 |
| Con gái thủy thần. Mnh họa của Lê Thiết Cương |
Nguyễn Huy Thiệp
TRUYỆN THỨ NHẤT
"Cái tình chi
Mượn màu son phấn ra đi..."
(Lời hát cổ)
Chắc nhiều người còn nhớ trận bão mùa hè năm 1956.
Trận bão ấy, ở bãi Nổi trên sông Cái, sét đánh
cụt ngọn cây muỗm đại thụ. Không biết ai nói trông thấy có đôi giao long cuốn
chặt lấy nhau vẫy vùng làm đục cả một khúc sông. Tạnh mưa, dưới gốc cây muỗm,
có một đứa bé mới sinh đang nằm. Ðứa bé ấy là con thủy thần để lại.
Dân trong vùng gọi đứa bé ấy là Mẹ Cả. Ai nuôi
Mẹ Cả, tôi không biết, nghe phong thanh ông từ đền Tía đón về nuôi. Lại đồn
thím Mòng trên phố chợ đón về nuôi. Lại đồn các xơ trong nhà tu kín đón về, đặt
tên thánh cho Mẹ Cả là Gianna Ðoàn Thị Phượng.
Chuyện Mẹ Cả ám ảnh tôi suốt thời niên thiếu.
Một bận, mẹ tôi đi chợ Xuôi về, kể chuyện Mẹ Cả cứu hai cha con ông Hội bên
Ðoài Hạ. Ông Hội làm nhà, mang đứa con gái tám tuổi đi đào cát. Hố cát khoét
hàm ếch, sụt xuống, vùi lấp cả hai cha con. Mẹ Cả đang bơi trên sông, trông
thấy hóa phép thành con rái cá ra sức đào bới, cứu được hai người.
Một lần, ông Tư Chung đào giếng bảo đào được cái
trống đồng. Phòng văn hóa huyện về xin mang trống đi. Khi qua sông, tự dưng sấm
chớp đùng đùng, sóng to gió lớn cộn lên. Mẹ Cả bơi trên sông bảo: "Vứt
trống xuống đây". Thuyền chòng chành sắp ụp, mọi người đành vứt trống
xuống cho Mẹ Cả. Mẹ Cả ngồi trên mặt trống đánh thùng thùng. Thế là sấm tan mưa
tạnh. Mẹ Cả ôm trống lặn xuống đáy sông.
Chuyện Mẹ Cả lung tung lắm, nửa hư nửa thực.
Tuổi thơ của tôi u buồn và bề bộn việc, mà việc nào cũng vất vả cả, tôi cũng
chẳng có thì giờ để ý đến chuyện người dưng.
Nhà tôi làm ruộng, đào đá ong và làm thêm nghề
lột giang đan mũ. Làm ruộng chẳng nói, ai cũng biết rồi, chẳng dễ dàng gì. Mười
bốn tuổi, tôi là thợ cày chủ lực trong hợp tác xã. Bốn giờ sáng, ông đội trưởng
đội cày gọi cổng: "Chương ơi, hôm nay cày chân ruợng Gò mả ngụy nhé
!" Thế là tôi bổ dậy, ăn vội ăn vàng bát cơm nguội rồi đi. Trời còn tối,
chuột đồng chạy rào rào trong các vạt ngô ven bãi. Tôi nửa thức nửa ngủ, chân
nam đá chân chiêu, cứ nhằm phía quầng điện sáng thị xã mà đánh trâu đi. Chân
ruộng Gò mả ngụy ở đó. Ðây là chân ruộng xấu nhất cánh đồng, đất cằn bạc phếch
bạc phơ, thỉnh thoảng lại có đá ngầm. Tôi cày một mạch đến trưa, thấy đứng bóng
thì tháo trâu về. Mẹ tôi bảo: "Chương ơi, ông Nhiêu dặn đá ong nhà mình tháng
này thiếu tám chục viên, hôm trước bố con mới nộp hơn bốn chục viên". Tôi
vác thuổng đi lên đồi Sậy. Ðá ong đồi Sậy thường chỉ đào được sáu lớp thì hết
một vỉa, đến lớp đất thịt. Ðá ong chỉ đào được những hôm nắng. Hôm mưa thì bùn
nhão nhoét, đỏ cành cạch, đá bở. Thường một buổi chiều cật lực, tôi đào được
hai chục viên. Ông Nhiêu đi qua khen: "Có nghề lắm. Ngày xưa tao đào có
lần xắn mẹ phải ngón chân cái". Ông chìa bàn chân đi dép cao su cho tôi
nhìn thấy ngón chân bị cụt. Chân ông Nhiêu là chân giao chỉ, ngón cái không
thẳng mà tõe hẳn ra. Chân này chắc chẳng giày nào vừa được. Buổi tối, tôi ngồi
lột nan. Giang mua của cánh lái bè, về cạo ra, chặt bỏ mấu, pha nhỏ, cho vào
nồi luộc. Sau đó phải hấp diêm sinh, mang đi phơi khô, bó lại gác lên nóc nhà.
Khi làm thì ngâm vài ngày rôi lấy dao lột. Lột giang phải thật cẩn thận, lột
bằng thứ dao đặt ở thợ rèn, lưỡi mỏng dính, đứt tay như chơi. Khi lột lòng, cật
để riêng, sau đó tách thành từng sợi đều đặn thuê trẻ con đan. Mỗi cuộn là hai
chục mét, bán cho người có máy khâu may mũ. Mẹ tôi bảo: "Nghề này chẳng
giàu được đâu nhưng mà có việc quanh năm để trẻ con khỏi nghịch". Những
đứa em tôi bốn tuổi đã biết đan rồi, tay cứ hoay hoáy suốt ngày, đi đâu cũng có
bó nam cắp nách. Gà gáy canh ba tôi mới đi ngủ. Một ngày đầy ắp công việc. Giấc
ngủ kéo đến. Hình ảnh Mẹ Cả chen vào giấc ngủ ở một khe hở nào đó rất nhỏ,
không phải thường xuyên, tôi không chắc một năm đã được một lần.
Một dạo, ông Hai Thìn lúc bấy giờ lên chức chủ
nhiệm hợp tác xã bảo tôi: "Chương này, trai tráng trong làng này đi bộ đội
cả, mày thật thà, tao tính rút mày lên làm kế toán, nhưng mày trình độ văn hóa
kém quá, thôi mày làm ban kiểm tra với bảo vệ vậy". Tôi hỏi: "Làm ban
kiểm tra thì phải làm gì ? Làm bảo vệ thì phải làm gì ?" Ông Hai Thìn bảo:
"Ban kiểm tra là xem chúng tao có ăn bớt ăn xén gì không thì mách ông
Phượng bí thư xã biết. Làm bảo vệ thì hợp tác xã có mấy bãi mía đấy, quân bãi
Nổi cứ đến ăn trộm, mày vác súng ra, thấy đứa nào ăn trộm thì bắn chỉ thiên cho
chúng nó sợ". Tôi bảo: "Ban kiểm tra cháu chẳng làm đâu, hay gì
chuyện mách lẻo. Cháu làm bảo vệ".
Bãi mía ven sông rộng vài chục mẫu, gác cũng
khó. Tôi làm một cái chòi, lên đấy nằm đọc truyện. Ðọc chẳng vào. Tôi ngủ thiếp
đi lúc nào không biết. Có lần mơ thấy đi cày, cày hết chân ruộng Gò mả ngụy thì
đến xã, cứ cày mãi, dân thị xã phải dắt nhau chạy. Có lần mơ thấy đào đá ong,
xắn phải ngón chân cái, một lúc sau ngón chân lại tự mọc ra, lại xắn lần nữa,
cứ thế vài chục lần, lần nào cũng đau lắm. Lại có lần mơ thấy lột giang, dao
cứa đứt cả năm ngón tay, khi ăn cơm phải vục mặt xuống như chó. Ðại để giấc mơ
của tôi là thế, toàn những việc làm hàng ngày, chẳng ra gì cả. Ðấy là vì tôi
nghèo tưởng tượng, sau này khôn lớn tôi mới hiểu ra, chứ lúc ấy, mười sáu tuổi,
tôi có biết gì.
Một buổi, trăng rất sáng, tôi nhớ đận ấy vào dịp
tháng Bẩy, tôi đi gác quanh bãi mía. ánh trăng soi rõ mồn một, trông thấy cả
những rễ mía trông hơi giống đầu rễ si đâm tua tủa ở các đốt cây. Rặng mía hắt
bóng thẫm đen chạy dài trên mặt cát đã bị gió làm cho khô se đi nên rất mịn.
Thỉnh thoảng gió đùa rào rào trong bãi mía nghe lạnh cả người. Tôi nghe thấy
tiếng mía đổ, chạy ra, thấy mía nằm ngổn ngang trên cát, trông xót lắm. Tôi
điên người, bắn một phát súng chỉ thiên. Năm, sáu đứa trẻ con trần truồng chạy
ào ra. Một đứa con gái chừng mười hai tuổi có vẻ như tên cầm đầu còn kéo theo
cả một cây mía chạy. Tôi gào lên: "Ðứng lại !" Bọn chúng hoảng hốt
lao xuống nước, cuống cuồng bơi về phái bãi Nổi.
Tôi vứt súng, cởi quần áo, cũng nhảy xuống sông.
Tôi quyết bắt cho được một đứa. Bắt được một đứa sẽ truy cả bọn, công an vẫn
thường làm thế.
Ðứa con gái kéo cây mía bơi tách ra, đập nước
loạn xạ, có vẻ như không biết bơi, lại bơi ngược dòng nên rất chậm. Tôi bơi
đuổi theo. Nó quay lại nhìn tôi, lè lưỡi ra, rất tinh nghịch. Tôi bơi chặn đầu,
con bé té nước vào mặt tôi. Tôi lặn xuống nước, ước lượng khoảng cách để tóm
chân nó. Con bé vùng thoát được. Cứ thế mãi. Con bé bơi ở phía trước, lúc nào
cũng giữ một khoảng cách không xa với tôi. Tới gần nửa tiếng đồng hồ trôi qua
mà tôi không bắt được nó. Tôi bỗng hiểu ra đối thủ của tôi rất sành sông nước,
bắt được không phải chuyện đùa. Con bé lỡm tôi để cho bọn kia trốn thoát. Con
bé vừa bơi vừa trêu. Tôi tức lắm, đập nước sải cánh đuổi theo. Con bé cười
khanh khách, bơi nhanh ra giữa sông. Nó bảo tôi: "Quay về đi, không mất
súng thì chết!" Tôi giật mình, thấy nó nói đúng. Con bé bảo tôi: "Mày
không bắt được tao đâu. Bắt thế nào được Mẹ Cả !" Tôi hoảng hốt, dựng cả
tóc gáy. Chẳng lẽ đây là con gái thủy thần? Nước tạt cả vào mặt tôi ướt sũng.
