Đầu những năm 1990, sau nhiều năm nghiên cứu và làm việc ở nhiều nước Âu - Mỹ, đặc biệt là sáu năm tại Ấn Độ, ông trở lại văn đàn với những truyện ngắn độc đáo, hài hước mà thâm trầm về Ấn Độ: "Người đứng một chân", "Người Ấn", “Tiếng thở dài qua rừng kim tước", "Cuộc đổi chác"...Rồi sau đó một thời gian Hồ Anh Thái trở lại với đề tài Ấn Độ bằng tiểu thuyết "Đức Phật, nàng Savitri và tôi" năm 2007. Đây là cuốn tiểu thuyết đầu tiên của văn học Việt Nam tái hiện chân dung Đức Phật thông qua một cốt truyện hấp dẫn, một văn phong giản dị, một đa cấu trúc có hiệu quả mở rộng chiều kích không gian và thời gian.
Du ngoạn trên tiểu lục địa
Hồ Anh Thái
Đến Ấn Độ nên đi thăm những đâu? Một câu hỏi thật khó trả lời. Ấn Độ là một tiểu lục địa. Quá nhiều nơi nên thăm thú. Quá nhiều thứ nên xem. Thăm những đâu phụ thuộc vào việc ta quan tâm đến lĩnh vực gì, ta có bao nhiêu thời gian và thành phố ta đến thuộc vùng miền nào trên cái tiểu lục địa mênh mông này?…
Đầu tiên và trên hết, cần đi thăm những nơi nổi tiếng nhất của Ấn Độ, những nơi đã thành biểu tượng cho đất nước.
Lâu đài Taj Mahal
Trong mắt người nước ngoài, Taj Mahal là tòa lâu đài biểu
tượng cho đất nước Ấn Độ, cũng như tháp Eiffel là biểu tượng của nước Pháp, hoặc
nhà hát Opera Sidney đối với Australia. Kiến trúc là một tòa lâu đài, nhưng thực
tế lại là lăng mộ của hoàng hậu Mumtaz Mahal – bà mất khi sinh con vào năm
1631. Hoàng đế Shah Jahan cho xây lâu đài này trong 22 năm, từ 1631 đến 1653 ở
thành phố Agra, cách thủ đô New Delhi khoảng 200 km. Kiến trúc sư trưởng là Isa
Khan, người Iran, và một số kiến trúc sư người Châu Âu. Công trình cuốn vào đó
khoảng 20.000 nhân công, chi phí 3 triệu rupee thời ấy, tương đương 60 triệu
USD thời nay.
Sau khi xây dựng Taj Mahal bằng cẩm thạch trắng, Shah
Jahan xây tiếp một lâu đài giống hệt như vậy, nhưng bằng cẩm thạch màu đen,
dành cho chính mình. Vừa mới khởi công, ông bị con trai cướp ngôi, bắt nhốt vào
Thành Đỏ, những ngày cuối đời chỉ biết ngồi nhìn sang lăng mộ Taj Mahal ở bên
kia sông Yamuna.
Chuyến đi thăm Taj Mahal thường được kết hợp với việc ghé
vào Mathura, nơi sinh của Krishna, về sau được coi là một hiện thân của Thần Bảo
Vệ Vishnu. Thuở ban đầu, Mathura là một trung tâm Phật giáo với 20 thiền viện
và khoảng 3000 nhà sư. Nhưng từ thế kỷ VIII, trung tâm này suy tàn khi đạo
Hindu phục hồi ở vùng bắc Ấn.
Trong chuyến đi, du khách có thể dừng chân ở Fatehpur
Sikri. Đây là kinh đô từ 1571 đến 1585 dưới thời hoàng đế Akbar, ngay sau đó bị
bỏ hoang vì thiếu nguồn nước sinh hoạt. Kinh đô bỏ hoang (thành phố ma) với kiến
trúc tuyệt vời xứng đáng thăm viếng cả một ngày, không chỉ là một vài tiếng đồng
hồ dừng chân.
Khu đền Khajuraho
Vùng Khajuraho cách thủ đô khoảng 550 km, nổi tiếng với
vô vàn pho tượng trai gái giao hoan. Quần thể 85 ngôi đền tuyệt tác ở
Khajuraho, miền trung Ấn Độ, bị bỏ quên những tám thế kỷ. Mãi đến năm 1839,
viên tiểu đội trưởng công binh Hoàng gia bang Bengal, thuộc chính quyền thực
dân Anh, tên là T.S.Burt, mới tình cờ phát hiện ra quần thể đền đài này giữa rừng
sâu.
Được những ông vua triều Chandella ở miền Trung Ấn xây dựng
dần dần trong hai thế kỷ X và XI, ở Khajuraho hiện tại chỉ còn 22 đền trong tổng
số 85 ngôi đền. Khắp bề mặt các ngôi đền, từ những bậc đá lên đến tận đỉnh
tháp, là những bức tượng bằng đá diễn tả cảnh sinh hoạt mọi mặt của người Ấn Độ.
Từ cảnh ăn chơi xa hoa của vua chúa trong hoàng cung cho đến cảnh lao động, học
hành tu tập, thuần hóa thú dữ… Những hình chạm khắc trên đá miêu tả vũ nữ
apsara trên thiên đình hay hình những thiếu nữ đồng trinh xuất hiện trên các đỉnh
cột. Đặc biệt, xen kẽ giữa các nữ thần là tượng những cặp trai gái, hoặc từng
nhóm trai gái, đang giao hoan.
