở Paris không thích hợp với mình, nên đã làm bài thơ Lưu đầy gồm 100 câu gửi tặng tôi. Hiểu rõ tâm trạng Duyên Anh, tôi đã viết trả lời bằng bốn câu có giọng hơi trách móc như sau:

 

“Đến được đây ta ở lại đây

Có ai vui kiếp sống lưu đầy

Sao vội quên câu "sông có khúc..."

Địa ngục, thiên đàng, ai tỉnh say?”

 

Viết như vậy, nhưng tôi biết rất rõ rằng Paris không phải nơi có thể cầm chân Duyên Anh được. Tuy nhiên, tôi vẫn muốn cho Duyên Anh biết rằng đất Mỹ cũng chưa hẳn sẽ là nơi thích hợp với anh.

 

Bởi vì bây giờ thời thế đã đổi khác. Những người bạn mà anh tưởng có thể chia bùi xẻ ngọt, những người trước kia đã nhờ vả anh hoặc tỏ ra hào sảng với anh; tất cả bây giờ đã đổi khác rồi. Sẽ khó trông mong gì ở họ. Có kẻ gặp vận may trở nên khá giả, nhưng họ làm mặt xa lạ chứ không nồng nhiệt với anh.

 

Có những người còn tình nghĩa nhưng lâm cảnh "ốc chưa mang nổi mình ốc làm sao mang cọc cho rêu". Tôi cũng nhắc nhở Duyên Anh rằng nếu vẫn cứ muốn đi Mỹ thì phải rất thận trọng. Vì đất Mỹ vốn có lối sống rất bạo động, mà bằng cách ăn nói, viết lách đụng chạm, gây thù oán với nhiều người của Duyên Anh thì khó tránh được tai họa.

 

Nhưng sau khi đọc hai lá thư cuối cùng của Duyên Anh viết từ Paris, tôi mới hiểu rõ thêm những nguyên nhân thúc đẩy Duyên Anh có quyết định dứt khoát.

 

Trước nhất là sự việc liên quan đến buổi ra mắt 3 băng cassette nhạc do Duyên Anh thực hiện. Trước đó một thời gian Duyên Anh viết cho tôi, nói rằng cần tiền để làm việc này. May mắn là một mạnh thường quân giúp một khoản lớn, một vài anh em khác ủng hộ những món nhỏ. Và Duyên Anh ngỏ ý "vay" tôi một khoản nhỏ, hứa bán xong cassette sẽ trả ngay. Tôi đã gửi "ủng hộ, chứ không vay mượn gì cả".

 

Chẳng ngờ, khi buổi ra mắt băng nhạc được tổ chức khá xôm tụ với hi vọng tràn trề của Duyên Anh, thì bất ngờ vợ Duyên Anh ập đến phá đám. Bởi vì vị mạnh thường quân của Duyên Anh là một phụ nữ.

 

Người này tôi đã biết, và khoảng nửa năm trước đã mời tôi cùng Duyên Anh về nhà ăn cơm. Đây là một phụ nữ đã có hai con gái học trung học và đại học ở Mỹ. "Bị" mời thì tôi đến, nhưng tôi không tỏ ý kiến tán thành hay phản đối mối liên hệ này của Duyên Anh.

 

Vì tôi nghĩ bạn tôi đã quá khôn ngoan từng trải và nhiều tài hoa do đó đi đến đâu cũng có rất nhiều người mến mộ. Đó là chuyện... bình thường. Còn tôi "tài hèn trí đoản", nên chỉ biết an phận mà thôi.

 

Vì vụ đánh ghen bất ngờ đó mà Duyên Anh và vị mạnh thường quân được bằng hữu đưa vội ra cửa sau, biến mất; còn quan khách cứ tự động giải tán trong sững sờ.

 

Sau đó, vợ Duyên Anh tịch thu hết băng nhạc, cho nên không ai mua được, và chỉ một số rất nhỏ bạn thân của Duyên Anh có được các băng nhạc đó mà thôi. Sau vụ này Duyên Anh viết thư cho tôi.

 

 

Nhà văn Duyên Anh (sau 1975)

 

Tất nhiên, không khí gia đình Duyên Anh càng kém vui hơn. Có lẽ sự dằn vặt của vợ đã khiến cho Duyên Anh đi đến quyết định dứt khoát là bỏ gia đình, bỏ Paris để đi Mỹ, mặc dù chưa có quốc tịch Pháp, mà cũng chẳng có một thứ bảo hiểm nào cả, trong đó bảo hiểm du lịch là tối quan trọng.

 

Chính vì vậy mà khi bị hành hung ngày 30-4-1988, Duyên Anh lâm vào tình trạng rất bi đát. Trong lá thư cuối viết từ Paris, Duyên Anh tỏ cho tôi biết quyết định dứt khoát.

 

Hình như khi sang Mỹ, Duyên Anh đến ở với gia đình Đặng Xuân Côn một thời gian ngắn, rồi đi gặp một số bạn cũ và mới, rồi cũng viết cho một hai tờ báo (hồi đó báo chí Việt Nam ở hải ngoại còn phôi thai lắm). Và dĩ nhiên, Duyên Anh cũng đả kích vung vít khá nhiều người. Đụng chạm lớn nhất có lẽ là với mặt trận Hoàng Cơ Minh mà nghe nói hồi đó đang phát triển mạnh lắm.

 

Những hệ lụy do Duyên Anh tạo ra khiến đưa đến vụ hành hung thô bạo. Tôi thương và buồn cho Duyên Anh. Không lâu sau khi Duyên Anh đến Paris từ Pulau Bidong, tôi đã sang ngay để phỏng vấn và tường thuật trên BBC.

 

Còn nhớ, tôi đã chỉ mặt Duyên Anh mà bảo: "Thôi nhé. Từ nay hãy chôn bỏ những thằng Thương Sinh, Bếp Nhỏ, Thập Nguyện v.v... mà chỉ giữ lại thằng Duyên Anh nhé! Để cho người ta thương và tránh gây thù chuốc oán. Vả lại, viết lách và làm báo ngoài này rất khác với trong nước như cách các ông quen làm trước 1975".

 

Khi đó, Duyên Anh đã cười, trả lời, "Tôi hứa với ông và thề sẽ chỉ giữ lại một thằng Duyên Anh thôi". Và vợ Duyên Anh đã đúng khi nói: "Anh Duyên Anh thề cá trê chui ống!"

 

Những huyền thoại quanh vụ Duyên Anh bị hành hung

 

Đã 29 năm rồi, kể từ cái ngày định mệnh 30-4-1988, ngày nhà văn Duyên Anh bị đánh suýt vong mạng. Lúc đó là 5 giờ sáng giờ Luân Đôn. Chuông điện thoại reo, tôi ngạc nhiên bật dậy khỏi giường và lẩm bẩm, "Ai gọi sớm thế!" Đầu dây bên kia, tiếng vợ Duyên Anh khóc và kể rằng chồng bị người ta đánh hôn mê bất tỉnh, chắc là chết mất!

 

Tôi sững sờ, hỏi xem tình trạng Duyên Anh ra sao. Chị Ngọc Phương vẫn mếu máo, bảo, "Đưa vào nhà thương, nhưng vì anh Duyên Anh không có giấy tờ, không có bảo hiểm, nên chúng nó vất nằm một xó như con chó, không biết gì cả. Anh làm ơn gọi ngay cho bệnh viện, bảo lãnh cho anh Duyên Anh, thì họa may họ mới chữa cho. Anh làm ngay đi!"

