 |
Lưới đánh cá giăng trên sông Cu Đê |
VI. SÔNG NGÒI TẠI KHU VỰC NAM – NGÃI – BÌNH – PHÚ:
1. Tại Đà Nẵng:
- Sông Hàn, Sông Cầu Đỏ, Sông Yên, Sông Túy Loan, về phía Đông thuộc hệ thống Sông Thu Bồn-Gia Vu.
- Các Sông khác tại Đà Nẵng:
1.1. Sông Cu Đê:
Sông Cu Đê (hay còn gọi sông Trường Định) là một dòng sông tại phía Bắc thành phố Đà Nẵng. Sông có các chi lưu chính là sông Bắc (đến lượt sông này có một chi lưu là sông Cha Nay) và sông Nam bắt nguồn từ dãy núi Trường Sơn. Hai chi lưu chính hợp lưu thành sông Cu Đê tại Cầu Sập thôn Tà Lang xã Hòa Bắc, huyện Hòa Vang. Sông chảy theo hướng Tây-Đông, qua huyện Hòa Vang và quận Liên Chiểu, rồi đổ ra biển Đông tại cửa biển Nam Ô, phường Hòa Hiệp Bắc, Hòa Hiệp Nam quận Liên Chiểu, cách chân đèo Hải Vân chừng 5 km. Toàn chiều dài của sông tính từ xã Hòa Bắc tới biển là 38 km, trong đó tới hơn 30 km tại địa phận Hòa An. Trên địa bàn quận Liên Chiểu, nó còn nhận một số chi lưu nhỏ ở hữu ngạn.
2. Sông tại Quảng Nam:
- Sông Thu Bồn, Sông Vu Gia và các phụ lưu như Sông Khang, sông Vang, sông Tranh, sông Gềnh Gềnh, Sông Bung, Sông Kôn, Sông Cái, Sông Tuý Loan thuộc hệ thống Sông Thu Bồn- Vu Gia.
- Các sông khác tại Quảng Nam: Sông Trường Giang, Sông Tam Kỳ.
 |
Trên dòng sông Tam Kỳ (đoạn đi qua trước đình làng Hương Trà, Hòa Hương, Tam Kỳ). Ảnh: NGUYỄN ĐIỆN NGỌC |
2.1. Sông Tam Kỳ:
Sông Tam Kỳ chảy qua nhiều địa phương của huyện Phú Ninh, Núi Thành và thị xã Tam Kỳ,Dòng sông hiền hòa, xanh trong và dịu mát.
 |
| Sông Tam Kỳ và sông Trường Giang |
2.2. Sông Trường Giang:
- Sông Trường Giang chạy dọc theo bờ biển thuộc tỉnh Quảng Nam. Đầu sông phía nam đổ ra biển tại cửa Hòa An (hay An Hoà), huyện Núi Thành, đầu sông phía bắc đổ ra biển tại cửa Đại, thị xã Hội An. Ở giữa là huyện Thăng Bình và thị xã Tam Kỳ.
- Sông có chiều dài khoảng 70km, đoạn phía nam chạy cạnh bờ biển cách khoảng 2km trở lại, đoạn phía bắc khoảng cách rộng hơn, đoạn lớn nhất cách bờ biển khoảng 7km.
3. Sông tại Quảng Ngãi:
 |
Nơi con sông Trà Bồng đổ ra biển được gọi là Cửa Sa Cần. |
3.1. Sông Trà Bồng:
- Sông Trà Bồng ở phía bắc tỉnh Quảng Ngãi, sông được bắt nguồn từ địa phận xã miền núi Trà Hiệp, huyện Trà Bồng. Từ đây sông chảy theo hướng đông qua các huyện Trà Bồng, Bình Sơn, sông chảy đến địa phận thị trấn Châu Ổ, Bình Sơn đổi theo hướng đông bắc đổ ra biển Đông tại vịnh Dung Quất.
- Sông có chiều dài khoảng 70km, đoạn hạ lưu sông tách ra thành hai nhánh tạo thành cù lao Bình Dương trước khi hợp nhất đổ ra biển.