Điều đó không có gì lạ khi mà trong các đền thờ của đạo
Hindu, người ta đều thờ tượng dương vật của thần Shiva, biểu tượng của sự sáng
tạo ra thế giới. Thời điểm hoạt động nhục dục giữa hai người yêu nhau được coi
là sự hòa hợp và thống nhất hoàn toàn giữa linh hồn với sự thánh thiện. Một
giáo phái Hindu thờ cúng biểu tượng hòa hợp thể xác này, coi lạc thú nhục dục
và tu luyện yoga là hai con đường cùng dẫn đến sự giải thoát khỏi kiếp luân hồi.
Nhưng cũng có người lại cho rằng quanh đền được trang trí
bằng nhiều nhóm tượng nam nữ giao hoan để tránh cho đền bị sét đánh. Bởi lẽ Ngọc
Hoàng Indra nổi tiếng phong tình, Ngọc Hoàng không bao giờ đặt lưỡi tầm sét xuống
những ngôi đền như vậy.
Lại có ý kiến rằng đây là một cách làm trong sạch linh hồn
cho những kẻ mộ đạo, một cách thử thách những người tới đền để cúng tế, khiến họ
phải kiềm chế được bản thân và bỏ lại bên ngoài tất cả những ham muốn trần tục
trước khi bước vào chính điện. Phía ngoài ngôi đền có pho tượng một người đang
thuần hóa một con vật nửa sư tử nửa hổ báo, lớn hơn mình gấp bội – cảnh này được
coi như cuộc chiến đấu chống lại con thú nhục dục trong chính con người.
Tứ thánh địa của Phật giáo
Thăm bốn thánh địa Phật giáo, nếu đi tàu hỏa thì cần khoảng
mười ngày. Chuyến đi có thể bắt đầu từ Boddhgaya (nơi Phật giác ngộ, có cây bồ
đề) đến Sarnath (nơi Phật giảng bài kinh đầu tiên), và Kushinagar (nơi Người nhập
niết bàn), rồi đi tiếp qua biên giới Nepal sang Lumbini (nơi Phật ra đời).
 |
| Bồ Đề Đạo Tràng (Bodh-Gaya) |
Từ thủ đô New Delhi có thể bay đến Boddhgaya (khoảng hơn
một giờ bay, 1000 km). Hoặc ta có thể bay thẳng sang Lumbini rồi thực hiện chuyến
đi theo chiều ngược lại với hành trình trên.
Đền Vàng của đạo Sikh
Đền Vàng (Golden Temple) ở thành phố Amritsar, bang
Punjab, cách thủ đô 428 km. Đây là ngôi đền thiêng nhất của đạo Sikh. Mái vòm
dát 750 kg vàng nguyên chất, ngôi đền là sự pha trộn giữa kiến trúc Hindu giáo
và kiến trúc Hồi giáo. Trong khi đền thờ Hindu hướng về phía đông, đền thờ Hồi
giáo hướng về phía tây, thì Đền Vàng Hari Mandir lại hướng về khoảng giữa của
hai phương này. Trong đền lưu giữ văn bản gốc của kinh thánh Guru Granth Sahib.
Suốt ngày, bốn vị giáo sĩ thay nhau đọc bản kinh này qua hệ thống loa truyền
thanh của khu đền.
Varanasi, thánh địa đạo Hindu
Varanasi là thành phố thiêng nhất của đạo Hindu, một
trung tâm học vấn và văn minh. Gần 3000 năm tuổi, Varanasi (Benares) cũng thuộc
số những thành phố cổ nhất của nhân loại. Sau lần dừng chân ở đây trong một
chuyến đi diễn thuyết, nhà văn Mỹ Mark Twain nói rằng Varanasi “cổ hơn lịch sử,
cổ hơn truyền thống, thậm chí cổ hơn cả huyền thoại, và trông như cổ gấp đôi tất
cả những cái đó cộng lại”. Khúc sông Hằng chảy qua đây cũng là khúc thiêng nhất.
Người theo đạo Hindu từ khắp đất nước hành hương về Varanasi, tắm nước sông Hằng
để rửa sạch tội lỗi, để cầu tự hoặc gửi những điều ước lên thánh thần trên cao.
Người chết được hỏa táng ở đây và rải tro cốt trên đầu nguồn để được lên thiên
đường. Nên dậy sớm, đứng bên bờ sông Hằng ngắm mặt trời mọc cùng với người hành
hương và nên thuê một con thuyền nhỏ đi trên khúc sông này. Trong thành phố có
hàng trăm ngôi đền có giá trị lịch sử và kiến trúc.
Cách Varanasi khoảng 15 km là Sarnath (Lộc Uyển), nơi Đức
Phật đến giảng bài kinh đầu tiên cho năm tín đồ đầu tiên của Phật giáo.
Varanasi cách thủ đô New Delhi khoảng 750 km.
Ajanta và Ellora, khu đền chùa trong hang động
Hai khu này cách Mumbai khoảng 450 km. Ajanta là một hệ
thống 30 thiền viện Phật giáo trong hang động, nổi tiếng với những bức tranh tường
lớn và tác phẩm điêu khắc trong hang đá. Hệ thống thiền viện trong hang này được
hình thành từ năm 200 trước CN cho đến năm 650 CN. Có rất nhiều cách lý giải
khác nhau về việc các nhà sư thời ấy sử dụng ánh sáng từ đâu để vẽ và để tạo
tác tượng trong hang đá.