 

Tôi hỏi tên bệnh viện, số điện thoại, và tên bác sĩ trực hôm đó. Vợ Duyên Anh cho mọi chi tiết. Bây giờ tôi chỉ còn nhớ được ông bác sĩ hôm đó có tên Fernandez (?) nên đoán ông ta gốc Mễ. Tôi gọi ngay, xin nói chuyện với ông ta, xưng tên họ, là senior producer trong đài BBC London, cho số điện thoại sở cũng như nhà riêng, kèm theo địa chỉ.

 

Tôi cho biết Duyên Anh là một nhà văn nổi tiếng của VNCH, từ Paris sang Mỹ chơi, chứ không phải một tên vô gia cư. Và tôi thay mặt gia đình Duyên Anh, hứa sẽ thanh toán mọi phí tổn của bệnh viện. Sau đó, tôi gọi luôn đại diện Pen Club International ở Mỹ, nói cho biết sự thể, và đề nghị họ cũng gọi cho bệnh viện để giới thiệu thân thế và sự nghiệp Duyên Anh.

 

Tôi lại gọi đại diện Secours Catholique của Pháp (một tổ chức thiện nguyện Công giáo) yêu cầu họ làm tương tự. Rồi sau được biết là Đặng Xuân Côn và con trai lớn của Duyên Anh là Vũ Nguyễn Thiên Chương đã từ Texas bay sang ngay để săn sóc cho Duyên Anh và lo mọi thủ tục giấy tờ.

 

Tôi yên tâm vì Đặng Xuân Côn và Thiên Chương đã có mặt ngay bên cạnh Duyên Anh. Rồi được biết là sau một thời gian chữa trị trong bệnh viện, Duyên Anh được cho về. Một mạnh thường quân dấu tên (sau này nghe nói là Bùi Bỉnh Bân), đã bí mật đem Duyên Anh về tiếp tục săn sóc.

 

Theo gia đình Duyên Anh thì người này phải giữ hoàn toàn bí mật, vì vào thời điểm đó người Việt tị nạn sống ở Mỹ rất hoang mang sau vụ Duyên Anh bị hành hung. Trước đó đã thỉnh thoảng có người bị khủng bố hoặc sát hại vì bày tỏ thái độ chính trị.

 

Vợ con Duyên Anh còn sợ rằng kẻ thù sẽ tiếp tục truy tìm để làm cho Duyên Anh chết luôn hầu bịt miệng. Cơ quan FBI gặp bế tắc vì cộng đồng người Việt tại Orange County không có ai dám hợp tác để giúp cho cuộc điều tra truy tìm hung thủ. Người ta sợ và hèn!

 

Trong khi đó, lại không thiếu những tin đồn, những lời rỉ tai trong quần chúng cũng như trong giới cầm bút về tình trạng sức khỏe của Duyên Anh. Những người bạn tốt muốn tìm hiểu sự thực cũng mù tịt, trong khi có người tung tin là Duyên Anh đã về Pháp rồi.

 

Thậm chí có một vài ông trong giới cầm bút còn tuyên bố (như thật) rằng tổng thống Mỹ ra lệnh dùng một chuyến bay riêng để đưa Duyên Anh về Pháp, có nhân viên FBI đi theo bảo vệ! Ông khác lại nói rằng tổng thống Pháp ra lệnh đem một máy bay đặc biệt sang đưa Duyên Anh về Pháp.

 

Ấy thế mà người Việt mình quả thật quá dễ tính, cứ tin là có thật. Nực cười nhất là cho đến tận ngày nay mà vẫn còn có nhiều người tin như vậy!

 

Vậy sự thật ra sao? Sự thật là sau một thời gian chờ đợi cho Duyên Anh phục sức để có thể ngồi máy bay về Pháp, tổ chức thiện nguyện Secours Catholique của Pháp gửi tặng 2 vé máy bay. Một cho Duyên Anh và một cho một người thân đi theo săn sóc.

Chỉ có vậy thôi.

 

Và từ đó, tại Paris, mỗi tuần Duyên Anh phải vào bệnh viện mấy lần để cho bác sĩ theo dõi sức khỏe, rồi được cho tập vận động nhẹ nhàng, nếu không thì sẽ bị bại liệt luôn. Thế rồi, với thời gian, với việc tập vận động, lần lần Duyên Anh sử dụng được tay trái và chân trái.

 

Nghĩa là nửa người bên trái phục hồi tuy không mạnh như xưa, còn nửa bên phải vẫn liệt. Tôi lại luôn luôn gọi qua Paris khích lệ để Duyên Anh đừng nản chí. Tôi thường nhắc Duyên Anh về một thí dụ mà chính Duyên Anh đã viết trong truyện của mình về tấm gương nghị lực và ý chí phấn đấu không chịu khuất phục trước nghịch cảnh, đó là con gọng vó, một loài nhện nước chân dài lêu khêu trông như những gọng của cái vó đánh cá.

 

Trong một đoạn văn, Duyên Anh tả con gọng vó đứng trên một dòng nước chảy xiết. Nó bị dòng nước cuốn xuôi, nhưng không chịu thua. Nó gắng hết sức vượt lên, ngược dòng. Rất nhiều lần nó bị cuốn xuôi, nhưng nó nhất định không chịu khuất phục, lại vượt lên ngược dòng. Và tôi đã nhắc Duyên Anh hình ảnh con gọng vó để cho Duyên Anh lên tinh thần, khắc phục nghịch cảnh.

 

Duyên Anh hứa với tôi sẽ làm như con gọng vó. Qủa nhiên, một thời gian sau, Duyên Anh đã viết bằng tay trái khá nhanh, tuy không đẹp được như ngày xưa viết bằng tay phải. Ngày xưa Duyên Anh nổi tiếng viết khá nhanh, chữ nhỏ li ti như con kiến, và rất đều, thẳng tắp. Bây giờ viết tay trái không nhanh và đẹp bằng, nhưng chữ cũng nhỏ và đều đặn.

 

 

Nhà văn và tác phẩm

 

Họa vô đơn chí

 

Duyên Anh bị hành hung 30-4-1988, còn đang thời kỳ phục hồi sức lực và gặm nhấm đau thương thì thảm họa lại bất ngờ chụp xuống đầu anh một lần nữa.

 

Đó là sự mất đi đứa con gái duy nhất mà Duyên Anh rất thương vì cháu rất thông minh lanh lợi: Vũ Nguyễn Thiên Hương cùng chồng tử nạn trong chuyến máy bay trở về, sau chuyến đầu tiên về thăm quê nội làng Tường An, huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình. Chồng của Thiên Hương là David McAree, một thanh niên hiền lành gốc Tô Cách Lan. David nói tiếng Việt khá giỏi và trước kia có thời gian làm cho đài BBC.

 

Khoảng gần cuối năm 1988, một hôm vợ Duyên Anh gọi điện thoại than phiền với tôi rằng con gái muốn đem chồng về thăm quê nội, nhưng chị không muốn. Chị cố thuyết phục và ngăn cản, nhưng nó vẫn giữ ý định.