3.2. Sông Trà Khúc:
- Sông Trà Khúc là con sông lớn nhất ở tỉnh Quảng Ngãi. Nó phát nguồn từ núi Đắc Tơ Rôn với đỉnh cao 2.350 m do hợp nước của 4 con sông lớn là sông Rhe, sông Xà Lò (Selo), sông Rinh (Drinh), sông Tang (Ong). Chỗ ngã tư đó còn gọi là ngã tư Ly Lang. Sông từ đó chảy theo hướng đông qua ranh giới các huyện Sơn Hà, Sơn Tịnh, Tư Nghĩa, thành phố Quảng Ngãi và đổ ra cửa Đại Cổ Lũy (Chiêm lũy lịch môn). Tổng cộng chiều dài là 150 km. Đây là con sông có độ dốc lớn. Đầu nguồn của sông có công trình thủy lợi Thạch Nham nên khi chảy về hạ lưu ở địa bàn thành phố Quảng Ngãi, huyện Tư Nghĩa và huyện Sơn Tịnh nguồn nước trở nên cạn kiệt. Mùa mưa, sông thường gây lũ lớn.
- Bờ xe nước (guồng nước) của sông đã từng là hình ảnh đi vào thi ca. Chính thức ngừng hoạt động năm 1993, mang nước tưới tiêu cho các đồng ruộng mía xứ Quảng; nhưng bây giờ bờ xe nước đã đi vào ký ức. Dự án khôi phục bờ xe nước đã được triển khai.
- Tên "Trà Khúc" mang giọng Chiêm vì "Trà" có gốc từ jaya trong tiếng Phạn, và là một trong bốn họ chính thống của các vua Chiêm: On, Ma, Trà, Chế.
- Cặp Núi Thiên Ấn và sông Trà Khúc là biểu tượng của tỉnh Quảng Ngãi.
3.3. Sông Vệ:
- Sông Vệ bắt nguồn từ vùng núi phía Bắc huyện Ba Tơ ở độ cao 800 m, với thượng nguồn là sông Liên. Sông Vệ chảy xuyên qua các huyện Ba Tơ, Nghĩa Hành, qua giáp ranh giữa Mộ Đức và Tư Nghĩa, rồi đổ ra biển Đông tại cửa Lở (An Chuẩn, Đức Lợi thuộc huyện Mộ Đức) và cửa Cổ Lũy. Sông vệ có các phụ lưu là Trà Nu, sông Lã, sông La Châu... Phân lưu của sông Vệ là sông Thoa tách khỏi sông Vệ ở hữu ngạn và chảy về phía Nam qua Mộ Đức và Đức Phổ. Tổng cộng chiều dài của sông Vệ là 80 km. Diện tích lưu vực 1.257 km², độ dốc trung bình 21,8%.
- Sông Vệ cũng là tên của một thị trấn ở Quảng Ngãi, đó là thị trấn Sông Vệ một thị trấn thuộc huyện Tư Nghĩa.
4. Sông tại Bình Định:
 |
Sông Hà Thanh, đoạn qua Quy Nhơn |
- Sông Hà Thanh bắt nguồn từ miền núi phía Tây Nam huyện Vân Canh, tỉnh Bình Định ở độ cao 500 m so với mực nước biển, chảy theo hướng Tây Nam – Đông Bắc. Sau khi đi qua một số xã của huyện Vân Canh sông tiếp tục chảy qua huyện Tuy Phước, đến thị trấn Diêu Trì thì sông chia làm hai nhánh là Hà Thanh và Trường Úc rồi tiếp tục đi vào địa phận thành phố Quy Nhơn và đổ vào đầm Thị Nại qua hai cửa Hưng Thạnh và Trường Úc.
- Sông có chiều dài 58 km trong đó 30 km chảy qua miền rừng núi, độ cao trung bình của lưu vực là 170 m, độ dốc trung bình của lưu vực khoảng 0,18 và diện tích toàn bộ lưu vực sông là 539 km².
4.2. Sông La Tinh
- Sông La Tinh hay sông Phù Ly là dòng sông nhỏ nhất trong 4 con sông chính của tỉnh Bình Định. Sông La Tinh có độ cao bình quân là 150 m, chiều dài 54 km.Là một trong ba dòng sông mang tính lịch sử từ thời lập phủ Hoài Nhơn.