Hệ thống đền chùa ở Ellora hình thành muộn hơn, trên một
vùng kéo dài 2 km, với 34 đền chùa: 12 chùa hang Phật giáo (khoảng năm 600 đến
800 CN), 17 ngôi đền Hindu giáo (năm 600 đến 900), 5 ngôi đền đạo Jain (năm 800
đến 1000). Kiến trúc đền chùa trong hang đá và nghệ thuật điêu khắc ở đây thực
sự đã đạt đến đỉnh cao.
Cũng có thể ta chỉ có một vài ngày, ở thủ đô New Delhi. Vậy
thì một chuyến thăm thú thủ đô cũng có nhiều điểm hấp dẫn.
Vùng Cựu Delhi (Old Delhi)
Thành Đỏ do hoàng đế Shah Jahan xây dựng từ 1638 đến
1648. Thành dài 2 km, tường thành ở phía bên sông Yamuna cao 18 mét còn phía
trong thành phố cao 33 mét. Vào thăm thành, kiến trúc đặc trưng Hồi giáo hòa trộn
với Ấn giáo, ta cần ít nhất hai giờ đồng hồ hoặc nửa ngày.
 |
| Cột sắt ở Delhi |
Chandni Chowk: khu chợ mênh mông trong phố cổ, ngay phía
trước mặt Thành Đỏ. Bạt ngàn hàng quán, phong phú về mặt hàng, ở đây người ta
có thể tìm được hầu như tất cả những mặt hàng mình cần.
Đền thờ Hồi giáo Jama Masjid: ngôi đền Hồi giáo lớn nhất ở
Ấn Độ, do vị hoàng đế yêu thích kiến trúc và xây dựng Shah Jahan cho xây từ năm
1644 đến 1658. Đền cao 40 mét. Sân trước có thể chứa 25.000 người cầu nguyện một
lúc. Lưu ý: khi vào đền thờ Hồi giáo không để đầu trần (một cử chỉ bị coi là
thiếu thành kính) mà phải trùm khăn hoặc đội mũ.
Vùng Tân Delhi (New Delhi)
Xuất phát từ đường Rajpath, nơi hàng năm có duyệt binh
vào Ngày Cộng hòa 26-1, ta sẽ gặp Ấn Môn (India Gate). Đây là một đài tưởng niệm
theo kiểu Khải Hoàn Môn, khắc tên 85.000 binh lính Ấn Độ hy sinh trong Chiến
tranh Thế giới I và trong cuộc xung đột với Afghanistan năm 1919.
 |
| Indian_President_House |
Đầu đường bên kia của Rajpath là Phủ Tổng thống. Hai bên
đường là khu văn phòng của các bộ các ngành, cùng nhà Quốc Hội. Tất cả đều là
những kiến trúc bề thế bằng sa thạch màu nâu hồng.
Thành cổ Purana Qila: cách Ân Môn khoảng 2 km. Khu thành
cổ này được xây dựng từ 1538 đến 1545, hiện đã đổ nát nhiều, nhưng những bức tường
thành cao rộng, những tòa nhà còn lại vẫn gây được ấn tượng hoành tráng. Đây
chính là vùng Indraprastha, phần vương quốc được chia cho năm anh em Pandava
trong sử thi Mahabharata.
Firoz Shah Kotla: di tích thành phố thứ năm thuộc vùng
Delhi, một pháo đài do Firoz Shah xây dựng năm 1354. Ở đây vẫn còn chiếc cột đá
Ashoka Pillar do hoàng đế theo Phật giáo Ashoka dựng lên vào thế kỷ III trước
CN.
Quanh vùng Rajpath còn có nhiều lăng mộ của các vị hoàng
đế, nhiều bảo tàng quan trọng như National Museum, Bảo tàng Tưởng niệm Nehru, Bảo
tàng Tưởng niệm Indira Gandhi, Hội quán Tây Tạng (Tibet House)…
Connaught Place là vùng trung tâm của New Delhi, gồm những
khu phố bán hàng hiệu, vây quanh một cái bùng binh lớn. Bùng binh lại chính là
một cái chợ dưới hầm khá sầm uất.
Jantar Mantar là một hệ thống đồng hồ mặt trời, được xây
dựng năm 1725. Một công trình đồ sộ màu hồng, đẹp về kiến trúc, nhiều thiết bị
tính thời gian, dự báo nhật nguyệt thực… theo phương pháp đồng hồ mặt trời cổ.
Đền Lakshmi Narayan (còn gọi là Birla Mandir) do nhà tư bản
công nghiệp B. D. Birla xây dựng năm 1938 để thờ Nữ Thần Tài Lộc Lakshmi. Ở New
Delhi có rất nhiều đền thờ Hindu giáo, nhưng ít nhất cũng nên đến thăm ngôi đền
đồ sộ này. Trong và phía sau đền có một không gian rộng và khá thanh tịnh.
Chùa thờ Phật: ngay bên cạnh đền Birla. Đây là một ngôi
chùa nhỏ, ít người để ý, nhưng có ý nghĩa vì là ngôi chùa Phật hiếm hoi ở thủ
đô New Delhi. Có lẽ đây cũng là biểu tượng về vai trò và vị trí khiêm nhường của
Phật giáo trong xã hội Ấn Độ hiện đại.