 

Cuối cùng, chị nói, "Tao bảo mày không nghe, mày cứ đi, nếu mày có rớt máy bay mày chết, tao cũng không thương đâu!" Tôi kêu lên, "Sao chị ăn nói gì kỳ cục vậy? Nói gở như vậy, nếu rủi có chuyện gì xảy ra thì chị sẽ ân hận suốt đời đấy!"

 

Rồi vì bận rộn công việc, tôi cũng quên chuyện đó. Cho tới một hôm, em trai của Thiên Hương là Thiên Sơn gọi điện thoại sang báo tin, "Bác ơi! Chị Hương cháu tử nạn máy bay rồi! Bố cháu bảo cháu báo tin cho hai bác". Tôi như bị điện giật, sửng người đi một lát mới hỏi, "Sao? Còn thằng David? Bố cháu nay ra sao?" Sơn đáp: "Cả anh David cũng chết luôn. Bố cháu chỉ ngồi yên, không nói gì"

 

Thì ra, vợ chồng cháu Hương về Việt Nam, ghé về quê nội thăm họ hàng. Ở chơi ít ngày, David còn nhảy xuống tắm ở ao làng, cả làng ra xem. Không ngờ trên chuyến bay đến Bangkok trước khi về Pháp thì máy bay đâm xuống ruộng lúa khi gần tới thủ đô Thái Lan làm 76 người thiệt mạng.

 

Bà mẹ góa của David McAree xin đem hài cốt của con trai và con dâu về chôn trong hai ngôi mộ cạnh nhau gần nhà ở Tô Cách Lan.

 

Một thời gian sau, vợ chồng Duyên Anh được Thiên Chương là con trai lớn cùng Đặng Xuân Côn từ Mỹ sang, đưa đi thăm mộ Thiên Hương ở Tô Cách Lan. Họ ghé nhà tôi ở Luân Đôn làm trạm nghỉ chân ít ngày.

 

Vợ Duyên Anh không ngớt cằn nhằn chồng tại sao để cho bà sui gia giành lãnh hết tiền bồi thường của hãng hàng không. Phần Duyên Anh chỉ nói, "Cái mạng con mình đã mất rồi, còn chẳng giữ được, tranh giành tiền bạc để làm gì?"

 

Những tháng năm cuối đời

 

Bị tàn tật, chỉ sử dụng có nửa người bên trái, lại bị thêm thảm họa mất con gái, Duyên Anh như chết lịm hẳn đi. Nay trong mắt người vợ, Duyên Anh mất giá hẳn.

 

Cho nên Duyên Anh lại càng phải nghe những lới cằn nhằn vốn đã quá quen thuộc. Tôi không ngạc nhiên khi thấy Duyên Anh rất muốn thoát khỏi không khí tù túng của gia đình.

 

Thỉnh thoảng Duyên Anh sang ở với tôi ít ngày. Trong những dịp như thế, tôi lại đưa lên thành phố Cambridge cho anh thăm ông Trần Kim Tuyến và nhà văn lão thành Lãng Nhân Phùng Tất Đắc.

 

Những lúc như thế, Duyên Anh vui lắm, cứ như cá gặp nước. Tuy nhiên, tôi vì bận công việc nên khó thu xếp thời giờ để luôn luôn giúp bạn vui. Ngay như ở Paris, không dễ gì để Duyên Anh có thể đi đây đi đó gặp gỡ bạn bè. Họa hoằn mới nhờ được người đem xe đến chở đi. Và người có lòng tốt cũng lại ngại ngùng không muốn làm phật lòng bà Duyên Anh.

 

Hình như bà không muốn chồng đàn đúm, vui vẻ với bạn bè. Ngày xưa Duyên Anh còn khỏe mạnh, sẵn tiền bạc, danh vọng, thì có lý do chính đáng để bà giữ chồng vì sợ tính nết trăng hoa của chồng đã đành. Nhưng nay Duyên Anh đã tàn phế, thất thế, không tiền bạc, mà bà cũng không muốn cho chồng ra ngoài.

 

Khoảng giữa năm 1995, chẳng hiểu vì sao, Duyên Anh phải kéo lê cái va li nhỏ, được bà đầm hàng xóm kêu giùm cái xe taxi, để đến tá túc ở nhà bà Bích Thuận. Rồi bà Bích Thuận bị vợ Duyên Anh gọi điện thoại dùng lời lẽ khá bất nhã.

 

May quá, dịp đó bác sĩ Tuyến đang có mặt ở Paris, liền mua vé máy bay cho Duyên Anh sang Luân Đôn, định đến ở nhà tôi. Nhưng lại gặp rủi, là vì đúng ngày hôm sau tôi phải lên đường đi Việt Nam công tác sáu tuần lễ. Nên Duyên Anh phải lên Cambridge ở 3 tuần với bác sĩ Tuyến. Sau đó ông lại mua vé cho Duyên Anh sang Mỹ.

 

Sang California, Duyên Anh được một số đàn em cưu mang: ở với Vũ Trung Hiền một thời gian, rồi Nguyễn Kim Dung đón về ở một thời gian. Trong những năm này, có lần Duyên Anh trở về Paris để lấy quốc tịch Pháp. Nghe nói cũng thời gian này, FBI cử nhân viên sang Paris gặp Duyên Anh, cho biết họ đã tìm ra kẻ hành hung Duyên Anh trước kia.cd

 

Nếu Duyên Anh muốn thì khởi tố, họ sẽ bắt và đưa hung thủ ra tòa. Nhưng Duyên Anh trả lời rằng anh không muốn làm gì nữa. Người Mỹ làm việc quá chậm, còn anh thì đã cảm thấy chán hết mọi chuyện rồi. Thôi hãy bỏ đi! Cho nên vụ án này chìm và bị quên luôn!

 

Không phải tới năm đó Duyên Anh mới "bỏ qua" vụ án. Năm 1991 Duyên Anh sang nhà tôi. Tôi đã phỏng vấn để phát trên đài BBC. Khi được hỏi về vụ bị hành hung, Duyên Anh trả lời không còn thù hận gì những kẻ hành hung mình. Duyên Anh bảo họ cứ sống thản nhiên, đừng lo ngại. Theo anh, có thể người ta nghĩ rằng anh đã sợ. Nhưng ai muốn nghĩ sao tùy ý.

 

 

Tác phẩm “Luật hè phố”

 

Điều xót xa đau đớn cho Duyên Anh là trong những tháng năm cuối đời, khi đã thất thế, thân thể tàn tật, chỉ có thể sử dụng được tay trái và chân trái, nói năng cũng chậm chạp, đầu óc không còn minh mẫn như xưa, nên lắm khi cần phải có người giúp đỡ trong các sinh hoạt hàng ngày.

 

Vốn là người nhiều nghị lực và tự ái, Duyên Anh cố gắng, không muốn nhờ vả ai cả. Ngay trong gia đình đã thiếu đi tình thương yêu và sự an ủi săn sóc của một người vợ hiền.

 

Cứ nhìn cảnh Duyên Anh ngồi ăn cũng đủ thấy hoàn cảnh bi đát của anh. Thường thường, Duyên Anh thích được ăn cơm để trong cái tô lớn, có chan canh, để có thể dùng tay trái xúc bằng muỗng mà ăn. Gặp những món ăn cứng, thái miếng to, hay phải gắp bằng đũa thì chịu chết!