- Sông La Tinh bắt nguồn từ hồ Hội Sơn thuộc vùng núi phía Tây huyện Phù Cát thuộc hai xã Cát Sơn và Cát Lâm. Sau khi đến đập Cây Gai sông là đường ranh giới giữa hai huyện Phù Cát và Phù Mỹ, chảy đến vùng Vĩnh Kiên thì gặp nhánh sông Kiên Duyên từ Phù Mỹ đổ vào, nhánh sông này xuất phát từ vùng núi phía Tây huyện Phù Mỹ, với các sông nhỏ như sông Đập Hiền, sông Đập Bao và sông Đập Sung ở thượng lưu, các sông này lại nhập thành sông Bình Trị - Kiên Duyên. Sông La Tinh nhập với sông Kiên Duyên thành sông Lu Xiêm Giang, sông này đến đập Cây Ké lại chuyển hướng Tây Nam – Đông Bắc. Sau đó sông lại tách làm hai nhánh là sông Cả ở phía Nam và sông Lu Xiêm Giang ở phía Bắc chảy song song nhau.
4.3. Sông Lu Xiêm Giang:
Sông Lu Xiêm Giang chảy qua vùng An Xuyên rồi đổ vào đầm Nước Ngọt.
4.4. Sông Cả:
Sông Cả chảy qua vùng An Mỹ - Xuân Hải rồi đổ vào đầm Nước Ngọt.
 |
Sông Côn |
- Sông Côn còn gọi là sông Kôn hoặc sông Kone là dòng sông lớn nhất của tỉnh Bình Định, nhưng bắt nguồn từ các tỉnh Kon Tum, Gia Lai ở độ cao 925 m từ khối núi Ngọc Roo và từ vùng núi cao huyện An Lão, rồi chảy qua huyện Vĩnh Thạnh nơi có hồ Vĩnh Sơn, thủy điện Vĩnh Sơn, hồ Định Bình.
- Sông dài 171 km. Lưu vực sông có diện tích 2980 km² thuộc các huyện An Khê (Gia Lai), An Lão, Vĩnh Thạnh, Tây Sơn, Vân Canh, An Nhơn và Tuy Phước (Bình Định). Đoạn thượng nguồn có tên là Đắc Cron Bung. Và theo hướng đông nam nó chảy qua huyện Tây Sơn để rồi gặp các nhánh nhỏ bắt nguồn từ An Khê và Vân Canh tạo thành dòng lớn hơn. Đoạn giữa ở huyện Tây Sơn có tên là sông Hà Giao. Sau đó nó tiếp tục chảy qua huyện An Nhơn và gặp một nhánh khác từ hồ Núi Một (Vân Canh) chảy xuống. Đoạn hạ lưu chia thành vài nhánh, đổ ra đầm Thị Nại, vịnh Quy Nhơn và có tên là sông Cái.
4.6. Sông An Lão:
Sông An Lão, chảy theo chiều Bắc-Nam, qua quận An Lão xuống đến Hoài Nhơn thì nhập vào Lại Giang, đổ ra biển ở Kim Giác.
4.7. Sông Mang:
Sông Mang, phát nguồn là sông Hà Giao thuộc quận Vĩnh Thạnh, tỉnh Bình Định, chảy qua Bình Khê, An Nhơn và đổ ra đầm Thị Nại.
5. Sông tại Phú Yên:
- Sông Đà Rằng, Sông Hinh thuộc hệ thống Sông Ba.
6. Sông Kỳ Lộ:
- Sông Kỳ Lộ, phần thượng lưu còn được gọi là sông La Hiên, phần hạ lưu còn được gọi là sông Cái. Sông Kỳ Lộ dài 120 km, bắt nguồn từ vùng núi La Hiên cao trên 1000 m tại giáp ranh giữa Bình Định và Gia Lai, chảy qua các huyện Đồng Xuân, Tuy An, đổ ra cửa biển Tiên Châu ở Tuy An (Phú Yên) với một phân lưu đổ vào Đầm Ô Loan. Các chi lưu của nó là Cà Tơn, suối Cối, Thác Dài. Đoạn chảy trên địa phận tỉnh Phú Yên dài 76 km.
- Phần thượng lưu của sông chảy giữa các dãy núi, nên hẹp, sâu và có độ dốc lớn. Mùa mưa trên sông hay có lũ. Do có đặc điểm như vậy, hàng ngàn năm những chân núi mà sông đi qua bị bào mòn tạo ra nhiều cảnh quang thiên nhiên đẹp và nên thơ. Có nghiên cứu cho rằng cái tên Kỳ Lộ là do người Pháp khi cai trị Việt Nam đổi từ tên cũ của sông là Cà Lố mà ra.