Qutab Minar là ngọn tháp cao 73 mét, đường kính chân là
15 mét, đường kính phía trên ngọn là 2,5 mét. Tháp gồm năm tầng, ba tầng dưới bằng
sa thạch màu đỏ, tầng bốn và tầng năm bằng cẩm thạch và sa thạch. Được khởi
công từ năm 1193, nhưng phải đến 1368 mới hoàn tất.
Dưới chân tháp là ngôi đền Hồi giáo đầu tiên được xây dựng
ở Ấn Độ, năm 1193, và phải mất hàng thế kỷ cho việc bổ sung và mở rộng. Trên
sân trước của ngôi đền là Cột Sắt (Iron Pillar) cao 7 mét. Thân cột khắc bảy
dòng chữ Sanskrit chỉ ra rằng ban đầu Cột Sắt được dựng lên trước một ngôi đền
thờ thần Vishnu (có thể là ở bang Bihar), để tưởng nhớ vua Chandra Gupta II,
người cai trị Ấn Độ từ năm 375 đến 413 CN. Cho đến nay, các nhà khoa học vẫn
chưa lý giải được chất thép đặc biệt của cây cột này được luyện như thế nào mà
qua gần 2000 năm, thép vẫn không gỉ. Người ta còn tin rằng nếu đứng tựa lưng
vào cột, hai tay vòng ra sau mà ôm tròn cột và tay gặp được nhau thì có thể ước
gì được nấy. Khoảng cuối những năm 1980, đầu 1990, tôi cũng như mọi du khách đã
thử đứng ôm cột như vậy. Nhưng hiện nay, xung quanh cột đã có hàng rào bảo vệ.
Cũng ở phía nam New Delhi còn có đền thờ Bahai, một công
trình hoành tráng bằng cẩm thạch màu trắng, hình một bông hoa sen cách điệu
vươn trên nền trời. Đền được hoàn thành năm 1986 và du khách có thể tìm được một
không gian đẹp và thanh tịnh trong quần thể rộng lớn này.
Ta cũng có thể chọn đi thăm những vùng miền khác nhau về
khí hậu: vùng sa mạc, vùng núi cao tuyết phủ, vùng ven biển hoặc cao nguyên…
Rajasthan, xứ
sở của những ông vua
 |
| Maharaja_Suraj_Mal |
Từ thủ đô, có thể thực hiện một tour đi thăm bang
Rajasthan với những thành phố: Jaipur (nếu có 3 ngày), thêm Udaipur,
Chittorgarh, Mount Abu (nếu có 5 ngày), đi tiếp đến sa mạc Thar với hai thành
phố Jaisalmer và Jodhpur (nếu có 7 ngày).
Bang Rajasthan là một trong những vùng quyến rũ nhất của Ấn
Độ. Nằm kề bên sa mạc Thar, đây là vùng đất nóng bỏng cả theo nghĩa đen và
nghĩa bóng. Trang phục lộng lẫy và sặc sỡ. Âm nhạc réo rắt đặc trưng. Kiến trúc
hoành tráng và rực rỡ. Các lâu đài sử dụng nhiều màu nổi bật như màu hồng (toàn
bộ lâu đài màu hồng ở Jaipur) màu trắng tinh (lâu đài trắng bên hồ nước ở
Udaipur) màu mật ong (như các lâu đài và nhà dân ở thành phố “nghìn lẻ một đêm”
Jaisalmer) màu nâu vàng (pháo đài hùng vĩ trên đỉnh núi ở Jodhpur)…
 |
| Thar_Khuri- Rajasthan |
Chiết tự
thì raja nghĩa là nhà vua (hoặc tiểu vương, những vị vua của một vùng) sthan là
vùng đất, vậy Rajasthan là “vùng đất của các ông vua”. Đẳng cấp chiến binh ở
vùng này gọi là Rajput, những hiệp sĩ đề cao lòng dũng cảm và quyết tử trong
chiến đấu. Lịch sử ghi lại ba trận tử chiến lớn nhất tại thành Chittorgarh. Khi
thành thất thủ, các chiến binh Rajput khoác chiến bào màu vàng phi ngựa ra khỏi
cổng thành quyết tử, trong khi vợ con họ tự sát bằng cách nhảy vào những giàn hỏa
táng cực lớn, nhất quyết không chịu rơi vào tay quân thù. Trận lớn nhất là năm
1535, 32.000 chiến binh quyết tử, 13.000 phụ nữ và trẻ em chết trên giàn thiêu.
Những miền đất lạnh
 |
| SHIMLA |
Shimla trở thành thủ đô mùa hè của Ấn Độ từ năm 1864. Trước
đó, nơi này được người Anh phát hiện ra vào năm 1819, rồi họ lên đây xây dựng
những cơ sở nghỉ mát. Những nhà thờ, những tòa nhà và văn phòng ở Shimla vẫn
còn giữ được không khí phương Tây từ thời Anh cai trị. Shimla cách thủ đô New
Delhi 380 km, là điểm du lịch và tránh nóng hấp dẫn với nhiều người.
Cũng ở bang Himachal, nhiều du khách còn tìm đến Dharamsala,
nơi có chính phủ lưu vong Tây Tạng và trụ sở của Đức Dalai Lama. Giữa không khí
mát lành của núi rừng Himalaya, ta sẽ gặp sắc áo nâu đỏ của các nhà sư Tây Tạng,
và có thể nghe Dalai Lama nói chuyện bằng một thứ tiếng Anh ấm áp và hấp dẫn. Để
đến Dharmasala, từ Shimla phải đi thêm 9 giờ đồng hồ nữa bằng xe khách, hoặc đi
thẳng từ New Delhi, khoảng 12 giờ xe (520 km).
Jammu và Kashmir, vùng núi cao mát mẻ quanh năm, nhưng vẫn
luôn xảy ra tranh chấp giữa ấn Độ và Pakistan, là nơi chịu nhiều cuộc khủng bố
của các lực lượng khác nhau. Lượng du khách cuối những năm 1980 là 800.000
khách nội địa và 80.000 người nước ngoài/năm, đến nay chỉ còn xấp xỉ 3000 khách
nước ngoài/năm. Du khách nước ngoài nếu có nhu cầu đến đây, nên tham khảo trước
các cơ quan chức năng hoặc các hãng du lịch, bởi vì thỉnh thoảng chính phủ lại
ban hành lệnh hạn chế du lịch khi tình hình căng thẳng trở lại.
Đây là vùng núi tuyệt đẹp và khí hậu tuyệt vời. Thời gian
đẹp nhất đi thăm Kashmir (thủ đô mùa hè) là từ tháng 4 đến tháng 10, Jammu (thủ
đô mùa đông) từ tháng 10 đến tháng 3, Ladakh (tiểu Tây Tạng) từ tháng 5 đến
tháng 10. Đa dạng về văn hóa và tôn giáo, phía đông Ladakh chủ yếu là người
theo đạo Phật, phía tây Ladakh chủ yếu là đạo Hồi, còn vùng Zanskar lại có nhiều
Phật tử.
Nếu đã đến đây, người ta không thể quên những khu nhà nổi
trên mặt hồ Dal (Dal Lake) ở Srinagar, không gian trong trẻo và thanh bình đến
mức khó ai còn nhớ rằng đây là một vùng an ninh không ổn định. Những chiếc thuyền
chở đầy hoa, những thuyền khác chở rau xanh, nhu yếu phẩm lướt nhẹ trên mặt hồ,
ghé vào bán hàng cho du khách trên nhà nổi. Thêm nữa, ta có thể tham gia đi bộ
leo núi, trượt tuyết hoặc những khóa học yoga, nghe giảng kinh trong các thiền
viện.
Kolkata, trung tâm văn hóa Ấn Độ
Tên cũ là Calcutta, từ năm 2000 lấy lại một cái tên cổ là
Kolkata, thành phố này mới chỉ được thực dân Anh xây dựng khoảng 300 năm và đã
là thủ đô của ấn Độ cho đến đầu thế kỷ XX.
 |
| HooglyKolkata1945 |
Ấn tượng ban đầu với nhiều người, đây là thành phố cũ kỹ,
long lở, cảnh nghèo phô bày khắp nơi, những cuộc đình công triền miên, những vụ
tắc đường thường xuyên trong ngày… Đảng Cộng sản Ấn Độ (Mácxít) nắm quyền lãnh
đạo bang Tây Bengal hàng chục năm qua, trong khi có những khó khăn về quản lý
đô thị thì lại có cải thiện đáng kể ở vùng nông thôn. Kolkata từ rất lâu đã được
coi là trung tâm văn hóa của Ấn Độ, tâm hồn Ấn Độ, với nhiều triết gia, nhà
văn, nghệ sĩ, nhân sĩ như đại thi hào Rabindranath Tagore, ông hoàng điện ảnh
Satyajit Ray, Mẹ Teresa… Ở Kolkata, nên đi thăm những nơi còn in dấu tích của
những nhân vật này, đặc biệt là Nhà Tưởng niệm Tagore (Tagore House), nơi
Tagore ra đời, nay đã thành bảo tàng và Đại học Rabindra Bharati. Cách thành phố
khoảng 160 km là Shantiniketan, một trường học Tagore sáng lập từ năm 1901, nay
vẫn được duy trì, đồng thời là bảo tàng mỹ thuật.
Dấu tích của một thành phố thời các vị quân vương thuộc
Anh vẫn còn nhiều trong thành phố: tòa nhà Tưởng niệm Victoria (Victoria
Memorial), những nhà thờ, những khu nhà cổ…
Là một thành phố Ấn Độ, Kolkata cũng có nhiều đền thờ Hindu giáo và Hồi giáo bề thế.
Lấy Kolkata là trung tâm, người ta có thể từ đây đi thăm
các bang miền đông bắc, lên những cao nguyên và những vùng nghỉ mát trên núi
cao. Một chuyến xe khách 12 giờ đồng hồ đưa ta đến Darjeeling, vùng nghỉ mát của
thực dân Anh ngày trước, nay còn nhiều tòa nhà do Anh xây dựng. Thuở xa xưa,
đây là nơi có thiền viện Phật giáo Dorje Ling. Đây cũng là vùng trồng chè ngon
nổi tiếng thế giới. Đặc biệt ở Darjeeling, du khách có thể ngắm cảnh núi rừng từ
cửa sổ một chuyến tàu đồ chơi chạy bằng hơi nước (toy train).
Từ Kolkata, đi về phía nam, men theo bờ biển vịnh Bengal,
khoảng 10 giờ xe lửa, đến thị trấn Puri, từ đây đi thêm 35 km nữa, sẽ tới đền
thờ Mặt Trời đồ sộ (Konark Temple). Xây dựng dưới thời vua Narasimha năm 1255,
ngôi đền được thiết kế giống như một cỗ xe trên 24 bánh xe bằng đá khổng lồ, chạm
khắc tinh xảo. Cỗ xe do bảy con ngựa tâm linh kéo, biểu tượng cho sức mạnh và sự
liên tục của mặt trời. Ngay ở cửa đền có hai con sư tử hung dữ, trên đó là voi,
trên vòi voi là con người. Cả ba hình tượng này là thế chân kiềng làm nhiệm vụ
canh gác cửa đền.
Ngôi đền trải rộng trên khu đất 12 mẫu Anh. Ngay lối vào
là Natyamandap, diễn tả 128 điệu múa Ấn Độ bằng điêu khắc trên đá. Lễ hội Mặt
Trời hàng năm diễn ra vào khoảng tháng giêng – tháng hai. Lễ hội đền Konark thì
vào đầu tháng 12, âm nhạc và múa cổ điển Odissi được biểu diễn ngoài trời, ngay
trước ngôi đền đèn đuốc sáng rực.
Trong đền có pho tượng Thần Mặt Trời Surya, tạo tác từ Ashtadhatu (8 khối kim
loại). Tuy nhiên do thời gian hủy hoại, năm 1903, thị trưởng Bengal đã phải cho
chống đỡ ở bên trong đền để khỏi sụt lún.
24 bánh xe khổng lồ của cỗ xe biểu trưng cho sự phân chia
thời gian. Mỗi bánh xe tượng trưng cho nửa tháng trong năm, có 8 nan hoa mô tả
8 thời đoạn của một ngày. Khoảng 22.000 bức phù điêu trên đá, trong đó có cả cảnh
huê tình nam nữ, cảnh chiến tranh, buôn bán, săn bắn, trò chơi trẻ thơ, những
công việc hàng ngày, những điệu múa thần bí…
Mumbai, trung tâm kinh tế và thương mại
Mumbai (Bombay) là trung tâm kinh tế và thương mại của Ấn
Độ, trung tâm điện ảnh tiếng Hindi và là một trong những cơ sở lớn nhất sản xuất
phần mềm của đất nước. Còn là trung tâm công nghiệp lớn nhất, Mumbai phát triển
từ ngành dệt cho đến công nghiệp hóa dầu. Giống như những thành phố lớn khác ở Ấn
Độ, đây là nơi phô bày sự tương phản, từ những khu nhà giàu xa xỉ nhất cho đến
những khu ổ chuột bạt ngàn nghèo đói bậc nhất ở Châu Á.
Ở Mumbai, nên đi thăm Ấn Môn (Gateway of India), một Khải
Hoàn Môn bên bờ vịnh biển; đảo Elephanta có những ngôi đền Hindu trong hang đá,
nhiều tác phẩm điêu khắc tuyệt đẹp; tuyến đường Marine Drive bên vịnh biển; Vườn
Treo (trên đồi Malabar). Cũng trên đồi Malabar còn có Tháp Yên Lặng là nơi
thiên táng của người theo đạo thờ Lửa, nhưng người lạ không được phép lên đây.
Mumbai là thành phố hiện đại, nhưng cũng có rất nhiều đền thờ của đạo Hindu, đạo
Hồi, đạo Jain… mà du khách nên thăm viếng.
Từ New Delhi, chuyến bay xuống Mumbai mất khoảng gần hai giờ đồng hồ.
Goa, thuộc địa cũ của Bồ Đào Nha
Từ Mumbai, có thể đi ô tô, tàu hỏa hoặc máy bay xuống
Goa, quãng đường khoảng trên dưới 10 giờ đồng hồ đi tàu hỏa. Người Bồ bắt đầu đến
Goa từ 1510 để kiểm soát tuyến đường vận chuyển gia vị từ phương đông về Châu
Âu. Tiếp đó, các nhà truyền giáo dòng Tên do thánh Francis Xavier dẫn đầu đến
đây vào năm 1542. Ấn Độ giành độc lập từ tay thực dân Anh năm 1947, nhưng phải
14 năm sau, năm 1961 người Bồ Đào Nha mới chịu là thực dân cuối cùng rời khỏi Ấn
Độ. Sau gần 50 năm thoát khỏi sự thống trị của Bồ Đào Nha, ảnh hưởng hơn 400
năm của văn hóa Bồ vẫn còn rất mạnh ở Goa. Phụ nữ mặc váy vẫn nhiều hơn là mặc
sari cổ truyền Ấn Độ. Những bài ca điệu múa đầy màu sắc Bồ Đào Nha. ảnh hưởng
này còn in dấu trong nhiều mặt đời sống, trong ẩm thực… Đến Goa, người ta thường
tham gia vào những lễ hội tiệc tùng thường xuyên của dân địa phương. Điểm tham
quan chính là những pháo đài cổ trên bờ biển, những nhà thờ Thiên Chúa giáo kiến
trúc đa dạng. Nên vào thăm nhà thờ Thánh Francis (Church of St. Francis of
Assisi), và nhà thờ Basilica of Bom Jesus nổi tiếng thế giới, nơi có lăng St
Francis Xavier, một lăng mộ ba tầng bằng cẩm thạch, và một cái tiểu bằng bạc giữ
một phần di hài của vị thánh.
Ở Goa còn có nhiều bãi biển đẹp và nên tham gia một chuyến
đi chơi biển bằng tàu, xem cá heo và câu cá trên biển.
Bangalore, Thung lũng Silicon của Ấn Độ
Bangalore là một trong những thành phố tiên tiến nhất của
Ấn Độ, cách Delhi 2 giờ 30 phút bay và cách Mumbai 1 giờ 30 phút. Có thể đi xe
khách từ Chennai, cách 331 km. Hàng thập kỷ nay, Bangalore được coi là trung
tâm khoa học kỹ thuật, là Thung lũng Silicon của Ấn Độ, chiếm quá nửa sản lượng
phần mềm xuất khẩu toàn Ấn. Trong thành phố có rất nhiều công viên kỹ thuật,
nhiều công ty đa quốc gia, các cửa hàng, quán bar, tiệm ăn hiện đại. Lối sống của
dân chúng cũng Âu hóa, khác với hầu hết các vùng trên đất Ấn. Trai gái ở đây có
thể nắm tay nhau đi trên đường – hình ảnh hiếm thấy ở những thành phố khác.
Bang Karnataka rất phong phú về văn hóa và tôn giáo: những
tác phẩm kiến trúc ấn tượng của đền thờ đạo Hồi, những công trình đạo Jain, nhà
thờ Thiên Chúa giáo, đặc biệt là đền thờ Hindu. Những bãi biển sạch tinh và những
đồn điền trên núi cũng là điểm đến hấp dẫn. Karnataka sản xuất cà phê, gia vị,
cau và 60% sản lượng lụa của Ấn Độ.
Mysore “thành phố hương thơm” cách Bangalore khoảng bốn
giờ xe khách. Đây là thành phố của lụa, gỗ đàn hương, hoa nhài, hương trầm…
Trong không gian lúc nào cũng lơ lửng mùi thơm như có lễ hội. Cho đến ngày Ấn Độ
độc lập, đây là nơi đóng đô của các vị tiểu vương. Vì vậy một trong những điểm
nên đến thăm là Lâu đài Tiểu vương (Maharaja’s Palace), kiến trúc, điêu khắc,
cùng những tác phẩm nghệ thuật lưu giữ ở đó đều tuyệt mỹ.
Từ Mysore, nên dành ít nhất một ngày tham gia tour đi
thăm khu đền Belur và Halebid (cách ba giờ xe hơi). Nghệ thuật điêu khắc ở hai
khu đền này lên đến đỉnh cao, chỉ có hai nơi có thể sánh được là khu đền
Khajuraho và Đền Mặt Trời Konark. Toàn bộ đời sống con người, muông thú, đời sống
vua chúa, thần linh… được thể hiện trong điêu khắc đá trên khắp bề mặt đền. Nó
cũng gây cảm tưởng chất liệu đá xanh trong tay nghệ nhân thời xưa chỉ giống như
một thứ chất dẻo mà thôi.
Tour tham quan này còn bao gồm ngôi đền ở Sravana Belagola,
nơi có pho tượng giáo sĩ đạo Jain thuộc phái “áo trời”. Đây là pho tượng giáo
sĩ lõa thể, cao 18 mét, pho tượng đá nguyên khối cao nhất thế giới. Tượng dựng
trên đỉnh núi cao khoảng 200m, cho nên từ rất xa du khách đã có thể nhìn thấy.
Muốn lên đến nơi thì phải leo 614 bậc đá cao và dốc.
Chuyện xưa kể lại rằng thời đó có hai vị hoàng tử cùng
tranh giành một ngai vàng do vua cha để lại. Cuối cùng Bahubali là hoàng tử em
chiến thắng. Nhưng ngay lập tức chàng bị dằn vặt khi thấy người anh, Bharat, bị
xiềng trong ngục tối. Bahubali ăn năn sám hối rồi trả lại ngai vàng cho Bharat,
lui vào rừng sâu sống cuộc đời khổ hạnh của một giáo sĩ đạo Jain. Đức vua anh cho
dựng tượng Bahubali trên đỉnh núi này vào năm 981.
Lễ hội được tổ chức tại đền 12 năm một lần. Lễ hội năm
1993 và 2005 có đến hàng trăm nghìn người hành hương và du khách nước ngoài đổ
về đây. Khán đài được dựng ngay đằng sau pho tượng, dành cho quan khách của
chính quyền bang và các vị chức sắc trong đạo. Đến giờ làm lễ, pho tượng được tắm
trong sữa dội từ trên đầu xuống, cùng với nước dừa, bơ tinh khiết, hạnh nhân,
chà là, tiền xu bằng vàng, bột gỗ đàn hương, hàng tấn cánh hoa hồng… tức là những
gì thanh khiết và quý giá theo quan niệm của tín đồ đạo Jain.
Tamil Nadu, cái nôi của văn hóa Dravidian
Bang Tamil Nadu được coi là cái nôi của văn hóa
Dravidian. Thành phố Chennai (tên cũ là Madras, mới đổi tên từ năm 1997) là thủ
phủ của cái nôi này. Cách xa New Delhi một chuyến bay 2 giờ 30 phút, đến
Chennai, ta như đến với một nước Ấn Độ khác. Chennai là nơi sinh ra và nuôi dưỡng
những nhà tư tưởng, những nghệ sĩ và nghệ nhân của một dòng văn hóa đặc trưng
miền nam Ấn. Đây là vùng nói tiếng Tamil và là trung tâm sản xuất phim truyện
tiếng Tamil. Là thành phố lớn thứ tư ở Ấn Độ, có nhiều trung tâm giáo dục lớn,
có truyền thống về báo chí và xuất bản, Chennai cũng là một nơi châm ngòi cho
những cuộc tranh luận công khai và nghiêm túc.
Phía nam vịnh Bengal, ven bờ Ấn Độ Dương, Chennai hơn
2000 năm qua đã thu hút những nhà đi biển và thương nhân buôn gia vị và vải
vóc. Người Bồ Đào Nha đến đây vào thế kỷ XVI, tiếp đó là người Hà Lan. Năm
1639, Công ty Đông Ấn của Anh xây dựng cơ sở của họ tại một làng chài ở đây. Thế
kỷ XVIII và XIX, Anh và Pháp tranh giành quyền thống trị trong khu vực, cho đến
1756, Pháp phải rút về vùng Pondicherry, ở gần đó.
Tại Chennai, ta sẽ đi thăm những nhà thờ Thiên Chúa giáo,
những ngôi đền Hindu kiến trúc đặc trưng của miền nam ấn, trung tâm làm phim tiếng
Tamil, các trường đại học có uy tín, có thể tham dự những lớp học yoga và trung
tâm ca múa nhạc phương nam…
Khu đền trên bờ biển mang tên Mahabalipuram
(Mamallapuram) cách Chennai 50 km. Đã đến Chennai, người ta không thể bỏ qua
khu đền nổi tiếng về kiến trúc và điêu khắc này. Cả một quần thể những ngôi đền
rải rác trên bãi biển cần thăm thú cho kỹ: Đền Bãi biển (Shore Temple) xây dựng
từ thế kỷ VII. Một bức điêu khắc trên phiến đá lớn mang tên Arjuna hành xác
(Arjuna’s Penance), dài 30 mét rộng 12 mét, miêu tả cảnh khai sơn lập địa và cảnh
sông Hằng linh thiêng đang đổ nước xuống. Ngôi đền Ganesh Ratha thờ thần đầu
voi Ganesha. Đền Trimurti Cave Temple thờ tam vị tối cao của Hindu giáo. Một cụm
năm ngôi đền gọi là Five Rathas, đặt theo tên năm anh em Pandava trong sử thi
Mahabharata, ngôi đền thứ sáu trong quần thể này mang tên Draupadi, vợ chung của
năm anh em.
Tirupati và Tirumala
 |
| Tirumala_Venkateswara_temple_entrance |
Tirupati và Tirumala là thị trấn cách
Chennai khoảng năm giờ đi tàu hỏa hoặc xe khách. Đền thờ thần Venkateswara, một
trong những hiện thân của thần Vishnu, là ngôi đền đông đúc nhất trên thế giới,
vượt cả Rome, Mecca và Jerusalem về số người hành hương trong một năm. Bất cứ
thời điểm nào trong ngày cũng có khoảng 5.000 người xếp hàng vào đền. Lượng
khách mỗi ngày lên đến 100.000 người. Mọi lời cầu khấn trước tượng thần trong
chính điện đều trở thành hiện thực, người ta đồn đại thế.
Thần Venkateswara trong tranh tượng thường có băng che mắt,
nếu không thì cái nhìn của thần sẽ thiêu cháy cả trần gian. Những tràng hoa
quàng kín trên cổ thần, thõng xuống đến tận chân. Tất cả các cửa hàng, khách sạn,
tiệm ăn ở đây đều có tranh tượng thần. Ngày đêm khói hương nghi ngút.
Đền có đội ngũ giáo sĩ, trợ tế, khu vực trường học (có cả
cấp đại học) với nhiều giáo sư tiến sĩ, khu vực y tế, phát chẩn lương thực và
thuốc men cho người hành hương, bộ phận cung cấp điện nước và nhà nghỉ… Toàn bộ
biên chế của đền là 18.000 người. Tổng thu nhập của đền khoảng 330 triệu
USD/năm. Phần lớn thu nhập được đầu tư trở lại để xây dựng hệ thống phòng chờ,
nhà nghỉ, đường sá, lương thực thực phẩm.
Người hành hương có thể xếp hàng đi vòng quanh khu vực đền,
có khi phải mất 12 giờ đồng hồ mới vào được chính điện, chầm chậm di chuyển qua
trước tượng thần và cầu nguyện, không được đứng lại. Nếu mua một cái vé ưu tiên
khoảng 1 USD thì được đưa đi tắt qua một số phòng, mất khoảng 2-4 giờ đồng hồ.
Trên đường di chuyển, khách đi qua rất nhiều phòng chờ, có hệ thống TV băng đĩa
hình phục vụ suốt ngày đêm. Những cặp vợ chồng mới cưới hoặc đính hôn có thể
đóng góp từ 500 đến 1000 rupee (12 đến 24 USD), được đưa 5-7 người thân vào làm
lễ.
Sau khi ra khỏi chính điện, người hành hương được phát một
bát cháo phúc, một ít bánh ngọt laddu. Giờ ăn trưa và ăn tối sẽ được phát đồ ăn
do nhiều xe chở đến. Người hành hương tin rằng nếu cạo trọc đầu trước khi vào đền
(giũ bỏ trần tục ở bên ngoài) thì sẽ may mắn hơn. Gặp một gia đình hoặc một người
cạo trọc đầu ở vùng này, ta có thể hiểu họ mới hành hương tới đền Tirumala. Chỉ
riêng số tiền bán tóc của đền đã lên đến 1 triệu USD/năm.
 |
| Swami Pushkarni |
