Chủ Nhật, 16 tháng 5, 2021

Tranh cổ Nhật Bản: Mỹ nhân “cũ” và mỹ nhân “mới”

Nghệ thuật tranh khắc gỗ Nhật Bản đạt đến đỉnh hoàng kim vào thời Edo (1615-1868) với thể loại tranh ukiyo-e (phù thế hội hay tranh vẽ thế giới phù hoa) lấy chủ đề là những giai nhân xinh đẹp, diễn viên kabuki, sumo, các hoạt động tiêu khiển và tình dục. Nhưng có lẽ tranh khắc gỗ vào đầu thế kỷ 20 mới đạt đến một trình độ kỹ thuật ưu mỹ. Những tác phẩm giai đoạn này cho thấy người Nhật vừa có khả năng tiếp thu kỹ thuật hội họa Tây phương, trong khi vẫn giữ được truyền thống lâu đời của nước mình.

Goyo Hashiguchi

Tranh “cổ” Nhật Bản: Mỹ nhân “cũ” và mỹ nhân “mới”

Hieniemic

Nguồn ở đây

Phần trước đã có giới thiệu sơ lược về tranh mỹ nhân cổ điển ukiyo-e, cũng như về trào lưu tranh mới shinhanga. Nay chúng ta sẽ cùng xem tiếp một vài tranh mới và cũ. Đầu tiên để tiện so sánh, chúng ta sẽ cùng xem thêm một bức tranh cũ của Utamaro

“Ba mỹ nhân đương thời” của Utamaro

Toji san bijin (Ba mỹ nhân thời nay) – 1798

Tranh này để nhắc lại về lối vẽ mỹ nhân mặt dài, mắt nhỏ, mũi cao và dài của Utamaro như đã nói ở phần trước. Dĩ nhiên nét đẹp ước lệ này không phải xấu, nó có nét đẹp riêng.

Cận cảnh một cô

“Cô gái nơi bể tắm” của Hashiguchi Goyō

Trở về tranh shinhanga, Hashiguchi Goyō là họa sĩ thuộc dòng dõi võ sĩ. Ông là họa sĩ thời Minh Trị, là một trong những người đi đầu của ukiyo-e phong trào tân bản họa (shin-hanga). Tuy vậy, ông vẽ khá ít tranh, nhưng bức nào ra hồn bức nấy, và rất đắt tiền. Theo các trang bán tranh trên mạng thì hiện nay vẫn còn mua được nhiều bản in chất lượng rất tốt.

Bức tranh này vẽ một cô gái khỏa thân trong nhà tắm. Chủ đề khỏa thân là một chủ đề mỹ thuật rất “Tây”. Dĩ nhiên tranh Nhật thời kì trước không thiếu xuân họa, nhưng phải nói là không có tranh khắc họa cảnh phụ nữ khỏa thân chỉ để cho đẹp.

Woman At Her Bath , 1915

(Các bạn nhớ bấm vào hình để xem bản to hơn nhé)

Bản tôi đăng ở đây là bản scan của Thư viện Quốc hội Mỹ. Đây là bản tôi thấy đẹp nhất, nét vừa thanh, màu vừa nhã. Nét khắc tỉ mỉ đến tận những sợi tóc mai rủ xuống trên vành tai cô gái.

Chi tiết món tóc và ánh mắt

“Cô gái bôi phấn” của Hashiguchi Goyō

Cảm giác riêng của tôi là các cô gái của Itō Shinsui ở kỳ trước mang nét đẹp cổ điển Nhật được khắc họa bằng bút pháp mới. Còn các cô gái của Hashiguchi Goyō thoạt trông rất hiền dịu kiểu Nhật, nhưng nhìn kĩ thì lại mang một số đặc điểm khá Tây. Ví dụ như cô đi tắm ở trên thì có vóc người khá cao to. Còn cô này thì nhìn kĩ sẽ thấy mũi cô khá cao và đầu mũi sâu kiểu người Âu.

Woman Applying Powder by Hashiguchi Goyō, 1918

Bức tranh này vẽ một cô (có lẽ là geisha?) đang bôi phấn trang điểm lên cổ. Áo cô kéo trễ xuống ngực. Mắt cô nhìn xuống chiếc gương nhỏ.

Chi tiết bôi phấn

Chi tiết gương mặt

Phần cổ áo và họa tiết trên gương trong bản in này được in rất khéo, khiến ta có cảm giác như thấy chúng nổi lên trên mặt giấy (hoặc có thể là nổi thật).

Thiếu nữ khoác áo kimono mùa hạ

Hashiguchi Goyō

Woman in a Summer Kimono — Goyo Hashiguchi

Bức "Thiếu nữ khoác áo kimono mùa hạ" của Hashiguchi Goyō tái tạo một khung cảnh điển hình quen thuộc trong tranh ukiyo-e truyền thống, song lại hòa quyện thêm những cảm hứng từ hội họa Tây phương như tính tả chân và độ nổi hình khối. Tài hoa của Goyō thể hiện đầy tinh mỹ ở hoa văn vải kasuri, đường chân tóc và chất liệu mỏng manh của lớp áo, vừa che khuất vừa nhẹ nhàng hé lộ làn da trắng ở cánh tay và bầu ngực cô gái.

Người mẫu ở đây là Nakatani Tsuru, một cô hầu bàn ở nhà hàng Icho (Osaka) đồng thời là tình nhân của họa sĩ. Nàng ngồi trước gương điểm trang, vốn là một không gian rất nữ tính, rất riêng tư, song lại nhìn thẳng ra người xem như muốn giao tiếp với khán giả - có gì đó gợi nhớ đến Olympia của Manet. Nàng mang dáng vẻ yêu kiều của một cô gái Nhật cổ điển, song lại toát ra khí chất tự tin, điềm tĩnh hoàn toàn hiện đại.

Phụ nữ mặc áo dài 1920

Kodaira Tomi, người xuất hiện trong các tác phẩm Goyō khác, là hình mẫu của người phụ nữ gợi cảm này. Cô ngậm một chiếc khăn quàng cổ màu xanh lá cây hẹp giữa hai hàm răng và những ngón chân trần lộ ra bên dưới chiếc áo lót dài (nagajuban), được trang trí bằng họa tiết của những con bướm và hoa màu đỏ trên nền trắng. Goyō, người đã tạo ra một loạt hình ảnh miêu tả phụ nữ xinh đẹp vào năm 1920, lúc ông đang thăng hoa về kỹ năng và danh tiếng thì ông qua đời đột ngột vì bệnh viêm màng não, ở tuổi bốn mươi mốt.

Woman Dressing - Hashiguchi Goyo

Sự đan kết kỹ thuật vừa cũ vừa mới, với hình tượng nữ nhân vừa thục nữ vừa bạo dạn, cũng phản ánh tình hình xã hội đương thời. Thời điểm này, nước Nhật đang xảy ra nhiều chuyển biến lớn về kinh tế-xã hội, làm lung lay hệ quan niệm lâu đời về ngoại hình, cách ăn mặc và vị trí của người nữ trong gia đình và xã hội.

Xem một số tác phẩm khác của Hashiguchi Goyo