6.1. Sông Đà Nông:
- Sông Đà Nông (phần thượng lưu gọi là sông Bàn Thạch) là con sông lớn thứ ba ở tỉnh Phú Yên. Sông dài 86 km bắt nguồn từ vùng núi Hòn Du thuộc dãy núi Trường Sơn ở phía Tây huyện Tây Hòa, chảy qua huyện Đông Hòa và đổ ra biển Đông ở cửa Đà Nông. Sông Đà Nông có các chi lưu là sông Bánh Lái và sông Trong. Sông Đà Nông góp phần bồi đắp nên đồng bằng Tuy Hòa màu mỡ.
- Cầu Đà Nông (dài 495 m, rộng 11 m) nối khu công nghiệp Hòa Hiệp với cảng Vũng Rô. Công trình thủy điện Đá Đen (công suất 4,8 MW) trên đầu nguồn sông Bàn Thạch (huyện Tây Hòa) đang được xây dựng.
7. Sông tại Khánh Hòa:
7.1. Sông Cái: Sông Cái (Nha Trang) bắt nguồn từ vùng núi Chư Giao (M'Drăk, Đăk Lăk) ở độ cao 900 m, chảy theo hướng tây bắc - đông nam ở thượng lưu và trung lưu, đổi hướng gần tây - đông ở hạ lưu, đổ ra biển Đông tại vịnh Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa. Dài 79 km. Diện tích lưu vực 1.904 km2. Có 15 phụ lưu với chiều dài trên 10 km. Mùa lũ từ tháng 10 đến tháng 12, chiếm khoảng 73% lượng dòng chảy cả năm. Mùa cạn từ tháng 1 đến tháng 9, chiếm khoảng 27% lượng nước cả năm. Ở bên cửa sông có thành phố du lịch Nha Trang nổi tiếng. Chảy qua Tháp Bà Pô-na-ga đổ ra cửa biển Cầu Bóng.
8. Sông tại Ninh Thuận:
8.1. Sông Pha: Sông Pha thuộc huyện Ninh Sơn, tỉnh Ninh Thuận. Nằm ở phía tây của tỉnh. Nơi đây có đèo Ngoạn Mục còn được biết đến với tên đèo Sông Pha. Tên Sông Pha có xuất xứ từ tên Krong fa, nhưng sau này để đọc cho nhanh hay dễ đọc nên mới có tên là Sông Pha. Sông Pha cách Thành phố Phan Rang - Tháp Chàm hơn 40km, từ Thành Phố Phan Rang - Tháp Chàm ta đi theo Quốc lộ 27A là đến địa phận Sông Pha. Nhìn chung Sông Pha không có danh lam thắng cảnh gì nổi bật. Chỉ có đèo Ngoạn Mục và Nhà máy Thủy điện Đa Nhim. Hiện nay Sông Pha được gọi theo tên cũ.
8.2. Sông Dinh: Sông Dinh, còn có tên là sông Kinh Dinh, thượng nguồn gồm nhiều phụ lưu nhỏ và một thoát lưu của đập Đa Nhim phát nguyên từ cao nguyên Lâm Viên, chảy qua địa phận tỉnh Ninh Thuận và đổ ra biển ở vũng Phan Rang.
9. Sông tại Bình Thuận:
9.1. Sông Phan: Sông Phan là một con sông nhỏ tại tỉnh Bình Thuận. Sông được bắt nguồn từ xã Đức Thuận, huyện Tánh Linh chảy tới địa phận xã Tân Nghĩa, huyện Hàm Tân đổi sang hướng đông nam và đổ ra biển Đông tại xã Tân Hải, thị xã La Gi. Sông có chiều dài khoảng 55km, đi qua và làm ranh giới giữa các huyện Hàm Tân và Hàm Thuận Nam, thị xã La Gi và Hàm Thuận Nam.
9.2. Sông Cà Ty: Sông Cà Ty là một đoạn nhánh của con sông Cái chảy qua trung tâm thành phố Phan Thiết. Sông bắt nguồn từ vùng đồi Đông Kho ở độ cao 250 m, chảy theo hướng tây bắc - đông nam, qua Mường Mán, Phan Thiết và đổ ra vũng Phan Thiết. Dài 56 km. Diện tích lưu vực 753 km2.
9.3. Sông Lũy: Sông Lũy, gồm các phụ lưu Cà Tót ở Hữu ngạn, sông Cái Giấy và sông Mao ở tả ngạn, chảy trong địa phận tỉnh Bình Thuận và đổ ra biển ở Phan Rí.
9.4. Sông Mường Mán: Sông Mường Mán ở phía Nam tỉnh Bình Thuận, đổ ra biển ở Phan Thiết.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét