Thời trang... bóng Cô

Ai bảo là đồng không giúp nước
Âm phù dương trợ chẳng kể công

Lẵng hoa cô quảy trên vai nhịp nhàng

Thắt đai ngang, xuyến vàng xà tích

Ống vôi trầu vỏ quạch thơm cay

Yếm đào dải lụa tung bay

Áo đổi vai cô vận chen giày quai ngang

     (văn Cô Cam Đường)

                   
Những câu thơ hay, những ca từ xinh xinh như trên không phải là nhiều trong lời ca của các cung văn vẫn hát xướng trong mỗi giá đồng. Những câu thơ, lời hát mô tả về thời trang của các Thánh nữ từ hàng Chầu tới hàng Cô thường không dài nhưng đọc hoặc hát lên là thấy ngay sắc diện, vai trò của từng nhân vật. Đó cũng là những “văn bản “ hiếm hoi mà những người nghiên cứu về thời trang hầu đồng có thể tìm kiếm, khai thác như những tư liệu có giá trị khoa học.

Trong văn Cô Bơ Thoải chân dung vị Thánh miền Thuỷ phủ hiện ra giàu sang, đài các.
           

Áo mớ ba chân hài mỏ phượng

Lược đồi mồi nhẫn ngọc luồn tay

Gương soi phấn điểm nào tày

cổ đeo tràng mạng, đôi tai hoán vàng

 

Cô bơ thoải phủ

Trong văn Chầu Đệ Tứ Khâm Sai, vị Thánh này được mô tả như một tuyệt sắc giai nhân:

Mặt hoa mày liễu má hồng

Da ngà mắt phượng môi son

lưng con má phấn xem càng tốt tươi

Miệng Chầu cười trăm hoa đua nở
              

Cô đệ nhị

Bên cạnh những câu văn chung chung rất khó phân biệt hình tướng các Thánh nữ, các Cô như trên còn có câu văn chỉ thị rất chính xác màu sắc trang phục của từng vị. Với Chầu Đệ Nhị Thượng Ngàn thì: “khăn xanh áo lục nhởn nhơ”. Với Cô Bé thì: Áo chàm khăn trắng dải xanh mỹ miều. Còn với Chầu Mười Đồng Mỏ là.

Áo vàng phấp phới khăn hoa dịu dàng

Lưng đeo kiếm bạc cung vàng

Cưỡi trên mình ngựa hiên ngang oai hùng

Cô sáu sơn trang

      
 

  
Trong hàng Chầu, hàng Cô nhiều vị có nguồn gốc từ các dân tộc thiểu số nên Thánh Chầu Thác Bờ luôn là trang phục của người  Mường. Trang phục của Chầu Lục là Thổ, Tày và Nùng. Trang phục của Chầu Đệ nhị là Mán, Dao. Trang phục của Bà chúa Ba là Chăm …

                      

Cô đệ nhất

Căn cứ vào từng Thánh tích trên, những người lên đồng phải sắm sửa rất công phu nào là khăn phủ diện đỏ, khăn xếp đỏ, khăn vấn xanh, hai khăn choàng lớn xanh-đỏ, khăn vấn, áo dài, áo cánh, dải buộc đầu hay dây lưng cùng chuỗi hạt, hoa tai, xuyến, lược, thẻ bài, khánh, quạt lông, quạt ngà…

Trong mỗi lần lên đồng, trang phục của ông Hoàng, Cậu Bơ, Quan Tuần Tranh rất oai phong nhưng thích thú hơn cả là giá Chầu, giá các Cô. Mười hai Cô từ Cô Cả, Cô Đôi đến Cô Bé Bắc Lệ, Cô Bé Đông Cuông, mỗi lần các Cô giáng nhập thì từ ông đồng già chân mỏi tới bà đồng móm mém đều bỗng chốc tươi trẻ, duyên dáng lạ thường. Ấy là khi họ đã lạc vào múa điệu chèo đò trong giá Cô Bơ, múa thêu hoa trong giá hầu Cô Chín, múa gánh hoa trong giá Cô Đệ Nhị… Đến đoạn nàỳ trong điện bao giờ cũng nhộn lên vì tiếng vỗ tay, tiếng con nhang đồng thanh hát theo cung văn rồi ồn ào tiếng “Lạy cô, Cô múa đẹp quá, Cô mưa đi”. Thế là Cô vui vẻ tung lộc, tiền về phía các con nhang. Mọi người xô nhau tranh cướp như trước mắt họ chẳng có điện thờ với ngai tượng, bát hương, lọng, kiệu chân nến… Lúc này dường như tất cả những đồ vật tĩnh lặng âý chỉ làm cho sự chuyển dịch của khói nhang, sự lay động của đèn nến, sự lan toả, réo rắt của các điệu hát văn thêm phần huyễn ảo. Trên cái phông nền ấy, thời trang trình đồng lặng lẽ góp phần tạo ra một không gian tâm linh, đẩy người lên đồng và cả người hầu và xem đồng vào trạng thái tinh thần hưng phấn đến độ quên mình, thăng thoát, một hiệu quả mà không một trò diễn xướng nào trong dân gian có thể sánh được.
    
Những lúc như thế chỉ muốn hát lên.

dâng cô quả nón đôi hài

Dâng gương, dâng lược vòng tay quạt ngà.

Bài viết. Xuân Bình.

                
...
              Trang phục thập nhị sơn trang cô nương

Cô bảy

Cô cả

Cô chín sòng sơn

Cô đệ tam

Cô đôi thượng

Cô năm

Cô tám đồi chè

Trang phục cô năm

Cô tư ỷ la