Đã vậy, còn bị đổc vãi ngoài ý muốn. Có khi chỉ vì một sự bất ưng ý nào đó, tô cơm đang ăn bị lấy đi, đem đổ vào thùng rác! Cho nên, đã từ lâu rồi, Duyên Anh chỉ muốn vùi đầu vào ly rượu để quên đời, quên sầu tủi.

 

Con người Duyên Anh

 

* Cái xấu

 

Ai cũng biết rõ là Duyên Anh có quá nhiều kẻ thù. Ấy là do tính tình ngang bướng, cao ngạo. Nhưng tại sao Duyên Anh có giọng điệu cao ngạo, xem thường thiên hạ? Tôi đã hỏi thẳng Duyên Anh điều này thì được trả lời, "Ông thấy tôi khi vào đời chưa nổi tiếng, chưa là cái gì cả, chỉ mới viết được có vài bài phóng sự gây tiếng vang, thế là linh mục Trần Du (nhật báo Hòa Bình) vội đội tôi lên. Rồi khi tôi đánh vài thằng tướng tá, chính khách tham nhũng và hèn, thì chúng nó cúp đuôi lại. Còn các bậc đàn anh mà tôi tin tưởng và quí trọng, hóa ra toàn là phường đạo đức giả hết. Thế thì làm sao tôi không khinh chúng nó, tôi không lộng?"

 

Khi đã có "thế" rồi, Duyên Anh khinh đời, bắt đầu viết lách, ăn nói bừa bãi, xem trời bằng vung, thì thiên hạ lại càng ngán. Cũng có người giữ thái độ "tránh voi" hoặc "không dây với hủi"

 

Tôi hỏi Duyên Anh rằng ngày xưa có bao giờ dùng ngòi bút để tống tiền người ta không, thì được trả lời, "Không. Nhưng khi tôi mới tung ra một bài điều tra về chuyện lem nhem ở một bộ - như Bộ Kinh tế chẳng hạn - thì lúc tôi đang ngồi ở bàn phé, tên bộ trưởng cho anh thư ký đem đến cho tôi cái phiếu mua xe Lambrette rẻ. Một lát sau, một anh khác đến xưng là người nhà của đối thủ của anh bộ trưởng, đưa tôi một phong bì. Tôi đang thua phé, thì dại gì không nhận hết? Còn hôm sau tôi viết gì là chuyện khác! Tôi chẳng bênh thằng nào cả. Cần phang là tôi vẫn phang"

 

Duyên Anh còn có lối ăn nói như vả vào mặt người đối thoại khi không bằng lòng người ta, bất kể thân sơ. Ví dụ một lần ngồi ăn ở Paris, trong cuộc tranh luận với Lê Trạch Lựu (tác giả bài Em tôi) về âm nhạc và liên quan đến nhạc sĩ Lương Ngọc Châu.

 

Lê Trạch Lựu lớn tiếng khoe: "Mày nên nhớ là tao ở gần anh Lương Ngọc Châu mấy chục năm rồi nhé!" Duyên Anh đáp liền: "Mày ở gần anh ấy mấy chục năm thì mày biết được anh ấy có mấy cái mụn ghẻ chứ mày biết gì!"

 

Chúng tôi phì cười cả. Một lần khác, tôi và Duyên Anh đang ngồi trong quán thì một anh tên M ở Paris đã lâu nhưng chẳng có sự nghiệp gì cả, bước vào và đến bàn chúng tôi nói dả lả mấy câu. Chẳng ngờ Duyên Anh chặn liền: "Thôi anh hãy đi về mà tắm đi đã, vì anh hôi lắm không thể nói chuyện văn nghệ với chúng tôi được!"

 

Tôi đá nhẹ vào chân Duyên Anh dưới gầm bàn ra ý trách móc thì Duyên Anh nói nhỏ: "Thằng này chuyên đi dò la rồi báo với Pháp những quán ăn, cửa hiệu nào của người Việt trốn thuế, tôi khinh nó!"

 

Lại một lần khác trong quán của bà Đào Viên là bạn chúng tôi, một anh ăn mặc có vẻ diêm dúa, xán đến nịnh Duyên Anh: "Tôi rất quí anh Duyên Anh. Tôi thích những anh em làm văn nghệ như anh". Ai ngờ Duyên Anh đập lại liền: "Anh biết gì về văn nghệ mà đòi nói chuyện văn nghệ với chúng tôi?"

 

Ngoài ra, Duyên Anh còn bị nhiều người ghét, vì thói viết chửi bới người ta. Số người bị là nạn nhân của Duyên Anh không ít. Đến nỗi một lần mấy thân hữu ở Paris nói với tôi, "Ông Duyên Anh chửi hết mọi người, chẳng từ ai cả. Chỉ còn có ông Vĩnh Phúc là chưa bị chửi thôi. Chưa, chứ không hẳn là không đâu nhé!" . Tôi chỉ cười chứ còn biết nói sao?

 

Tuy nhiên, hình như Duyên Anh có sự đối xử đặc biệt dành cho tôi. Có những lần bị tôi nói thẳng, sửa lưng, mà Duyên Anh không giận. Hay là Duyên Anh thấy tôi... vô hại, nên không chấp? Tôi thấy một điều là Duyên Anh rất thèm bạn, những người bạn chân tình, không dối trá.

 

* Cái tốt

 

Nhân vô thập toàn. Ngoại trừ các bậc thánh, còn phàm nhân, ai cũng có một phần xấu và một phần tốt. Những bậc hiền sĩ, những người giàu lòng khoan hòa độ lượng thì sẵn sàng bỏ qua cái xấu, lỗi lầm của tha nhân.

 

Riêng tôi dễ chấp nhận một người bạn với cả cái xấu lẫn cái tốt, miễn là người đó thực lòng với tôi. Có người hỏi tôi tại sao Duyên Anh tai tiếng và có nhiều kẻ thù như vậy mà tôi vẫn thân, tôi chỉ có thể trả lời rằng chắc chắn tôi không thuộc số những người thù ghét Duyên Anh, và vì tôi quí tài của Duyên Anh.

 

Theo tôi, Duyên Anh đa tài. Nếu tài của Văn Cao bao trùm 3 lãnh vực thi, nhạc, họa, thì Duyên Anh cũng có khả năng cao khi viết văn, làm thơ, và soạn nhạc. Nhưng trước hết, cũng cần nói rằng Duyên Anh là người thông minh, lanh trí, óc tưởng tượng phong phú, và có một trí nhớ rất đáng nể (khi chưa bị đánh đến chấn thương não bộ).

 

Học hành chẳng có bằng cấp gì, nhưng chịu đọc, chịu học ở trường đời; và sự hiểu biết, sự suy nghĩ vượt xa nhiều người mang những học vị cao.

 

Có lần ngồi uống rượu ở Paris, khi đã líu luỡi rồi, mà Duyên Anh còn có thể đọc liền một lúc 390 câu thơ anh đã làm trong tù.

 

Ở nhà tôi bên Luân Đôn, Duyên Anh nói, "Ông cứ cho tôi uống rượu đi, tôi say, tôi đọc thơ cho ông nghe". Duyên Anh không thích rượu mạnh, chỉ uống rượu chát, và hai thứ anh ưa nhất là Côte du Rhône và Beaujolais. Tuy nhiên nếu bạn bè khui rựơu hiệu gì, Duyên Anh cũng hoan hỉ chấp nhận, không kén chọn.

 

Về tài năng làm thơ và viết tiểu thuyết của Duyên Anh, hiển nhiên tôi chẳng cần đề cập. Nhưng có lẽ rất ít người biết là Duyên Anh cũng viết nhạc. Và đáng lẽ đã có 3 băng cassette được trình làng khoảng giữa năm 1987. Đó là các băng “Ru đời phù ảo”, “Còn thoáng chiêm bao”, và “Hôn em kỷ niệm”, nhưng buổi ra mắt ở Paris bất ngờ tan vỡ vì bà vợ Duyên Anh đến phá khiến cho Duyên Anh và vị nữ mạnh thường quân phải biến mất qua cửa sau.

 

Tất cả các băng nhạc bị vợ Duyên Anh thu hết không cho bán ra. Bởi vậy nhạc của Duyên Anh chìm luôn, chỉ vài bạn thân còn giữ được do Duyên Anh gửi tặng từ trước.

Sau này nhân một dịp Mai Hương được mời hát mấy bản ở California, nên có một số người được biết và còn nhớ.

 

Nhạc của Duyên Anh mang nét đặc biệt khác lạ, từ những nốt đang hát khó đoán được những nốt kế tiếp. Chính Mai Hương đã nói rằng "nhạc của Duyên Anh khó hát. Nếu vô ý rất dễ rớt đài". Ngoài ra, ý và lời đẹp, nhiều tính sáng tạo, giống như ý và lời trong văn và thơ của Duyên Anh vậy.

 

Theo tôi, trong Duyên Anh có hai con người. Nếu muốn cũng có thể bảo rằng hai con người đó tượng trưng cho hai mặt tốt và xấu của Duyên Anh.

 

Mặt xấu chính là Duyên Anh làm báo, dưới những bút hiệu như Thương Sinh, Bếp Nhỏ, Thập Nguyên, Mõ Báo v.v... vì "đánh đấm" lung tung nên bị nhiều người oán ghét. Còn Duyên Anh nhà văn, nhất là nhà văn của tuổi thơ, nhà văn viết cho tuổi ô mai, Duyên Anh chủ trương tuần báo Tuổi Ngọc, thì trái hẳn lại, được nhiều người thương.

 

Có ai đã đọc “Con sáo của em tôi” mà không thấy lòng mình chùng lại và dám nói là thù ghét Duyên Anh?

 

Nguyễn Mạnh Côn là người đầu tiên đọc truyện ngắn này, thích quá, nên giới thiệu và chọn đăng ngay. Rồi Nguyễn Mạnh Côn bảo Duyên Anh, "Cậu viết hay quá! Nhưng tôi sợ rằng viết như thế này, cậu sẽ không thọ!"

 

Và câu nói của Nguyễn Mạnh Côn đã như một lời tiên tri: Duyên Anh lìa đời cách đây 20 năm khi mới 63 tuổi. Vào thời buổi này, với những điều kiện vật chất văn minh và đầy đủ, mà sống có bấy nhiêu năm thì quả là "yểu mệnh" thật.

 

 

“Dzũng Đa Kao”

 

***

 

Tiểu sử nhà văn Duyên Anh (1935-1997)

 

Duyên Anh tên thật là Vũ Mộng Long, những bút hiệu khác là Thương Sinh, Mõ Báo, Thập Nguyên, Vạn Tóc Mai, Lệnh Hồ Xung, Thái Anh, Nã Cẩu, Bếp Nhỏ, Bếp Phụ và Độc Ngữ.

 

Ông sinh ngày 16/8/1935 tại làng Tường An, huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình. Ông học tiểu học và trung học ở Thái Bình và Hà Nội. Năm 1954, ông di cư vào Nam và từng làm đủ nghề: bán thuốc sơn đông mãi võ, theo đoàn cải lương lưu diễn, quảng cáo cho gánh xiếc rong, giữ xe đạp hội chợ, dạy kèm, dạy đàn ghi ta, dạy sáo.

 

Năm 1960, được sự nâng đỡ tận tình của nhà văn Nguyễn Mạnh Côn, Duyên Anh bắt đầu sự nghiệp văn chương và nổi tiếng ngay với tác phẩm đầu tay Hoa Thiên Lý. Tiếp theo đó là một loạt Thằng Côn, Thằng Vũ, Con Thúy.... viết về những kỷ niệm ấu thơ tại miền quê Bắc Việt, giọng văn tha thiết, nhẹ nhàng và tình cảm.

 

Sau đó ông trở thành một ký giả, chủ bút, chủ báo, giám đốc nhà xuất bản. Duyên Anh đã cộng tác với hầu hết những tờ báo lớn ở miền Nam trước năm 1975 như: Xây dựng, Sống, Chính Luận, Công Luận, Con Ong, Tuổi Ngọc...

 

Có một dạo, Duyên Anh thường viết về giới giang hồ, bụi đời trong xã hội trước năm 1975. Trong tác phẩm của Duyên Anh ca ngợi lối sống phóng khoáng, bất cần đời của giới trẻ bị bế tắc trong cuộc sống. Tuy nhiên vẫn thấm đậm một tính cách nghĩa khí và các nhân vật của Duyên Anh đều sẵn sàng chết vì tình nghĩa và chữ tín của mình. Các tác phẩm mổi tiếng phải kể đến “Ðiệu ru nước mắt”, “Luật hè phố”, “Dzũng ÐaKao”, “Vết thù hằn trên lưng con ngựa hoang”, “Nặng nợ giang hồ”, “Bồn Lừa”…

 

Sau sự kiện 30 tháng 4, 1975, cùng với Doãn Quốc Sĩ, Dương Nghiễm Mậu, Nhã Ca, Phan Nhật Nam, Thanh Tâm Tuyền, Duyên Anh bị liệt danh là một trong 10 nghệ sĩ nêu danh là "Những Tên Biệt Kích của Chủ nghĩa Thực Dân Mới Trên Mặt Trận Văn Hóa - Tư Tưởng" và tác phẩm bị cấm lưu hành.

 

Ngày 8/4/1976, Duyên Anh bị bắt đi tù cải tạo trong Chiến dịch bắt văn nghệ sĩ miền Nam (tháng 4/1976). Sau khi ra khỏi trại cải tạo vào tháng 11/1981 ông vượt biên đến Malaysia. Tháng 10 năm 1983 Duyên Anh sang định cư tại Pháp. Một số tác phẩm ông viết ở Hải ngoại được dịch ra tiếng nước ngoài và dựng thành phim, như “Đồi Fanta”, “Một Người Nga ở Sài Gòn”. Thời gian này, ông cũng có viết thơ và soạn nhạc. Năm 1985, ông bắt đầu cộng tác với tờ Ngày Nay và trở thành một trong những cây bút trụ cột của báo này.

 

Ngày 6/2/1997, Duyên Anh mất vì bệnh xơ gan tại Paris, Pháp.

 

 

Tác phẩm của nhà văn Duyên Anh

 

 

DUYÊN ANH – NHÀ VĂN TÔI BIẾT

 

(Hoa Chanh)

Tôi lớn lên giữa vùng rừng đồi cao nguyên đất đỏ. Mảnh đất cằn cỗi và xơ xác cơ hồ như quê hương tôi sau cuộc đổi đời thê thảm.

Trên mảnh đất nghèo nàn khốn khổ ấy. Tình người cũng se sắt và nhìn nhau nghi kỵ, bỉ thử. Người ta có thể đánh nhau, chửi nhau bằng những từ ngữ thậm tệ nhất chỉ vì một bó củi, con dao hay trái bí, trái bầu…

Mẹ tôi! Người đàn bà góa bụa giữa tuổi xuân thì. Mẹ sống âm thầm, nín lặng và phả vào hồn chị em tôi bằng những câu thơ, bài hát chất chở tình người…

Đêm đêm, trong căn chòi tranh tồi tàn. Dưới ngọn đèn dầu mù mờ. Mẹ dạy chúng tôi đọc những vần thơ bồng bế yêu thương, chứa chan mộng mị… Mẹ kể cho chúng tôi nghe chuyện tình của mẹ và bố… Mỗi lần nhắc tới bố hai mắt mẹ rưng rưng:

– Ngày xưa bố biết làm thơ và viết văn hay lắm! Thuở còn đi học. Bố con đã quen nhiều nhà văn, nhà thơ và thơ văn của bố đã đăng báo… và trên tờ báo Tuổi Ngọc của Duyên Anh.

-Duyên Anh là ai hả mẹ? tôi hỏi!

-Ông ấy là nhà văn viết truyện cho tuổi thơ, tuổi trẻ hay lắm. Tiếc rằng bây giờ sách của ông ấy bị cấm chứ không thì mẹ mua cho con đọc…

Bẵng đi một thời gian. Một hôm từ thành phố trở về. Mẹ khoe với tôi:

– Mẹ có truyện của Duyên Anh cho con đọc nè!

Tôi háo hức nhìn bìa cuốn sách đã bạc màu cũ kỹ: Hoa Thiên Lý!

“… Mẹ tôi yêu Hoa Thiên Lý như yêu chồng con…” Câu mở đầu cho tác phẩm đầu tay của Duyên Anh. Nó nhẹ nhàng và chất chở tình tự của một người VN. Hiền hòa như tâm hồn của một người yêu thôn ổ, ruộng vườn.

Tôi lớn dần theo thời gian và tình cảm quê hương.

Đọc hết truyện Hoa Thiên Lý. Tôi say mê Nắng Chiều Quê Nội.

Ngày ấy. Tôi đã biết tự hỏi: Tại sao người ta cho phép chuyện Tàu như Tam Quốc Chí, La Thông tảo bắc, Tiết Nhơn Quí chinh đông được bày bán công khai trên hè phố mà những truyện viết về tuổi trẻ, viết để trang trải tình tự của một người chân thành thì lại bị cấm?

Năm 15, 16 tuổi. Tôi có thể kể vanh vách cho mấy chú Công An gác trụ sở xã những nhân vật Tam Quốc. Tôi có thể “bình luận” về tài của Khổng Minh hú gió cầu mưa. Nhưng tôi lại mù mờ về huyền thoại Hai Bà Trưng, tôi chả biết gì anh em nhà Tây Sơn khi tôi đọc Mơ thành người Quang Trung của Duyên Anh.

 

oOo

 

Thế rồi… Thời gian sau khi đặt chân tới bến bờ tự do…

Gác bỏ hết những quay quắt, nhớ nhung và phiền muộn về quê hương tràn ngập hận thù và tang chế đau thương.

Cho tới một hôm theo mẹ đi dự đám cưới… và gặp cô Julie… Khi ông MC. giới thiệu có sự tham dự của Julie và cô sẽ lên sân khấu hát… Nhìn thấy cô từ dưới đi lên… Đi gần tới bàn của mẹ thì cô vẫy tay chào. Mẹ mỉm cười gật đầu… Cô ghé lại bàn của mẹ và nói…:

- Chào chị! Lát nữa, hát xong em sẽ nói chuyện với chị nhiều… Anh Duyên Anh đang ở nhà em. Anh ấy có nhắc tới chị mà em không biết chị ở đâu?

- Ừ! Lên hát đi, lát nữa mình nói nhiều… Nè! Mà đừng hát Mùa Thu Chết nhe!

Hát xong hai bài. Cô Julie quay lại bàn và đưa cho mẹ số phôn nhà cô…: -Hôm nào rảnh mời chị và cháu ghé chơi! Em và Thục chờ chị nha…

Tối hôm ấy! Sau đám cưới, mẹ kể cho tôi nghe về cô Julie:

- Ngày xưa. Cô ấy là Julie Quang. Cô lấy Duy Quang con ông Phạm Duy và bài hát đưa cô lên đài danh vọng bắt đầu từ bài Mùa Thu Chết. Thuở ấy, hình như là năm 71, 72 gì đó.

- Sao lúc nãy con nghe cô ấy nói là Em và Thục…?

-À! Thục là Trần Đình Thục… Người họa sĩ và trang trí nổi tiếng lắm! Chắc là Julie đang ở với Thục.

Tuần lễ sau! Theo lời chỉ đường. Hoa Chanh đưa mẹ tới Westminster thăm Julie và “diện kiến” nhà văn Duyên Anh.

Thoạt mới nhìn. Duyên Anh còn rất trẻ theo trí tưởng tượng của Chanh. Ông có nụ cười rạng rỡ và cởi mở. Giọng nói Bắc Kỳ đặc sệt:

– Con gái thằng T. đây hả? Nhìn HoaChanh ông cười cười: - Cháu có nhiều nét giống bố cháu lắm!

Cô Julie diễu:

- Chả lẽ lại giống ông hàng xóm!

Qua câu chuyện giữa mẹ và Duyên Anh, tôi mới biết ngày xưa. Thời chưa vào lính, bố tôi cũng đã có thời sống rất “nghệ sĩ” và sinh hoạt nhiều với giới văn nghệ và báo chí Saigion.

- Thằng T. chết ở đâu? Duyên Anh hỏi mẹ.

- Em cũng chả biết! Vì người ta có cho thấy mộ đâu.

Đôi mắt buồn. Duyên Anh đốt điếu thuốc và ông kể:

- Như các em đã biết đấy! Ngày xưa, anh đối xử với các chú ấy thế nào! Anh không lấp đường cản trở những cây viết trẻ muốn vươn lên. Anh khuyến khích các chú ấy nữa… Những đứa như Từ Kế Tường, Nguyễn Thanh Tịnh, Đinh Tiến Luyện vân vân và cả thằng T. chồng em nữa… Chúng nó thương anh coi anh như anh ruột…

Sau ngày Saigon thất thủ. Anh không dám ra đường nhiều. Mất hết liên lạc với bạn bè. Chả biết ai còn, ai mất. Ai đã ra đi và ai đã ở tù?

Mẹ tôi nhìn Duyên Anh thở dài:

- Ai cũng tưởng anh, chị đã di tản sang Mỹ rồi! Anh quen biết nhiều cả với phủ Phó Thủ Tướng Nguyễn Văn Hảo… Sao anh không đi?

- Số mạng cả thôi… Kẹt ở lại anh mới biết cảm giác chờ chết nó thấm thía dến thế nào… Em và các cháu đã đọc: SaiGon Ngày Dài Nhất chưa?

- Đọc rồi! Chúng em đã đọc hết những sách của anh viết… Con này. (Vừa nói mẹ nhìn về phía tôi) Nó thích truyện của anh lắm!

Nghe vậy. Ông đứng lên đi vào phòng, trở ra tay ông ôm một đống sách mới xuất bản trao cho tôi ông nói:

- Bác tặng cháu bản đặc biệt có chữ ký của tác giả…

- Cám ơn bác. Tôi nhìn ông hãnh diện… nhận sách đó là những cuốn được in bởi nhà Xuân Thu bìa dày có shocket. Nhà Tù, Trại Tập Trung và Nhìn Lại Những Bến Bờ…

Duyên Anh nói với tôi:

– Trong cuốn này ông đưa tay chỉ cuốn Nhìn Lại Những Bến Bờ cháu sẽ thấy bác nói hết, kể hết những oan khiên, gập ghềnh mà bác đã đi qua trước khi trở thành Duyên Anh. Bác chỉ cho những người trẻ ham thích viết văn phải cố gắng thế nào…

Tôi nhìn ông thán phục:

-Bác quả là một nhân tài!

Ông cười:

– Bác chẳng phải là nhân tài hay thiên tài gì cả! Bác chỉ đam mê và cố gắng thôi… Bố cháu ngày xưa biết đấy. Bác viết Truyện ngắn: Con Sáo Của Em Tôi giữa trưa hè nóng nực trên căn gác xép mái tôn trời nóng như phun lửa.

– Bác ngồi giữa SaiGon nóng nực mà viết được cái lạnh giá buốt của miền Bắc buổi đầu Xuân? Tôi hỏi ông!

– Mình phải vận dụng trí nhớ và óc tưởng tượng khi viết truyện cháu ơi!

- Truyện của bác Duyên Anh viết y như thật! Giống như bác viết nhật ký kể lại quãng đời bác đã đi qua.

- Đời bác tầm thường lắm. Viết vài trang giấy là hết rồi. Nhưng khi viết truyện cho người khác đọc thì mình phải vận dụng trí nhớ và thêm thắt vào… Thực là giọt cà phê… Thêm vào là những muỗng sữa… Ta có một ly cà phê sữa thật tuyệt vì màu sắc bao gồm cả sự thất và hư cấu…

Mẹ tôi hỏi:

- Anh chị còn ở chơi bao lâu bên này… Hôm nào em mời anh, chị lại em chơi… Em nấu món Lươn bung củ chuối… Mẹ con em đãi hai bác!

Duyên Anh ngước cổ cười ha hả…:

- Tuyệt cú mèo! Em còn nhớ món Bắc Kỳ ấy sao?

- Nhớ chứ! Em làm dâu Bắc Kỳ thì phải biết nấu món Bắc… Vừa nói mẹ tôi cười tủm tỉm : – Chọc anh cho vui… Em mới đọc cuốn: Ca Dao Quyện Lấy Miếng Ngon Dân Tộc của anh viết đấy. Em sẽ tập nấu thử xem có ngon không?

 

oOo

 

Duyên Anh hứa lại nhà tôi… Ông chưa kịp thực hiện lời mời thì…

Sáng 30-4-1988… Buổi sáng định mệnh đã tới với ông…

Ngoài đường Bolsa người ta biểu tình rầm rộ. Biểu tình để kỷ niệm biến cố đau thương khi quê hương bị nhuộm đỏ. Thấp thoáng đó đây tôi thấy nhiều màu áo nâu và khăn quàng sọc của những người trong MT. Hoàng Cơ Minh. Khí thế chống Cộng dâng cao. Những khẩu hiệu chống Cộng được hô vang. Người ta đả đảo CS. Đả Đảo những người thân Cộng và tôi nghe từ đám đông khẩu hiệu: Đả Đảo Nguyễn Tú A !

Từ lề đường Bolsa và Bushard… Tôi nhìn thấy ông Hùng Cường, trên tay người nghệ sĩ đã có một thời nổi tiếng tại quê nhà năm xưa ông cầm là cờ vàng ba sọc đỏ phất phất... Thấy tôi. Ông hỏi:

- Cờ của cháu đâu?

- Cháu không có cờ… Cháu mới tới thôi… À ! Chú Hùng Cường! Sao lại đả đảo ông Tú A?

Hùng Cường nhìn tôi:

-Tại “thằng” Tú A về VN quay phim đem bán.

Tôi hơi sững sờ kèm chút muộn phiền khó tả…

Ông Nguyễn Tú A và gia đình tôi là chỗ quen biết từ lâu… Mẹ kể rằng: Tú A ngày xưa học Vạn Hạnh và Kiều Loan vợ ông là bạn của mẹ từ độ còn mặc áo dài trắng đi xe Lam ba bánh…

 

oOo

 

Vẫn theo lời mẹ tôi kể, thì ngày ấy nhiều nữ phóng viên cho các báo chí tại Sàigòn. Những cây bút chịu lao mình vào lửa đạn để săn tin có cả bà Kiều Loan… Từ Khe Sanh, Quảng Trị, Đông Hà cho tới mặt trận miền Đông…

Thế mà, bỗng chốc vợ chồng Tú A – Kiều Loan bị cộng đồng đả đảo… Thê thảm đến thế sao?

Từ giã ông Hùng Cường. Tôi đi lại phía nhà hàng Thành Mỹ, len lỏi qua đám biểu tình… định vào Tú Quỳnh tìm vài cuốn sách thì từ xa tôi nhìn thấy ông Trần Đình Thục với máy ảnh khoác vai, đi sau ông Thục là nhà văn Duyên Anh và vài người mà tôi không quen mặt.. Thấy Duyên Anh vừa đi vừa cười cười nói nói với hai ba người đàn ông nên tôi nghĩ thôi cứ để mấy ông ấy trò chuyện…

Tú Quỳnh hôm ấy đông người chi lạ… Chen chúc giữa những kệ sách thật khó khăn… Tôi ra về trước khi chào bà Yến vài câu xã giao thông thường…

Chiều hôm ấy. Một người bạn phone cho mẹ tôi than thở:

– Chị có biết ông Duyên Anh bị đánh té ngoài đường Bolsa không?

Mẹ tôi hốt hoảng:

– Anh ấy bị lúc nào? Sáng nay con cháu con nhìn thấy ông ấy đi với Trần Đình Thục mà!

– Cảnh sát chở đi rồi… Chắc vào nhà thương… Nghe nói ông ấy bị đánh bằng cục đá vào đầu. Té xỉu ngay tại chỗ.

Lật cuốn sổ tìm số của Trần Đình Thục. Mẹ tôi quay mãi mới nghe tiếng ông.

– Anh Thục. Tôi là T. mới lại nhà anh thăm anh Duyên Anh… Nghe nói anh ấy bị đánh phải vào nhà thương có đúng không anh Thục.

– Đúng! Anh Duyên Anh bị một vài người lạ đón đánh khi anh ấy đang đi với tôi…

– Bây giờ anh ấy ra sao?

- Tôi cũng không biết nữa! Giọng ông Thục nghẹn ngào… Khi xe cứu thương chở đi thì anh ấy vẫn còn bất tỉnh.

- Thế anh ấy đang ở nhà thương nào?

- Tôi cũng không biết rõ.

Hình như ông Thục muốn dấu…

- Khi nào anh Thục đi thăm anh Duyên Anh cho tôi đi theo được không?

- Cho tới lúc này tôi cũng chưa biết anh ấy đang nằm ở đâu làm sao mà thăm!

Sáng hôm sau trên tờ Viet Press của ông Nguyễn Tú A… Tôi bàng hoàng xúc động nhìn tấm hình Duyên Anh nằm bất tỉnh. Đầu vẹo sang một bên giây nhợ chằng chịt connect từ mũi, từ miệng…

Mẹ tôi ứa nước mắt. Chỉ nói được hai tiếng tội nghiệp!

Cho đến giờ phút này. Tôi vẫn tự hỏi. Tại sao người nào đó lại hành hung Duyên Anh?

Bằng lòng là ông ấy có nhiều kẻ thù chỉ vì dám viết lên những sự thật.

Ông Nguyễn Cao Kỳ chẳng hạn. Ông Kỳ đã nhắn nhủ với ông Tô Văn Lai của Thúy Nga Paris rằng: Ông bảo thằng Duyên Anh câm mồm nó lại.

Tại sao lại phải câm? Ông Kỳ từng tuyên bố tại Tân Sa Châu rằng: Ông ta nhất định tử thủ Sàigòn vì sang Mỹ không có cà ghém, mắm tôm… Đứa nào chạy sang Mỹ vợ nó làm… và nó làm cu li.

Duyên Anh có chửi là nói theo sự thật. Sự thật ấy đã làm ông Kỳ bất bình, căm ghét.

Sự thật là có những ông Tướng ra lệnh cấm trại 100% rồi bỏ lính bay ra tàu Mỹ. Theo Duyên Anh đó là hành động đào ngũ. Đào ngũ mà còn lường gạt những người dưới quyền nữa... Đó là những người thế nào?

 

oOo

 

Những gì mà Duyên Anh viết ra có thể là tiếng nói của những người lính bị cấp trên lường gạt , bỏ rơi. Họ buông súng và tù đày trong tức tưởi nghẹn ngào…

Đó là tâm trạng của một đại đội trưởng bị tù 7 năm… Theo diện HO. Người đại đội trưởng này gặp lại vị tiểu đoàn trưởng đơn vị cũ:

- Anh còn nhớ tôi không? Tiểu đoàn trưởng hỏi.

-Nhớ chứ! Nhớ bộ mặt lừa lọc của anh đã đào ngũ bỏ chúng tôi vào giờ phút cuối… Anh còn nhớ anh nói gì trong máy truyền tin với tôi không??? Quyết chiến đấu…

Ngay trong cuốn: Bầy Sư Tử Lãng Mạn, Duyên Anh than thở: Trong phòng giam bằng hai chiếc chiếu đã có tới ba chính phủ và ba ông Thủ Tướng. Những ông Tá mơ tưởng sẽ lên Tướng. Những ông Tướng ao ước nghĩ tới số tiền ráp-pen ngày ra tù!

Chẳng trách Duyên Anh có nhiều ghen ghét…

 

oOo

 

Ngày nhà văn Duyên Anh bị hành hung…

Nhìn tấm hình ông nằm thiêm thiếp trên Viet Press. Tôi thật tình khiếp đảm và bất mãn cùng cực. Ai là người đã đả thương trí mạng một nhà văn không có chút vũ khí tự vệ???

Ngoài bài viết có tính cách tường thuật của Nguyễn Tú A trên Viet Press. Đã không có báo nào ở đây lên tiêng bênh vực và phản đối hành động dã man của kẻ côn đồ.

Một phần vì người ta ganh ghét Duyên Anh. Phần khác người ta sợ áp lực của nhiều phe phái…

Trên Viet Press. Tôi đọc được một bài báo ngắn của một người nhận anh ta là độc giả của Duyên Anh. Chỉ là độc giả thôi mà anh ta lên án kẻ đánh lén Duyên Anh…

Có tiếng đồn rằng Duyên Anh bị Mặt Trận Hoàng Cơ Minh đả thương để bịt miệng và trả thù những bài báo của ông đăng trên Ngày Nay của Lê Hồng Long và nhất là cuốn tiểu thuyết: Tuổi Bướm Sầu của ông viết về MT. Hoàng Cơ Minh.

Ngày ấy! MT. Hoàng Cơ Minh coi như đã tan rã từ thượng tầng… Hai ông Phạm Văn Liễu và Trần Minh Công công khai lên án và rút lui khỏi MT. Trong một lá thư gởi đồng bào hải ngoại. Cụ Phạm Ngọc Lũy đã chính thức công bố không còn dính líu gì tới vấn đề tài chánh của MT. nữa !!!

Một đoàn viên rất hăng say của MT. hồi đó nói với tôi rằng:

“Đây là một cái xui xẻo cho Duyên Anh và cũng cho MT. Hoàng Cơ Minh. Bởi vì nếu MT. cho người hành hung Duyên Anh thì MT. sai lầm. Còn nếu như Duyên Ạnh bị một kẻ nào đó hành hung mà MT. chịu mang tiếng ác thì lại càng xui hơn…”

Duyên Anh là nhà văn có sách bán chạy từ trong nước (trước năm 75) và sau này khi ra hải ngoại…

Trong cộng đồng người Việt tỵ nạn CS. Có thể nói sách của Duyên Anh được in lại và bán chạy nhất… Nhà xuất bản Xuân Thu độc quyền mua trọn các tiểu thuyết mới của ông.

Trên văn đàn quốc tế. Chỉ cần một cuốn: Một Người Nga tại Sàigòn cũng đã đưa ông lên hàng văn sĩ quốc tế. Nhà Bel Fond ký hợp đồng dài hạn với ông là một vinh dự cho người Việt tại hải ngoại.

Thấy ông bị nạn. Tôi lặng người đi… Buồn bã và suy nghĩ mãi về tinh thần chống Cộng của người Việt. Nhận mình là chống Cộng mà đốn ngã một nhà văn đã chịu đầy đọa trong lao tù CS. Nhận mình là căm thù CS. mà ngang nhiên đánh gục một tù nhân lương tâm???

Mấy ngày sau. Mẹ tôi phone lại ông Trần Đình Thục hỏi han về tình trạng sức khoẻ của Duyên Anh…

- Hình như anh ấy đã rời bệnh viện và về Pháp rồi… Ông Thục trả lời.

- Ai đưa anh ấy về và anh ấy đã khỏi chưa mà họ cho đi?

- Tôi cũng không rõ lắm… Chỉ nghe nói vậy thôi.. – Vẫn lời ông Thục.

- Thế anh Thục có vào thăm anh Duyên Anh không? – Mẹ tôi hỏi.

-Không! Người ta không cho ai vào cả. Trừ thân nhân của anh ấy!

 

...

Tiêng thở dài buồn bã khị mẹ tôi buông phone…

Nhìn tôi, mẹ than thở :

-Chỉ sợ bác ấy chịu không nổi… Rồi chết thôi…

Tôi an ủi mẹ:

- Con nghĩ chả sao đâu… Nếu bác ấy còn bệnh năng… Thì họ đâu cho xuất viện. Mỹ mà mẹ… Họ cũng sợ trách nhiệm sau này mà… Bác sĩ Mỹ đâu phải VC. mà mẹ sợ.

Hai tuần sau. Tôi phone lại tòa báo Viet Press gặp ông Tú A thì biết chắc Duyên Anh đã được đưa về Pháp để chữa bệnh.

Suốt thời gian ấy. Chúng tôi không có liên lạc gì thêm… Chỉ biết rằng ông bị liệt tay phải và đang tập viết văn bằng bàn tay trái…

 

Hoa Chanh