Tôi thoáng thấy tấm lưng trần dẻo dai loáng nước quẫy ở trước mặt, loang loáng
dưới trăng, Thật kinh dị, nhưng đẹp lắm. Thoắt nhiên, tất cả biến mất, tôi bỗng
trơ ra giữa dòng sông vắng mênh mông. Tất cả như chẳng hề sảy ra chuyện gì.
Dòng sông vẫn cứ như thế từ lâu lắm rồi, từ hôm qua, hôm kia, từ năm trăm năm
trước. Tôi thấy ngượng ngùng. Nửa đêm, tự dưng lại đi trần truồng bơi trên
sông, khua khoắng lên, mà vì cái gì cơ chứ? Dăm cây mía có đáng là bao? Khi thu
hoặch, hợp tác xã vứt đi hàng đống. Hoặc mùa nước, chỉ cần một trận lụt là vứt
đi hàng mẫu là thường. Tôi bỗng thấy buồn, Mặc kệ dòng nước đẩy dạt vào bờ. Hóa
ra chẳng phải mất nhiều, chỉ vài ba cây. Tôi ngồi xuống bẻ một dóng mía ăn. Mía
nhạt thếch. Tôi vứt dóng mía rồi trở về chòi, nằm thao thức đến sáng. tôi cố
nhớ lại khuôn mặt Mẹ Cả mà không nhớ được. Cứ nhắm mắt lại là thấy toàn mặt
quen, tựa như bà Hai Khởi vừa tròn vừa to, Mũi trông như vỏ cam sần, hoặc như
mặt chị Vĩnh, dài, mà tai tái như dái trâu, như mặt cô Hỷ, đỏ như tôm luộc, Mặt
anh Dư, xương hàm bạnh ra như hàm ngựa. chẳng có khuôn mặt nào đáng là mặt
người. Mặt nào trông cũng thú vật, đầy nhục cảm, không đểu cáng, dối trá thì
cũng nhăn nhúm đau khổ. Tôi tìm một mảnh gương vỡ soi thử mặt mình. Mảnh gương
bé quá, không rõ hết mặt. Chỉ thấy trong gương một đôi mắt đờ dại nhìn mình như
mắt tượng gỗ trên chùa.
Cuối năm ấy, tôi rút khỏi chân bảo vệ, chuyển
sang đội thủy lợi. "Nhất thổ, nhì mộc", công việc sắn mai bốc đất vất
vả nhưng tôi sức trẻ nên cứ phăng phăng. Bẵng đi ba năm, hơn nghìn ngày. Kể đất
tôi vác có khi đắp được một trái núi con. Thế nhưng quê tôi nào đâu có núi non
gì, chỉ bằng phẳng những cánh đồng cằn, những con mương chạy ngang dọc khắp
chốn cùng nơi mà đất vẫn khô nẻ.
Năm 1975, đấy là một năm đáng để quan sát ghi
nhớ.Quê tôi mở hội rất to. Thi bơi chải trên sông, thi vật, đội văn công trên
tỉnh về biểu diễn. Các đô vật ở Ðoài Hạ thắng đậm các đô vật khác trong vùng.
Dân bãi Nổi táo tợn là thế, cử ra bốn đô vật đều bị loại từ vòng đầu. Hạ được
bãi Nổi, Ðoài Hạ được thể. Ðô Thi thúc trống hỏi to: "không có ai vào xới
thì tôi lấy giải về Ðoài Hạ đây này". Trai làng tôi tức lắm, xui tôi vào xới.
Thú thực, tôi không thạo vật, nhưng tôi có sức. Tay tôi đã bám vào đâu thì thật
như kìm, nội công ngoại lực gì tôi không biết, nhưng tôi đã bóp, gạch cũng nát
vụn.
Tôi cởi quần áo, Mặc độc cái quần đùi nâu. Mọi
người cười ồ. Người ta giải thích dài dòng rắc rối, đại để tôi muốn giật giải
phải vật với những năm người. Trai làng tôi không chịu cãi nhau om lên, cuối
cùng đi đến thỏa thuận là tôi phải vật thắng hai người khác mới được vật đô Thi
là người đang nhìều điểm nhất.
Ðô Tiến vào xới. Tôi xông vào ngay. Ðô Tiến cũng
khỏe, khoèo chân tôi. Những hơn nghìn ngày lội bùn vác đất nên chân tôi chắc
lắm, cắm xuống như cọc. Ðô Tiến xoay ngang xoay dọc mà tôi vẫn đứng trơ trơ.
Hai tay tôi tóm được hai bả vai đô Tiến, cứ thế bóp. Ðộ ba phút thì đô Tiến đờ
ra, mặt tái nhợt, cứ thế khụy xuống. Trọng tài tuyên bố tôi thắng cuộc.
Ðến lượt đô Nhiêu. Ðô Nhiêu bé nhỏ, nhanh nhẹn.
Hắn nhảy như con choi choi, luồn lách rất khéo. Chỉ sau vài miếng, tôi biết đô
Nhiêu lập kế lừa tôi, hắn chỉ chờ tôi đứng lệch trọng tâm là phục xuống bốc,
dùng vai gồng ngã. Biết thế, tôi bèn đứng né chân chèo, người hơi ngả ra. Ðô
Nhiêu cúi xuống, luồn đầu vào hai chân tôi, định hất lên, thế võ rất ác. Tôi
đổi chân khép gối lại, dùng hết lực túm hai mạng sườn, bóp mạnh. Ðô Nhiêu oằn
oại như con rắn lớn. Một lúc thấy không quẫy được nữa, tôi mới đặt hắn ngửa ra,
vỗ mạnh vào rốn. Tiếng reo như sấm. Có ai nhét vào tay tôi một đoạn mía ngắn đã
tiện róc rồi. Mội người xúm xít, lấy áo phẩy vào mặt tôi giống như kiểu người
ta săn sóc võ sĩ quyền Anh.
Trống lại nổi lên. Ðô thi to con, hai mắt như
mắt lợn luộc. Hắn dạo một đường quyền ngắn trông rất đẹp mắt. Nhiều tiếng xuýt
xoa. Tôi cứ lừ lừ đi vào. Ðô Thi đứng trước mặt tôi gườm gườm: "Muốn sống,
chịu thua ngay đi, con ạ!" Tôi bảo: "Dễ thế!" Ðô Thi chửi:
"Mẹ mày! Giữ lấy cái mũi! Ông cho mày sặc tiết cho xem!" Hắn lao vào
ngay, đầu gối giơ lên rất nguy hiểm.
Ðến hơn mười phút, Ðô thi không vật được tôi.
Hắn giở thế võ đánh ngầm. Hắn dùng cùi tay, đầu gối đánh tôi. Trận đấu căng
thẳng. Trọng tài là người Ðoài Hạ, đáng lẽ bắt lỗi nhưng cứ lờ đi. Tôi tức lắm
vừa đỡ vừa hỏi: "Vật nhau hay là đánh nhau thế này?" Ðô Thi bảo:
"Mẹ mày! Ông đánh cho mày chết mẹ mày đi!" Trống thúc dồn dập, mọi
người reo hò nhưng không có ai đứng ra ngăn cản. Rất nhiều tiếng gào khuyến khích
đô Thi: "Ðánh đi, đánh cho chết mẹ nó đi!" Nỗi căm giận trào lên
trong tôi. Tôi thấy mắt tôi hoa lên, tai tôi ù đi, máu trào mằn mặn trên môi.
Ðô Thi nhảy đá song phi, tôi tránh được, thuận tay bắt được cổ chân. Ðô Thi
giằng ra, nhưng hai tay tôi như hai kìm sắt. Ðô Thi lăn lộn trên sàn. Tiếng
gào: "Thua rồi, thua rồi" ầm ĩ cả lên. Trọng tài bảo tôi vật không
đúng luật. Tôi chẳng nói chẳng rằng, gạt ông ta ra, cứ thế đi đến bàn ôn bọc
giải thưởng đi xuống. có ai vỗ vào vai tôi: "Khá lắm! Du côn lắm!"
Tôi không hiểu nghĩa hai chữ du côn, chắc tỏ ý khen ngợi.
Ra khỏi xới vật, tôi rẽ vào hàng mua cho các em
gói kẹo, cho mẹ chiếc lược rồi đi tắt đồng, qua bãi về nhà. Ðến sông thì chập
choạng tối. ở khúc quặt, bỗng có tốp người hùng hổ xông ra, đi đầu là đô Thi,
đô Nhiêu, đô Tiến. Ðô Thi bảo: "Muốn sống đứng lại !" Tôi hỏi:
"Cướp đường à ?" Bọn kia không nói năng gì xông vào đánh ngay. Tôi
đánh trả cũng ác, nhưng thân cô, thế núng, lát sau tôi ngất đi. Khi tỉnh lại,
tôi thấy mình nằm trên ổ rơm, người đau ê ẩm. Mẹ tôi hỏi: "Con có đau
không?" Tôi gật đầu. Mẹ tôi khóc: "Chương ơi, con ra tranh hơn thiên
hạ làm gì? Mang thân mua vui cho người có nhục không con?" Tôi âm thầm
khóc, thấy mẹ tôi nói phải. Mẹ tôi bảo: "Hứa với mẹ đi, đừng bao giờ
thế!" Tôi thương mẹ tôi nên hứa, nhưng nghĩ lần sau đi đâu phải dắt theo
dao. Tôi hỏi mẹ tôi: "Ai cứu con?" Mẹ tôi mỉm cười: "Mẹ Cả
cứu". tôi định hỏi thêm, nhưng mẹ tôi đã ra ngoài, đi sao lá cúc tần sắc
cho tôi uống.
Tôi hồi phục sức khẻo rất nhanh, chủ yếu do trẻ
trung, chẳng phải do thuốc. Thuốc có gì đâu, chỉ có lá cúc tần sao khô vừa bóp
vừa uống. Khi đi lại được, ý nghĩ đầu tiên của tôi là vác dao tìm đến đô Thi.
Thế nhưng hợp tác xã cử tôi đi học một lớp nghiệp vụ kế hoạch ở trên thị xã,
giấy báo tập trung gấp quá, tôi đành bỏ dở ý định trả thù.
Lớp học chúng tôi có ba mươi người, học sáu
tháng. Chúng tôi được học các môn chủ nghĩa xã hội khoa học, lịch sử, chính trị
kinh tế học, các nghiệp vụ quản lý kế toán. Lần đầu tiên, tôi biết những danh
từ, khái niệm, thuật ngữ rất lạ. Tôi háo hức vô cùng. Sau vài hôm tôi đau đớn
nhận ra tôi không học được. Chữ nghĩa chuội đi, tôi không làm sao phân biệt
được các nguyên tắc nhờ thu nhận trả, các tài khoản, các biểu thống kê, cũng
như không hiểu nổi khái niệm duy tâm, duy vật. Phép biện chứng, theo tôi là sự
tiến lên, bắt chấp khó khăn, đại để giống như giấc mơ của tôi cày Gò mả ngụy.
Quy luật phủ nhận, tôi nghĩ nó giống như trận đòn thù đê tiện của bọn đô Thi,
tôi căm ghét nó, nó thành quy luật thì phải trả thù, phải nện đau hơn nó đã nện
mình. Tôi học lịch sử, hoàn toàn lẫn lộn về cách phân kỳ. Các thầy cô giáo rất
ức, bảo tôi không có khả năng học tập.
Cả lớp không ai thích tôi. Tôi làm mất điểm thi
đua. Tôi lố bịch nữa. Cả lớp không ai ăn mặc như tôi. Họ mặc lối thị xã cả, đẹp
thật, tôi cũng rất thích nhưng vì không tiền đành phải chịu. Tôi mặc quần nâu,
áo xanh trứng sáo. Còn ăn, mọi người ăn chung, tôi nấu ăn riêng. Ăn chung có
mức, tôi ăn tám, chín bát cơm một bữa, ngày ba bữa, mức nào chịu được.
Ở trong lớp, tôi ngồi một xó, tha hồ ngủ gật.
Các thầy cô giáo chán nản, thôi hành hạ tôi, bài kiểm tra nào cũng cho điểm năm
là điểm trung bình.
Gần tan lớp học, trên bỗng cử cô Phượng về dạy
môn kế toán. Cô Phượng học nước ngoài về, tính vui nhộn. Cô mặc quần bò, áo
phông, áo bỏ trong quần, vai đeo túi, trông giống diễn viên điện ảnh.
Trả bài kiểm tra, cô Phượng bỗng hỏi: "Ai
tên là Chương?" Tôi bảo: "Em đây". Cả lớp cười ồ, vì cô Phượng
trẻ, chỉ bằng tuổi tôi. Cô Phượng nín cười, bảo: "Tôi không hiểu nổi bài
viết của anh. Ðường lối kế toán của anh đặc biệt bí hiểm". Cả lớp lại
cười. Cô Phượng bảo: "Hết giờ mời anh gặp tôi. Tôi sẽ giảng lại cho anh về
các quy luật kinh tế".
Hết giờ buổi chiều, tôi tìm cô Phượng. Người ta
bảo cô vừa phóng xe máy ra sông. Tôi buồn rầu, khoác cái xắc cốt để sách vở,
tiền nong, giấy tờ, bỏ đi lang thang.
Loanh quanh thế nào, tôi vòng ra phía bờ sông,
bỗng thấy cô Phượng đang ngồi một mình, bên cạnh có chiếc xe máy. Quang cảnh
cũng hệt quê tôi, phía trước là sông, phía sau bãi mía.
Tôi đến gần, thấy cô Phượng khóc, hai tay ôm
mặt, bả vai rung rung. Tôi ấp úng chào. Cô Phượng giật mình, ngẩng lên thấy
tôi, bèn giận giữ nói: "Cút đi, cái lũ đàn ông khốn kiếp các anh!"
Tôi kinh hoàng ngơ ngác, chôn chân tại chỗ. Cô Phượng cầm dép ném vào mặt tôi.
Dép cao gót, có đinh, tôi tránh không kịp, mặt bị chảy máu. Máu chảy nhiều quá,
tôi ngồi thụp xuống, hoa cả mắt. Cô Phượng chạy lại, quỳ xuống, gỡ hai tay tôi,
hốt hoảng: "Anh có sao không? Trời ơi, sao tôi rồ dại thế này?"
Tôi xuống sông, vã nước rửa vết đau. Cô Phượng
cứ loay hoay bên tôi, rối rít xin lỗi. Tôi cho cô Phượng xem những vết sẹo trên
vai, trên tay mà bọn đô Thi đánh tôi. Tôi bảo: "Không sao cô ạ. Vết thương
như thế có gì". Cô Phượng bảo: "Tôi xin lỗi anh. Tôi gặp chuyện buồn
phiền quá. Tôi không kìm chế được mình".
Cô Phượng lấy bánh mỳ, lấy chuối ép tôi ăn. Cô
Phượng nói: "Anh tha thứ cho. Tôi yêu, tôi bị phản bội. tôi không chịu
nổi. Nếu anh có yêu, anh mới hiểu". Tôi bảo: "Tôi chưa yêu. Nhưng tôi
nghĩ nếu ai phản bội tình yêu thì xấu xa lắm". Cô Phượng cười đau đớn:
"Anh chẳng hiểu gì, kẻ phản bội cũng là người tốt, có điều người ta không
dám hy sinh".
Cô Phượng ngồi, tay bó gối, trông vừa bé nhỏ,
vừa bưồn, lại đẹp nữa. trong tôi trào lên cảm giác thương xót, tựa như thương
xót chính em gái tôi.
Cô Phượng bảo: "Tôi đã không đúng. Người ta
không dám hy sinh vì tôi là phải. Tôi là người con gái xấu xí phải không
anh?" Tôi lắc đầu, tôi nghĩ người nào yêu được cô Phượng thật là hạnh
phúc. Tôi bảo cô: "Không phải đâu. Cô đẹp lắm". Cô Phượng cười. Cô
cầm cái xắc cốt của tôi, đập đập: "Anh đựng cái gì trong này thế?".
Tôi ngượng ngập bảo: "Có sách vở, tiền nong, chứng minh thư, thẻ
đoàn". Cô Phượng bảo: "Anh Chương này, nếu anh yêu, anh có dám hy
sinh vì người yêu không?" Tôi bối rối không biết trả lời ra sao. Cô Phượng
bảo: "Thế này nhé: Nếu tôi yêu anh, anh có dám vứt cái túi này xuống dưới
sông không?" Tôi gật đầu. Cô Phượng bảo: "Anh vứt đi". Tôi đứng
lên, cầm cái xắc cốt quẳng ra giữa sông. Cái xắc cốt chìm nghỉm. Cô Phượng ngạc
nhiên, mặt tái đi: "Anh có dám phá tan cái hàng rào kia không?" Tôi
lẳng lặng đến hàng rào bao quanh bãi mía, co đứt dây thép gai, nhổ cọc sắt, uốn
cong lại, vứt dưới chân cô.
Cô Phượng bảo: "Anh lại đây". Cô ôm cổ
tôi, hôn lên môi. Tôi đờ đẫn. Cô Phượng bảo cô rất sung sướng: "Anh biết
không, thế mà tôi đã buồn phiền vì một tên đàn ông ích kỷ. Thật chẳng ra
sao!" Cô Phượng lên xe máy phóng đi, quay lại bảo tôi: "Anh hãy quên
những quy luật kinh tế chết tiệt ấy đi".
Tôi sửng sốt. Cái hôn bất ngờ làm tôi ngây ngất.
tôi thấy sung sướng. Cứ thế lội xuống sông, bơi sang bờ bên kia rồi lại bơi về.
Trăng rất sáng, tôi thấy cuộc đời thật đẹp tuyệt vời.
Sau hôm ấy, hai hôm sau giải tán lớp học. Cô
Phượng không đến, nghe nói có việc phải đi Hà Nội. Tôi buồn rầu thu dọn đồ đạc,
chào mọi người rồi đi về làng.
Tôi về làng, được cử làm kế toán trưởng. Ðược
một tháng, ông Hai Thìn bảo: "Mày học hoài cơm". Người ta cách chức
tôi, tôi cũng chẳng lấy thế làm buồn. Tôi trở lại công việc bình thường, công
việc của mười năm trước: Sáng đi cày, chiều đào đá ong, tối lột giang đan mũ.
Công việc nặng nề, nhưng tôi khôn nguôi nhớ về cô Phượng.
Một lần, tôi kiếm cớ lên thị xã, rẽ vào trường
cũ để thăm cô Phượng. Ở đây chẳng còn ai nhận ra tôi. Ông thường trực hỏi:
"Cậu hỏi Phượng nào? Trường có nhiều Phượng lắm: Trần Thị Phượng, Quách
Thị Phượng, Lê Thị Phượng. Có cô cũng trạc tuổi cậu, cô ấy đi khỏi trường rồi.
Cô ấy ngày xưa ở nhà tu kín, tên thánh là Gianna Ðoàn Thị Phượng". Tôi
giật mình, nhớ đến giai thoại ngày xưa kể về Mẹ Cả.
Ông thường trực không biết gì thêm. Ðang nghỉ
hè, sân truờng vắng ngắt. Tôi lang thang ở trong thị xã, không biết hỏi ai.
Cuối cùng tôi nảy ra ý định vào nhà tu kín.
Bà Nhất tiếp tôi. Bà đã luống tuổi, có đôi mắt
hết sức u sầu. Bà Nhất bảo: "Gianna Ðoàn Thị Phượng ở nhà tu này từ sáu đến
mười hai tuổi. Cha mẹ cô ta nhờ tôi nuôi dạy". Tôi ngạc nhiên: "Sao
bảo Gianna Ðoàn Thị Phượng là Mẹ Cả, là con gái thủy thần ?" Bà Nhất bảo:
"Cha mẹ Gianna Ðoàn Thị Phượng ngoài Hà Nội. Cô ấy là con riêng ông Ðoàn
Hữu Ngọc, buôn nước mắm". Tôi thẫn thờ buồn bã ra về. bà Nhất bảo:
"Tôi không biết Mẹ Cả của anh, còn Gianna Ðoàn Thị Phượng là con của Chúa.
Ông Ðoàn Hữu Ngọc gửi con vào trong nhà Chúa như gửi con vào nhà trẻ, nhưng
Chúa không giận. Chúa tha thứ, Chúa vốn nhân từ".
Ðêm ấy, tôi ngồi ngoài hè tường nhà tu kín.
Ðường phố thị xã xe chạy ầm ầm tôi không ngủ được. Sáng sớm hôm sau, tôi xuôi
đường đê tìm đường về đền Tía.
Ðền Tía ngay sông, chênh vênh trên một kè đá xây
cất công phu. Ông từ giữ đền Tía tên Kiệm, làm nghề đánh cá, trạc sáu mươi
tuổi, ở ngay trong đền. Tôi vào trong đền, thấy cá phơi đầy trong sân, Gác cả
trên hai thanh cột quá giang. Ông Kiệm cho tôi nhắm rượu cá nướng. Ông Kiệm
bảo: "Tôi giữ đền này hơn bốn mươi năm, ở một mình, nuôi mỗi con rùa làm
bạn". Ông chỉ cho tôi con rùa buộc dây nằm dưới gậm giường. Tôi hỏi ông về
Mẹ Cả. Ông Kiệm bảo: "Tôi không biết. Nhưng trận bão ấy thì nhớ, sét đánh
cụt ngọn cây muỗm ở trên bãi Nổi, cậu phải về đấy hỏi xem".
Tôi ở chơi với ông Kiệm buổi sáng, dọn giúp chỗ
mái đền dột. Buổi trưa, tôi chào ông Kiệm, tắt đồng đi về bãi Nổi.
Ðường về bãi Nổi đi qua Ðoài Hạ, Tôi hỏi thăm
nhà ông Hội, nghe nói ngày xưa cha con ông được Mẹ Cả cứu. Ông Hội đã già, lẫn
lộn cả. Ông Hội bảo: "Ðào cát. Khoét hàm ếch. Sụt xuống. Nặng lắm, máu ộc
ra..." Hỏi gì cũng chỉ nói từng ấy tiếng. Con trai ông Hội bảo tôi:
"Ông cụ có nhớ gì đâu. Tai điếc ba, bốn năm rồi". Tôi buồn rầu, chào
cha con ông rồi về.
Tôi bơi qua sông, đến bãi Nổi. Cây muỗm đại thụ
bị sét đánh bao nhiêu năm khô xác, dưới gốc cây, bọn trẻ đốt lửa làm thành cái
hốc lõm sâu đen sì. tôi rẽ vào một túp lều canh lưới cạnh đấy. Tôi ngó vào,
rùng mình thấy trong xó tối có một lão già nằm trên ổ rơm dưới đất. Thấy tôi,
lão già hỏi: "Ðô Thi đấy à?" Lão già nhỏm lên, tôi kinh hoàng thấy
lão già chẳng khác gì ma quỷ, râu tóc lởm chởm, đôi mắt đục ngầu. Tôi đoán lão
già bị liệt, hai chân teo lại. Lông chân trông như lông lợn. Tôi chào lão già,
ngạc nhiên thấy lão anh minh lạ thường, nói năng rành rọt. Một lúc sau, qua câu
chuyện, tôi biết lão là bố đô Thi ở bên Ðoài Hạ. Lão già bị liệt mấy chục năm
rồi, chỉ nằm một chỗ trông lưới.
Trò chuyện mãi, tôi hỏi lão già về chuyện Mẹ Cả.
Lão già ôm bụng cười lăn lộn, đôi chân liệt bất động trông rất đáng sợ. Tôi
chưa thấy ai khủng khiếp như vậy. Lão già bảo tôi: "Mày có trông thấy cái
nia rách kia không ? Ðôi giao long quấn nhau ở trong ấy đấy..." Lão già
lại cười. Tôi kinh hoàng sợ hãi. Lão già lại bảo: "Hồi ấy tao chưa bị
liệt. Tao bịa ra chuyện Mẹ Cả. Ai cũng tin. Mộ Mẹ Cả kia kìa, mày muốn biết
hình Mẹ Cả đào lên mà xem". Lão già chỉ một nấm đất gần kề gốc muỗm. Tôi
lấy chiếc mai trong lều ra chỗ nấm đất, đào lên. Tôi đào theo kiểu người ta vẫn
đào khi bốc mộ. Ðược hơn một mét, tôi lôi dưới ấy lên một khúc gỗ mục chẳng
hình thù gì. Tôi ngồi rất lâu bên khúc gỗ ấy. Lão già ma quỷ cũng đã thôi cười,
bây giờ chắc ngủ trong lều.
Trước mặt tôi, dòng sông đang thao thiết chảy.
Sông chảy ra biển. Biển rộng vô cùng. Tôi chưa biết biển, mà tôi sông nửa cuộc
đời rồi đấy... Thời gian cũng thao thiết trôi. Chỉ ít năm nữa đến năm 2000...
Tôi đứng lên, đi về nhà. Ngày mai tôi đi ra
biển. Ngoài biển không có thủy thần.
 |
| Con gái thủy thần của Đinh Quân. |
TRUYỆN THỨ HAI
Khi chào mẹ để đi ra biển, lúc ấy nào tôi có
biết rằng biển ở đâu?
Mẹ tôi bảo: "Chương ơi, thế con bỏ mẹ đi à?
Bỏ các em con đi à?" Tôi không trả lời, tôi vụt ra ngõ như chạy. Tôi biết,
nếu tôi dừng lại lúc này thì tôi sẽ không bao giờ đi nữa. Tôi sẽ quay lại công
việc của mười năm trước; tôi sẽ cứ thế cho đến rốt đời: Sáng đi cày, chiều đào
đá ong, tối lột giang đan mũ. Tôi sẽ kéo mòn kiếp sống của tôi như thế. Như thể
bố tôi, như ông Nhiêu, như ông Hai Thìn, như những người dân hiền lành, lam lũ
ở quê hương tôi.
Tôi đi... Tôi nhằm hướng mặt trời mọc mà đi. Tôi
không mang theo một thứ đồ đạc nào cả trên người, trừ con dao sắc lịm mà tôi
cất công sang tận Ðoài Hạ để thửa. Con dao này rèn từ nhíp ô tô, mũi nhọn, nước
thép xanh biếc.
Ý nghĩ về Mẹ Cả, về Gianna Ðoàn Thị Phượng ám
ảnh tôi. Con gái thuỷ thần, nếu tôi tìm được thấy nàng thì tôi sẽ không hối
tiếc gì về cuộc sống. Không hiểu vì sao tôi lại nghĩ rằng nàng ở đấy, ở ngoài
xa kia, ở biển...
Tôi đi qua rất nhiều làng mạc, vừa đi vừa làm
thuê kiếm ăn. Những làng quê mà tôi đi qua đều buồn tẻ tiêu điều. Quanh quẩn
chỉ từng ấy cây: Cây lúa cây ngô, cây khoai lang, vài thứ cây rau quen thuộc.
Quanh quẩn từng ấy công việc: Cày ruộng, cấy hái, vun trồng.
Sáng sáng, tôi tìm đến đứng ở đầu thôn xóm mà
tôi đi qua. Dưới gốc si hoặc cái quán xiêu vẹo, cũng có khi ở một chợ cóc ven
đường. Có nhiều người như tôi, cả đàn ông, cả đang bà. Họ đều là những người
dân quê phiêu tán hoặc những người nghèo trong thôn xóm. Những người thuê mướn
cầm đuốc soi mặt chúng tôi, nắn chân nắn tay từng người. Họ hỏi: "Có biết
làm việc này không? Làm việc kia không?" Họ và chúng tôi thỏa thuận giá
cả, thường công lao động một ngày rất thấp, nếu làm thợ đấu thì quy ra thóc chỉ
độ hai cân rưỡi đến ba cân một ngày, thợ cấy ít hơn: Chỉ độ một cân hai đến một
câm tám. Tôi hay nhận những việc ngoài đồng: Cấy, gặt, gieo mạ, bón phân. Tôi
không thích nhận việc trong nhà. Ở ngoài đồng không khí thoáng đãng hơn, trên
đầu tôi là bầu trời tự do, tôi không vướng những mối liên hệ nào đấy đối với
con người. Những người thuê mướn tôi cũng chẳng giàu có gì, họ cũng phải làm
quần quật, đôi khi họ phải nhịn ăn để dành trả công cho thợ.
Không khí u uất, tù đọng của làng quê làm tôi
tái tê cảm giác chua xót. Mọi người rối rít, cuống cuồng để kiếm miếng ăn.
Những định kiến, tập tục thật nặng nề. Tôi đã thấy tinh thần gia trưởng hủy
hoại bao nhiêu số phận con người. Tôi cũng thấy những ngộ nhận giới tính và đạo
đức giết chết vẻ diễm lệ trên các khuôn mặt thiếu nữ. Rất ít thanh niên. Ngoài
đồng chỉ có các ông bà già, phụ nữ và trẻ em thất học làm việc.
Sang tháng ba, công việc đồng áng vãn bớt, tôi
không có việc làm thường xuyên. Có nhiều ngày tôi phải nhịn đói. Tôi đi trong đám
sương mù bàng bạc dọc bờ đê. Những hạt bụi nước li ti giăng ở trước mặt, ở bên
phải, ở bên trái, ở sau lưng. Gió hun hút thổi. "Cái đói cái rét bằng
nhau". Người xưa nói thật chẳng ngoa chút nào. Một lần tôi nhìn thấy có
ông lão ăn mày chết đói ở bên vệ đê. Một nỗi lo sợ mơ hồ thoáng dậy trong tôi.
Tôi bắt đầu nghĩ đến cái chết, điều này trước đây chưa bao giờ tôi nghĩ đến.
Ðói. Rét. Nỗi cô đơn như gió quất vào mặt. Lòng tôi cồn cào, đau đáu một nỗi
khắc khoải hướng về Mẹ Cả, con gái thủy thần. Nàng là ai ? Nàng xấu hay đẹp ?
Nàng ở đâu, góc biển chân trời nào ?
Tôi bắt đầu hình dung thấy nàng. Nàng hiện ra
rực rỡ. Những đường nét trên khuôn mặt nàng rõ ràng, đôi lông mày thanh tú, quả
cảm. Thoạt nhìn, nàng thậm chí đen đúa và lãnh cảm. Nàng không đẹp. Khoảng cách
giữa tôi và nàng là khoảng cách của hai vật thể tự do, vừa đối nghịch, vừa bao
trùm. Cả tôi và nàng đều cùng tranh đấu tìm cách giải thoát sự bao trùm đó,
hướng tới tự do. Khi tự do là lúc nàng mất tôi và tôi mất nàng. Ðể có nàng, tôi
buộc phi sống kiếp sống của kẻ khổ sai lưu đày, tôi buộc phải vắt kiệt tôi cho
đến chết. Tâm hồn nàng ăn uống thứ thức ăn thật man rợ: Ðấy là từng miếng sống
tươi rói của cuộc đời tôi. Tôi hình dung nàng xé xác tôi bằng bàn tay thon nhỏ,
móng sắc. Nàng nhai từng miếng thịt và thè đầu lưỡi nhọn hoắt liếm những giọt
máu ứa ra.
Những ý nghĩ trên không phải đến ngay với tôi
khi ấy, khi tôi đói khát lang thang trên đường mà mãi sau này tôi mới hiểu ra.
Thời tôi đang kể là thời tôi còn mụ mị, đầy những thành kiến ngộ nhận. Tôi là
một thanh niên nông dân ngu độn, trong lòng đầy những tình cảm thương người vụn
vặt, vừa duy tâm, vừa siêu hình, lại tầm thường nữa. Tôi chưa biết khinh rẻ bản
thân, cũng chưa biết khinh rẻ học vấn. Tôi chưa biết cách thương mình. Những
vấn vương của tôi về mái nhà, về tình cảm xóm làng bao bọc dưới những sắc màu
lãng mạn huyền thoại cũng là một thứ văn hoá thấp kém, có sức trì kéo. Tôi chưa
giác ngộ về lẽ tồn tại cá nhân, cũng như của cả bầy người.
Cuối tháng bảy, tôi nhận đóng gạch cho một bà cụ
người Sơn Tây. Bà cụ 80 tuổi, có người con trai đi bộ đội đóng quân ở
Cămpuchia. Bà cụ có người con gái năm nay 42 tuổi, lấy chồng ở tận làng xa, tên
là Thời, thỉnh thoảng mới về thăm mẹ được một buổi chiều, sấp ngửa dọn dẹp chốc
lát rồi lại ra đi. Bà cụ ở một mình giữa khu vườn hoang rộng hơn sào đất. Ngôi
nhà lợp rạ, vách trát đứng, giỏi lắm trụ được qua hai mùa mưa là đổ. Người con
trai làm đại đội trưởng công binh, tên là Thế, chưa có vợ. Bà cụ cho tôi xem
những bức thư anh viết ở Công Pông Xom, chữ rất thoáng, lời lẽ rõ ràng là của
người con có hiếu:
"U ơi, xin U nương nhẹ thân mình, dù chỉ để
cho con đỡ khổ. Con xin hứa sang năm con sẽ về phép, con sẽ làm nhà, lấy vợ. U
cứ giấm cho con một cô ở làng, mặt rỗ cũng được, goá chồng cũng được, miễn là
người ta yêu thương mình. Chỉ mười ngày phép là xong mọi việc, U sẽ mát lòng
mát dạ ở nơi suối vàng. Còn con, con khoẻ lắm, được mọi người yêu mến. Con luôn
nhớ về U, nỗi nhớ như gai đâm ruột..."
Tôi đào đất, đóng gạch ở ngay trong vườn. Công
đóng một viên gạch mộc là năm hào, bà cụ nấu cơm ba bữa cho tôi ăn, trừ tiền
gạo với tiền thức ăn, công thực tế chỉ còn ba hào rưỡi. Bà cụ bảo: "Tôi
chỉ mong đốt cho nó sáu vạn gạch. Nó xây nhà hết bốn vạn, còn hai vạn thì xây
cái bếp. Chú tính, nếu tôi thuê chú cả vào lò, cả ra lò, chú có làm xong trước
tiết Ðông chí không?". Tôi bảo: "Ðược". Bà cụ bảo: "Tôi
vụng tính quá. Sao tôi lại đi thuê đóng gạch vào mùa mưa. Thế có khổ không?
Trước tôi cứ nấn ná. Tại con mẹ Thời cả, tôi đã bảo nó bán cho tôi đôi hoa tai,
nó cứ nói dối không bán được. Cũng may gặp chú, chú thương tôi, làm thuê như
làm cho nhà mình. Cũng là cái số của tôi, để phúc lại được cho con..." Tôi
cay xè mắt, tôi muốn gào lên cho thấu cả trời xanh. Tôi muốn làm cho dứt hợp
đồng để lại lên đường. Khốn nỗi trời cứ mưa tầm tã, đóng được vài trăm viên
gạch lại phải khuôn vác che chắn. Tôi đói. Tôi không có việc nào khác. Tôi bắt
buộc phải nhận công việc chết rấp này, công việc có cơ khiến tôi trắng tay.
Tôi sẽ không kể lại công việc tôi làm ra sao. Bà
cụ dậy từ gà gáy sáng, đi bòn những lá rau khoai lang, rau dền rau mảnh cộng
trong vườn để nấu canh mắn cua. Thức ăn mặn thường là tép rang, muối vừng cua
dạm. Cơm nấu trong cái nồi đất. Bà cụ nấu cơm khéo, cơm dẻo, không bao giờ nát,
cháy, cơm mềm chứ không khô, không lại gạo. Tất cả tâm lực bà cụ hướng về sáu
vạn viên gạch. Tôi cũng ước ao tâm lực của tôi hướng về một thứ vật chất cụ thể
như thế. Nếu như thế được, mà nếu được như thế...
Sang tháng mười, tôi đã đóng xong đủ sáu vạn
viên, chuẩn bị đốt một lúc hai lò gạch. Trông đống gạch mộc chất cao mà sướng
mắt. Bà cụ nhỏ bé, gầy yếu đứng lọt thỏm trong đống gạch tấm tức khóc. Tôi bảo:
"Nếu mà đốt lò, mấy cây khế, cây chuối trong vườn đều chết hết cả đấy, cụ
ạ". Bà cụ bảo: "Chết thì chết". Tôi bảo: "Nếu hết củi là
phi dỡ nhà mà đốt đấy, cụ ạ". Bà cụ bảo: "Thì dỡ đi chứ ! Sang năm
con tôi có nhà mới rồi".
Tôi nổi lửa đốt hai lò gạch, đốt kiểu lò dã
chiến, đúng trong ngày Ðông chí, rét buốt ruột. Mâm cỗ đốt lò có chai rượu
trắng với cái chân giò luộc chấm tương. Tôi uống hết nửa chai rượu, chửi tục
một câu rồi kéo mái gianh nhen lửa. Bà cụ nằm trên chõng, đắp chiếc chăn dạ cũ.
Bà cụ đang ốm. Tôi dỡ nửa cái mái nhà mới nhen được lửa. Hai lò gạch cháy bùng,
đỏ rực. Nóng như thiêu. Trời rét mà tôi đánh độc một cái quần đùi, mồ hôi túa
ra như tắm. Lò đốt ba ngày đêm. Cây cối trong vườn xém trụi hết. Ðến đêm thứ ba
thì bà cụ mất. Bà cụ mất rất nhẹ nhàng, không giối giăng gì. Tôi ôm xác bà cụ
trên tay đi vòng quanh hai lò gạch như kẻ mộng du. Sáu vạn viên gạch, thế là bà
cụ nợ tôi hai trăm mười nghìn đồng.
Sáng hôm sau, chị Thời con gái bà cụ dắt theo
đàn con buộc khăn tang trắng chạy về. Chị Thời lần bên xác mẹ, lấy ra đôi hoa
tai vàng trả công cho tôi. Tôi giắt đôi hoa tai vàng vào áo bỏ đi khi người ta
đóng quan tài cho bà cụ. Tiếng khóc ai oán vọng sau lưng. Tôi đã mất gần nửa
năm trời làm việc ở đây. Biển còn xa lắc...
Tôi gõ cửa một tiệm vàng ở thị trấn H. Lúc sáng
tinh mơ. Bộ dạng tôi chắc kinh khủng lắm: Một nửa năm trời tôi không cắt tóc,
bộ quần áo từ ngày bỏ nhà ra đi đã sờn rách cả, đồ đạc trên người có mỗi con
dao nhọn lưỡi.
Tôi xoè đôi hoa tai vàng dạm bán. Chủ tiệm vàng
đi chân đất, quỳ xuống lạy như tế sao: "Làm gì có thứ hoa tai thế này hở
cậu? Ðây là thứ đồ chơi con nít bán đày ở chợ. Mới sáng sớm dọn hàng xin cậu thương
tôi..."
Tôi ngồi phệt xuống nền gạch đá hoa. Chủ tiệm
vàng lấy ra các đồ nữ trang trong tủ giải thích cho tôi thế nào là vàng tây,
vàng ta; thế nào là vàng bẩy, vàng mười; thế nào là đồng là bạch kim, là
saphia. Tôi nghe như vịt nghe sấm. Chủ tiệm vàng dắt tôi ra quầy hàng xén bên
đường. chỉ cho tôi xem những thứ hoa tai, nhẫn vàng dùng làm đồ chơi trẻ con.
Ðôi hoa tai bà cụ trả công cho tôi giống y hệt thứ ấy, có thể bẻ vụn ra được.
Tôi chào ông chủ tiệm vàng tốt bụng mà nhút
nhát, rồi bỏ đi. Tôi đứng ở ngã ba đường. Sương mù rất dày. Xung quanh tôi vắng
ngắt. Tôi rút dao ra và quyết sẽ đâm chết người đầu tiên đi qua ở trước mặt tôi
lúc này để lấy môt nghìn đồng đủ ăn bát phở. Tôi đói. Tôi đói như một con hắc
tinh tinh. Tôi đói như một con lợn rừng. Tôi đói như một con vật ở địa ngục.
Tôi đói đã nửa năm nay. Nửa năm tôi ăn độc một thứ rau khoai lang, rau dền, rau
mảnh cộng, toàn thứ rất dễ mất máu.
Tôi đứng một lúc lâu. Sương tan dần, một đám các
cô các bà gồng gánh đi đến. Một giọng phụ nữ rất chua khúc khích cười:
"Phượng ơi ! Có người chờ để gánh thuê cho mày đi chợ kìa". Ðám người
dừng trước mặt tôi. Tôi sững sờ nhận ra khuôn mặt người con gái có tên là
Phượng, khuôn mặt đã ám ảnh tôi trong bao giấc mơ. Vẫn khuôn mặt ấy, những
đường nét dứt khoát và quả cảm, vừa hồn nhiên vừa lãnh cảm. Cô Phượng bảo:
"Này anh kia, có gánh thuê không?" Tôi bảo: "Có !" Cô
Phượng trao gánh cho tôi. Cô Phượng bảo: "Anh gánh gạo cho tôi lên chợ rồi
tôi cho tiền đi cắt tóc". Mọi người cười, họ vỗ vai, thụi vào ngực tôi. Tôi
gánh gạo đi theo họ như việc phải làm. Tôi không hiểu vì sao như thế. Cô Phượng
đi bên cạnh tôi, đung đưa cái túi xắc giả da màu đỏ.
Phiên chợ giáp Tết đông như chảy hội. Cô Phượng
bán loáng cái đã xong. Cô Phượng bảo tôi: "Tôi với anh đi ăn bún riêu. Ðợi
tôi mua ít hàng rồi anh gánh về cho tôi với nhé". Tôi gật đầu rồi đi theo
cô Phượng vào quán bún riêu. Tôi húp soạt hai lần xong bát bún. Cô Phượng phì
cười, gọi thêm một bát bún nữa. Cô Phượng hỏi tôi: "Anh đói đã mấy ngày
rồi ?" Tôi nói, tự dưng nước mắt ứa ra: "Tôi đói đã sáu tháng nay
rồi". Mọi người trong quán im bặt, lặng lẽ nhìn tôi. Chắc chẳng ai tin lời
tôi nói. Cô Phượng không nói năng gì, bỏ dở bát bún ngồi nhìn tôi ăn. Tôi ăn
xong, cô Phượng lại hỏi: "Anh có ăn bánh đúc không ?" Tôi gật đầu. Cô
Phượng lại gọi thêm cho tôi nửa mẹt bánh đúc. Cả đời chưa bao giờ tôi được ăn
uống ngon lành như thế.
Tôi gánh hàng đi theo cô Phượng về nhà. Hàng
toàn vôi với sơn, tôi khong biết mua để làm gì. Nhà cô Phượng ở vùng đất bãi,
giống hệt quê tôi, chỉ khác ở đây có nhà thờ đạo Thiên chúa. Cô Phượng ở với
bố, một người cô mù không biết tên thật là gì, chỉ thấy mọi người gọi bà là
Maria. Cô Phượng có hai em gái, một cô tên Thủy, một cô tên là Liên. Khi đưa
tôi về, cô Phượng nói với mọi người: "Tôi nhặt được ông mãnh này ở ngã ba
đường. Có vẻ là dân lao động chứ không phải lưu manh giang hồ". Bố cô
Phượng hỏi: "Này anh kia, tên là gì ? Có vướng trộm cắp gì không ?".
Tôi bảo: "Tôi là Chương. Tôi không trộm vặt". Bố cô Phượng cười: "Tôi
biết rồi, tướng anh là tướng người trộm cướp lớn chứ không trộm cắp vặt. Cái
dái tai thế kia, cái mũi ống bương thế kia không phải là hạng tầm thường. Chán
đời hay sao mà cánh bèo trôi dạt đến đây thế này ?". Tôi bảo: "Phận
tôi nó thế". Bà Maria lấy tay sờ mặt tôi, thét lên: "Giêsuma ! Chúa
ơi ! Người đâu mà chẳng thấy thịt, chỉ thấy toàn đất là đất thế này ?".
Tôi ở nhà cô Phượng. Người ta hứa nuôi tôi một
tháng. Bố cô Phượng là trùm xứ đạo. Công việc của tôi là sơn, quét vôi lại toàn
bộ nhà thờ. Công việc khó khăn nhất là phải tô sơn lại bức tượng chúa đứng trên
nóc gác chuông, bức tượng cao hai mét, tạc hình Chúa Giêsu mặc áo choàng đỏ
giang hai tay ra, chân đứng trên quả cầu tròn. Ðây là điểm cao nhất của nóc gác
chuông, hoàn toàn không có mặt bằng để dựng dàn giáo. Muốn tô sơn lại bức
tượng, tôi chỉ còn có cách buộc thừng vào người rồi chằng thừng vào thân tượng.
Hợp đồng công việc của tôi không có bảo hiểm. Bố cô Phượng bảo: "Xứ đạo
chúng tôi nuôi anh ba bữa, anh chết thì chúng tôi chôn. Làm xong anh được hai
trăm ngàn đồng". Tôi nhớ đến khoản tiến công đóng gạch cho bà cụ người Sơn
Tây mà cười ra nước mắt. Cô Phượng bảo tôi: "Ahh nghĩ lại đi. Bức tượng
làm cách đây hai trăm năm rồi, vôi vữa không khéo đã mục, leo lên đấy nhỡ chết
thì sao ?" Tôi bảo: "Chúa giúp tôi. Nếu không thì chẳng có
Chúa".
Tôi quét vôi nhà thờ gần một tháng. Ðầu tiên,
tôi cạo hết lớp vôi cũ rồi phủ lên hai lớp vôi trắng. Ngoài cùng tôi quét vôi
vàng. Giúp việc cho tôi là cô Thủy, cô Liên. Bố cô Phượng xem xét công việc.
Ông bảo tôi: "Chú em ạ, tôi chỉ tiếc chú em là kẻ vô đạo. Nếu không tôi có
ba đứa con gái, tôi gả cho chú cả ba". Tôi đỏ bừng mặt. Tôi cười đau đớn.
Tôi đâu phi loại chó dái đi tìm chó cái ? Trái tim tôi đã thuộc về nàng, thuộc
về Mẹ Cả, thuộc về con gái thủy thần...
Sau khi quét vôi xong và sơn lại toàn bộ cửa
kính nhà thờ, tôi bắt tay vào việc tô tượng Chúa. Trước ngày tôi trèo lên nóc
gác chuông, cô Phượng nấu cho tôi một nồi nước hương nhu bảo tôi tắm gội. Mọi
người trong nhà cô Phượng đều quan tâm săn sóc đến tôi. Họ biết có thể đến ngày
mai tôi không còn ở trên cõi đời này nữa. Ông trùm đạo có vẻ bồn chồn. Nửa đêm
ông kéo tôi dậy, pha một ấm trà đặc mời tôi. Ông bảo: "Cậu Chương này, hay
thôi đừng tô tượng nữa. Tôi cứ lo lắng thế nào". Tôi bảo: "Bác mặc
tôi. Công việc nó thế". Ông cụ thở dài: "Ừ! Phải thế đấy. Nếu mệnh hệ
nào, cậu có oán tôi không?" Tôi bảo: "Không". Ông cụ nghĩ một
lúc rồi lưỡng lự hỏi: "Cậu Chương này, cậu có muốn giối giăng gì
không?" Tôi cười: "Nước ta có sáu mươi triệu người thì năm mươi tám triệu
cười vào mũi lời giối giăng của tôi". Ông cụ bảo: "Tôi hiểu. Cậu đi
ngủ đi".
Tôi đi ngủ. Quả thực tôi chẳng lo lắng gì. Kể từ
ngày tôi bỏ nhà ra đi, tôi rất ít khi nghĩ ngợi về mình. Những khao khát của
tôi không gắn gì với đời sống và tồn tại của bản thân tôi. Hôm nay tôi sống như
một con vật hay một ông hoàng có gì quan trọng? Trái tim tôi đã khô héo và cằn
cỗi. Tôi biết tất cả những thiện cảm mà cô Phượng, con gái ông trùm đạo dành
cho tôi, thậm chí cả những thiện cảm của cô Thủy, cô Liên dành cho tôi nữa. Tôi
biết hết. Tôi không có quyền gắn sinh mạng của tôi với họ, bởi như thế, rốt
cuộc tôi cũng lại sống như ông Nhiêu, như ông Hai Thìn hoặc như những người dân
hiền lành lam lũ ở quê hương tôi hay là ở xứ đạo này. Một mái nhà gianh với ba
bốn trái tim vàng là hết nước. Cô Phượng tôi gặp ở lớp kế toán dạo nào hay cô
Phượng con ông trùm đạo ở đây cũng chỉ là một mảnh của nàng, con gái thủy thần,
người tôi ước ao gặp gỡ...
Sáng hôm sau, tôi trèo lên nóc gác chuông. Tôi
lấy một sợi dây thừng để buộc lòng thòng rồi tròng lên cổ Chúa Giêsu làm điểm
tựa. Tôi buộc sợi dây thừng vào quanh người tôi rồi vừa đu vừa làm việc. Cả xứ
đạo đứng tụm ở dưới gác chuông nín thở theo dõi công việc của tôi. Chỉ sơ suất,
sợi thừng đứt hoặc tôi bị mất thăng bằng, tôi sẽ rơi trên cao ba mươi mét xuống
nền sân đá.
Tôi mê mải làm việc. Không biết bao nhiêu thời
gian trôi qua. Trong ống tay áo Chúa Giêsu có một tổ chim. Những cọng rơm của
tổ chim chẳng khác những sợi vàng ròng. Ðến cuối ngày, tôi đã tô xong bức
tượng. Một niềm hân hoan khiến tôi nghẹt thở. Phút cuối cùng, không hiểu sao,
tôi đã không kìm được ý thích ngông cuồng là ký tên lên vầng trán thanh thản
của Chúa. Lần vào mái tóc xoã, tôi dùng con dao nhọn lưỡi vạch tên tôi lên đấy.
Về việc này, đến sau này tôi phải trả một giá rất đắt, tôi không lường được.
Tôi đứng trên vai bức tượng mắt nhìn về xa. Mặt
biển dâng trước mắt tôi, căng như sợi chỉ. Tôi nghe thấy tiếng sóng như tiếng
người thở dốc. Những tia hào quang lấp loáng ở một góc biển và không hiểu sao
tôi nghĩ đấy là nơi con gái thủy thần trú ẩn.
Tôi xuống sân nhà thờ trong sự hân hoan của toàn
xứ đạo. Tôi thấy xây xẩm, bải hoải toàn thân. Tôi nằm sấp xuống bậc đá ngất đi.
Tôi thấy hồn tôi nhẹ như sợi khói. Hồn tôi bay là là trên các bậc thềm nhà thờ,
trên các mái gianh, mái rạ, trên các ngõ nhỏ, trên các vườn chuối. Hồn tôi bay
trên các cánh đồng khô nẻ... Tôi không biết mọi người đưa tôi về nhà từ khi nào
nữa.
Nghỉ ngơi dăm hôm, tôi lại lên đường. Tôi mặc bộ
quần áo nâu nhuộm vỏ, giắt bên lưng con dao nhọn lưỡi. Cả nhà cô Phượng lưu
luyến tiễn đưa tôi. Ông trùm xứ đạo, bà Maria, cô Thủy, cô Liên tiễn đưa tôi
đến cuối vườn chuối thì dừng lại. bà Maria quàng vào cổ tôi sợi dây đeo thánh
giá rồi làm dấu trên ngực tôi. Cô Phượng đưa tiễn tôi thêm một quãng ngắn nữa.
Cô Phượng bảo tôi: "Anh Chương này, thế anh đi thật à ?". Tôi gật
đầu, tôi bảo: "Thôi em về đi. Em nhớ cầu nguyện cho anh". Cô Phượng
gục đầu vào ngực tôi nức nở: "Thôi anh đi đi, chân cứng đá mền, em chẳng
giữ được... Xin anh nương nhẹ thân mình, dầu chỉ để cho em đỡ khổ".
Tôi vùng đi như bỏ chạy. Trước mặt tôi là dòng
sông. Sông chảy ra biển, biển rộng vô cùng. Tôi chưa biết biển... Thế mà tôi
sống nửa cuộc đời rồi đấy. Thời gian cũng thao thiết trôi. Chỉ ít năm nữa đến
năm 2000...
Tôi cứ đi... Phía trước mặt tôi còn biết bao
điều bất ngờ chờ đợi. Nàng là ai ? Con gái thủy thần ? Nàng ở đâu ? Con gái
thủy thần ? Là tình chi ? Con gái thủy thần ? Ðể tôi mượn màu son phấn ra đi...
TRUYỆN THỨ BA
"Giang hồ còn lại mình tôi
Quê người đắng khói, quê người cay men..."
Nguyễn Bính
Tôi đã yêu, đã được yêu. Tôi cũng đã chạy trốn
nhiều lần.
"Chương này! Không phải thế, vẫn không phải
thế!"
Tôi đã sống nhiều nơi, làm nhiều việc.
"Chương này! Không phải thế, vẫn không phải thế!".
Tôi nhớ khi tôi lên mười tuổi, lúc ấy chuyện về
Mẹ Cả đang ồn ào cả lên, sáng sớm tôi thường hay đi dọc bãi cát bên sông, thầm
ao ước trông thấy hình ảnh siêu phàm. Sương mù giăng giăng trên mặt sông. Khi
nắng lên, sương tan ra, sương tan ra rồi bay lên như khói, như mây. Mặt sông lộ
rõ, ngái ngủ và thẹn thùng. Sóng vỗ bờ; đẩy xác những con phù du, những con vờ
đến tận chân tôi. Ấy là cảm giác về lẽ thường, lẽ vô thường lần đầu tìm đến rón
rén thăm dò tâm hồn tôi. Tôi không biết, tôi không hề để ý đến chúng. Tôi còn
quá trẻ! Lúc ấy, sự mất mát, sự vô nghĩa, lẫn ý thức về thời gian biến dịch
không khiến tôi phải bận lòng.
Tôi đi dọc bãi cát bên sông. Tôi nhìn thấy một
hố cát lõm ngay trên mép nước. Tôi hình dung đêm qua con gái thủy thần đã nghỉ
ở đây. Nàng nói chuyện với sóng. Sóng khỏa lấp thân nàng. Nàng nằm nghiêng, co
người lại, đầu gối sát cằm. Nàng thủ thỉ với sóng. Nàng nói :"Này sóng!
Thôi đừng đùa, đừng ngốc nữa...".
Tôi đi... Thời tôi đang sống là thời khó khăn
gian khổ. Chiến tranh đã qua, mọi người bắt đầu xây dựng lại cuộc sống mới.
Những vết thương cũ khép dần miệng lại, lên da non. Người ta rối rít tìm kiếm
việc làm, kiếm tìm hy vọng. Làn sóng người từ nông thôn tràn ra thành phố nhiều
vô kể, hợp thành một tầng lớp "dân phiêu tán". Tôi đi lẫn trong đám
người này, lòng thắc thỏm lo âu cho số phận mình, cũng là số phận của một ít
nông dân hoặc cùng quẫn hoặc nhiều khao khát và ảo tưởng nhất.
Con sông quê hương lặng lẽ, rặng tre đầu xóm,
bức tường đá ong rêu phủ, bóng mẹ liêu xiêu in trong nắng chiều.
Tôi đi... Tôi muốn xem phía trước có gì.
Tôi đi... Tôi đã khao khát tình yêu đến như thế
nào, như thể người đi trong sa mạc khao khát nước! ở đó lẫn lộn rất nhiều mơ
ước xen vào: đấy là hạnh phúc, giọt nước mắt, sự ấm êm, những chân trời, chân
trời và mặt biển rộng xa vời, một góc nhỏ trong vườn, một ngôi nhà nhỏ với cửa
sổ rộng... ồ, rất nhiều thứ đấy! Mẹ Cả của tôi, ảnh hình của một điều gì đó hơn
cả người con gái, hơn cả người đàn bà. Nó là ảnh hình của một nửa thế giới bên
trên hoặc bên dưới tôi, của thượng giới và trần gian. Con gái thủy thần! Nàng ở
đâu? Nàng bận việc gì? Sao nàng không đến cùng tôi mà nàng chỉ gửi những tin sứ
của nàng đến như cơn mưa kia bất chợt, như chiếc hôn vội vàng kia bất chợt xót
xa tê tái tận đáy lòng...
Thôi thôi... Tôi đã nhục nhã, đê hèn đến như thế
nào. Ở đâu chứ? Từ đâu chứ? Vì cái gì? Mà Chương ơi, nỗi cô đơn và sự bất lực
của mi nào ai thấu được ngoài mi? Ai đã làm chi? Mà mi đã làm chi? Bới cái tình
chi?
Nào! Tôi phải nhận rằng trong khát vọng tìm kiếm
cuộc sống của tôi hẳn có ẩn chứa một con quỷ dữ đã thiếp ngủ có lẽ hàng thế kỷ.
Nó ngẫm nghĩ đôi chút về tôn giáo, về bản chất con người chẳng qua cũng chỉ
nhằm để đối chiếu và làm sắc nhọn thêm bản lĩnh quỷ dữ của nó mà thôi. Nó vừa
ngô nghê, vừa không ngoan, vừa nhanh nhẹn. Nó đa nghi như Tào Tháo. Nó hiểu
thời cuộc... A... Nó hiểu những cơ hội ít ỏi của mình. Nó sục sạo, tìm kiếm. Nó
phản bội trái tim tôi. Nó giết chết những khát vọng mong muốn cao thượng tử tế trong
tôi để duy trì cuộc sống chính nó, trong xác thân phàm tục này. Tôi đã nhiều
lần bắt gặp nó trong tiềm thức mơ hồ của tôi. Khi tôi phải che mặt, phải ê chề,
khi tôi chạy trốn, nhục nhã, tủi hổ... nó ngồi trong góc tâm hồn và khe khẽ hát
bài ca của mình, lạnh lùng, giễu cợt. Nó biết tất cả điều ấy chỉ là ước lệ,
không chính xác bao nhiêu, độ bền vững thấp, do ai đó đặt ra trong tình thế bắt
buộc, khi không hiểu gì lắm về đời. Kẻ đặt ra nó sẽ rối trí, sẽ xấu hổ khi y
chán đời, khi y thất bại, nghĩa là khi ấy y đã không còn nhiều cơ hội nữa trong
đời. Tôi biết chắc chắn thế mà. Tôi biết chắc chắn thế...
Tôi đi... Hôm qua mưa. Hôm nay nắng đẹp. Ngày
mai nắng. Tôi là Chương. Tôi đi, tôi đang đi...
Cách đây không lâu, tôi đến làm thuê cho một gia
đình người ở thành phố. Chủ nhà là một người giàu. Ngôi biệt thự đã xây xong,
bây giờ xây thêm một bức tường chắn bên ngoài. Tôi đến nhận việc cùng với năm
người khác nữa, trong đó có một cô gái tên là Mây, người Mường Hòa Bình.
Làm được ba ngày, đến buổi trưa thì Mây đến gần
bảo tôi: "Anh Chương này, bà chủ nhà bảo tôi mời anh lên nhà".
Tôi bước vào phòng khách. Căn phòng rộng, trải
thảm, đồ đạc cầu kỳ. Trên tường treo bức tranh thảm dệt hai con ngựa đang âu
yếm nhau. Tiếng tích tắc của chiếc đồng hồ treo tường sốt ruột và mờ ám. Tôi
nghĩ... Nếu là nơi ở của tôi thì sẽ là cửa ra vào nhỏ và cửa sổ rộng, không
trang trí gì và ngoài kia là bãi cỏ xanh với cánh rừng.
Tôi chờ một lúc lâu thì có tiếng gọi mời tôi lên
gác. Cô chủ trạc 32 tuổi, xinh đẹp, nằm ở trên giường.
Cô chủ bảo tôi :"Anh vào đây...". Tôi
bước vào phòng. Cô chủ bảo tôi: "Anh ngồi xuống đi... Tôi tên là Phượng.
Còn anh, anh tên là gì?". Tôi bảo: "Tôi là Chương, con ông
Hùng". Cô Phượng cười: "Anh ngồi xuống đi, tên anh không có ý nghĩa
gì với tôi. Anh hãy nhìn xem. Tôi có đẹp không?": Tôi bảo:
"Ðẹp". Cô Phượng cuời: "Anh vội vàng quá. Anh chưa biết thế nào
là đẹp hay xấu nơi người đàn bà. Anh thấy tôi giàu, anh tưởng tôi đẹp. Anh thấy
tôi học thức, anh tưởng tôi đẹp. Không phải thế! Nếu tôi đẹp, tôi phải nhìn
thấy trong ánh mắt anh dứt khoát có những khao khát dục vọng". Tôi cười
buồn bã, không biết trả lời ra sao. Cô Phượng bảo: "Anh là người làm thuê,
anh là dân đen. Phải không nào?" Tôi bảo: "Phải". Cô Phượng bảo
: "Như thế nghĩ là anh không có gì cả. Anh là kẻ yếu". Tôi bảo:
"Xin cô dừng sỉ nhục tôi". Cô Phượng bảo: "Tôi không sỉ nhục
anh. Tôi chỉ nói ra một sự thật. Anh không có của cải, không có sở hữu cá nhân,
anh không có quyền sĩ diện, không nên tự ái, không nên phản kháng".
Tôi im lặng, tôi không hiểu lắm về những người
giàu tiền và có học thức. Tôi thấy họ bí hiểm, họ giỏi giang, họ nguy hiểm. Thế
thôi! Cô chủ của tôi muốn sức lao động của tôi? Muốn gì? Muốn tâm hồn tôi? Mãi
đến sau này tôi mới biết rằng trong tôi cũng có đôi điều giá trị và cũng không
ít rác rưởi thối tha. Tôi phải trả giá cho bài học ấy của mình. Nhưng đấy là về
sau, về sau này...
Ròi Phượng và tôi cùng hiểu ý nhau. Tôi lên
giường nằm. Cô Phượng bảo: "Anh hấp tấp và vội vàng! Chẳng qua anh là một
con thú yếu. Những con thú yếu hiểu tình yêu như công việc, như đi cày. Thái độ
của họ đối với cuộc sống cũng đều như vậy. Hoàn toàn không phải thế! Cuộc sống
là một quá trình suy đòi, quá trình hưởng thụ. Có thế thôi!". Tôi gầm gừ
như sư tử. Cô Phượng bảo: "Anh im đi... đừng có gầm gừ. Sư tử cũng chỉ là
một con thú đáng thương, nó sợ những con sư tử khác... Anh yên tâm đi, bố chồng
tôi chết rồi, chồng tôi không có ở nhà!". Tôi cười như mếu. Tôi tiếc là
mình ít học vấn quá, không tranh cãi được, không hiểu tý gì. Tôi xúc động.
Tất cả bí mật của vũ trụ, xã hội, công danh,
tiền bạc, nghệ thuật... - Cô Phượng bảo tôi - là ở chuyện này. Bọn đàn ông các
anh loanh quanh vì các anh sợ hãi. Các anh không dám đam mê. Trật tự phụ quyền
được đặt ra là một thứ trật tự đầy rẫy bạo lực, dối trá, chủ yếu không phải
phục vụ con người mà là dùng để ngăn chặn thú tính trong bọn đàn ông với nhau.
Anh có hiểu không?". Tôi bảo: "Không". Phượng bảo: "Anh mặc
áo quần vào rồi cút đi!
Tôi xấu hổ bỏ ra ngoài. Tôi không thích làm việc
này. Tôi về chỗ ở của tôi trong khu nhà tạm góc vườn. Tôi ngủ. Trong mơ tôi
thấy tôi đi lạc vào một lòng suối khô cạn. Tôi đi ngược lên mãi. Hai bên đường
đi là vách đá dựng đứng như đường lên trời. Tôi mơ thấy con gái thủy thần. Nàng
hiện ra trong ánh sáng mờ mờ huyền ảo. Nàng không hùng biện. Nàng chỉ buồn rầu.
Tôi ở nhà cô Phượng mấy tháng ròng. Chồng cô
Phượng vắng nhà, đang ở nước ngoài, mấy đứa con đi học suốt ngày. Cô Phượng có
cách nghĩ về tình yêu khá lạ lùng: "Tôi thưởng thức anh, tôi nhắm anh. -
Cô Phượng bảo tôi. - Như thể người ta nhắm một món ăn".
Cô Phượng bảo tôi : "Ðàn ông các anh tùy
tiện đặt ra luật pháp. Cả chồng tôi nữa. Họ có bà Cả, Bà Hai. Họ hưởng lạc giấu
giếm... Anh là ông Hai của tôi, anh có thích không ?". Tôi bảo :
"Cũng thích". Cô Phượng bảo: "Tôi thích bản chất hồn nhiên man
rợ của anh. Nó vô học, vô đạo nhưng lành mạnh".
Cô Phượng giới thiệu tôi cho các bạn gái của cô.
Họ đều xinh đẹp, sồn sồn, có học thức, giàu có. Những điều họ nói trong phòng
ngủ khác hẳn những điều tôi vẫn được nghe khi tôi còn ở quê nhà, khi tôi đi học
hoặc đi kiếm sống ngoài đời.
Cô Phượng bảo tôi: "Khi ngủ với anh, những
người phụ nữ khác có kêu lên không?". Tôi bảo: "Có đôi người".
Cô Phượng cười: "Những tiếng kêu ấy chính là ngôn ngữ nguyên thủy, tinh
khiết. Nó trong sáng hơn mọi thứ tiếng ru, thơ phú và nhạc nhã. Tôi luôn cảm
thấy những tiếng kêu ấy tựa như tiếng kêu của người tiền sử trong hang
động...". Tôi ngẫm nghĩ, tôi thấy có lý nhưng tôi không kêu.
Tôi kể cho cô Phượng và những bạn gái của cô
nghe về quang cảnh làng tôi bên sông. Nhà tôi nghèo, trông ra làng nước cũng
nghèo. Mùa lũ về, tôi hay bơi ra bãi Nổi trên sông vớt củi. Dòng sông đỏ quạnh
phù sa. Những cành củi trôi phăng phăng. Những xoáy nước hút chóng mặt. Những
con cung quăng chạy nhảy điên cuồng, vô số xác những đàn phù du, xác những đàn
vờ chết rất thản nhiên, trắng xóa trên bờ. Chúng không băn khoăn gì về đạo đức.
Chúng không hùng biện.
Cô Phượng hỏi: "Anh thích thế à?". Tôi
bảo : "Cũng thích". Cô Phượng bảo: "Tôi thấy không ý nghĩa gì.
Anh phải biết rằng cuộc sống là rất rộng lớn".
Tôi không trả lời. Tôi thấy cuộc sống của tôi và
những người dân quê tôi đơn giản bình thường không phải đặt ra qua nhiều câu
hỏi. Chúng tôi sống, lớn lên, hàng trăm ngàn vạn thế hệ nối nhau, quanh quẩn
chuyện làm ăn, gia đình, tôn giáo, nhà cửa, dục vọng.
Tôi bảo: "chỉ có nỗi buồn là vĩnh
cửa". Cô Phượng bảo: "Có thể... nhưng anh đừng khẳng định". Tôi
hình dung ra xác những con phù du, những con vờ bị sóng đánh tạt vào bờ. Tôi
chợt nhận ra con người phải lùi rất xa mới gạn lọc được đôi chút dấu vết giá
trị văn minh, giống như hôm nay ta xúc động bởi một câu Kiều, bởi một pho tượng
Chàm, bởi một dấu vân tay trên bình gốm cổ... Hàng tỉ những con phù du, những
con vờ chết đi không để lại một dấu vết gì.
"Cảm giác thôi. - Cô Phượng bảo tôi. - Ðàn
bà chúng tôi chỉ tin ở cảm giác, mà cảm giác nghĩa là nhầm lẫn và tạm bợ".
Tôi rất ít có thì giờ để nghĩ ngợi những điều khó
hiểu như thế. So với mọi người thì tôi chẳng có gì cả. Tôi không có tiền bạc,
công danh, không có gia đình để yêu thương lo nghĩ, không có bạn bè... Ngay cả
giấy tờ tùy thân cũng không có nốt. Tôi là con số không. Tôi vui một mình, buồn
bã một mình, mơ mộng một mình... Tôi chỉ có con gái thủy thần chờ đợi...
"Thế là anh sướng". -Cô Phượng bảo
tôi.
Tôi cười thầm... Tôi nhớ lại những gì mình đã
trải qua trong đời. Ðám trẻ trần truồng ngồi ở bên sông, nấp trong rặng mía.
Chúng tôi nói chuyện cao siêu về người Nga, người Mỹ làm bom nguyên tử, chuyện
bà Mạnh Tử dạy con, chuyện người ta câu được một con cá voi, nhưng khi lôi được
vào bờ chỉ còn có mỗi bộ xương... Thế đấy, những chuyện trẻ con, những chuyện
động trời...
Cô Phượng bảo tôi: "Này Chương! Anh đang nghĩ
gì?" Tôi bảo: "Trên nền nhà gạch đá hoa thì rất khó đi...". Cô
Phượng bảo: "Chồng tôi cũng nói như thế. Anh ta trách tôi không biết đi
lại trong nhà, không có cử chỉ linh hoạt và chỉ biết đi từng bước một như
đếm...".
Cô Phượng nói năng như trên sân khấu. Tôi nhớ
chiếc chòi canh mà khi tôi còn làm bảo vệ ở quê. Ðêm trăng suông, tôi ngồi
chống cằm, mắt nhìn lên những ngôi sao xa xăm. Một ánh mắt vô hình từ trong
khoảng không sâu thẳm ở giữa bầu trời bao la đang theo dõi theo tôi. Tôi biết
chắc chắn có ánh mắt ấy. Ðiều ấy khiến tôi xúc động. Sau này tôi gán cho nàng,
cho Mẹ Cả, cho con gái thủy thần, cho người đàn bà vẫn chờ đợi tôi ở nơi xa
xăm, mãi tận đâu đâu. Tôi biết, nàng vẫn hy vọng và đấy chính là chỗ dựa cuối
cùng cho sự cô đơn hoang vắng ở trong lòng tôi. Tôi đã sống qua rất nhiều lẽ
thường: những lần đánh nhau với bọn phàm phu, làm việc không công cho người
nghèo khó, nhả nhớt cợt đùa với lũ du côn... ánh mắt vô hình vẫn theo dõi tôi
hoài hoài. Nàng vẫn thủ thỉ trong đêm. Nàng nói: "Này Chương, vẫn không
phải đường ra biển...".
Cô Phượng bảo tôi: "Có lẽ ở thế hệ trước
thì cha anh tôi cũng giống như anh bây giờ. Họ mang lại đủ thứ cho chúng
tôi".
Tôi nằm im. Tôi không biết rõ những điều cô
Phượng nói. Ðiều gì làm cho người ta khao khát ham sống? Tôi hỏi cô Phượng điều
này. Cô Phượng trả lời: "Ăn ngon, lời tâng bốc và sex. Anh còn thêm gì nữ
thì tuỳ".
Những ngày ờ nhà cô Phượng khiến tôi suy sụp.
Tôi kiệt sức. Tôi hoa mắt, chóng mặt. Ngày xưa tôi đi đào đất cũng không vất vả
như thế này. Ðiều kinh khủng nhất là những chuyện mà người đàn bà rót vào tâm
hồn tôi. Tại sao cuộc sống lại nhiều trói buộc như thế?
Khi chồng cô Phượng về nhà được mấy hôm thì tôi
bị đuổi việc. Tối hôm ấy, tôi nằm trong xó ở khu nhà tạm. Thân thể tôi đau nhừ,
lưng đau tưởng như gãy gập, cổ họng rát khô. Nửa đêm, có tiếng kẹt cửa rồi Mây
mang vào cho tôi một bát cháo nóng.
Mây hỏi tôi: "Anh Chương! Anh bị sốt à?.
Tôi bảo. "Không". Mây bảo: "Anh Chương này, tối nay tôi phải lên
hầu ông chủ. Tôi không thể từ chối vì món tiền ông ta cho tôi qua lớn.... Tôi
không muốn dành sự trong trắng của tôi cho người khác... Tôi muốn anh... Anh
giúp tôi đi...". Mây đưa tay cởi cúc áo ngực của tôi. Trong bóng tối mờ
mờ, Mây quay người lại, tôi cảm thấy tấm lưng trần quẫy ở trước mặt, ánh sáng
trắng bên ngoài chiếu vào trông thật kinh dị nhưng đẹp lắm. Tôi chợt nhớ đến Mẹ
Cả, đến con gái thủy thần. Lòng tôi nhói lên cảm giác đau đớn xót xa.
Tôi nghe như có tiếng khóc từ nơi xa xăm vọng
lại, như từ nơi hoang mạc đưa tới. Nước mắt của tôi và Mây hòa quện vào nhau
ướt đầm trên hai khuôn mặt.
Mây giằng ra khỏi tôi thất vọng: "Này
Chương! Anh bất lực à?". Tôi úp mặt khóc thầm, xấu hổ, ê chề. Mây đứng dậy
bảo tôi: "Em hiểu, cái số của em nó thế... Anh đừng buồn, đừng khóc nữa...
Những người ở trên nhà kia họ được tất cả... Anh Chương, xin anh bảo trọng thân
mình, dẫu chỉ để cho em đỡ khổ...".
Sớm hôm sau, tôi bỏ đi rồi khỏi thành phố. Tôi
không có ai để chào từ biệt.
 |
| Thiếu nữ. Tranh Nguyễn Quang Thiều |
Tôi cứ đi, đi mãi... Trước mặt tôi là dòng sông thao thiết. Sông chảy ra biển. Biển rộng vô cùng. Tôi chưa biết biển...Tôi chưa biết biển... Mà tôi sống nửa cuộc đời rồi đấy. Chỉ vài năm nữa đến năm 2000.
Con gái thủy thần! Nàng ở đâu? Nàng ở chỗ nào?
Vì cái gì? Bởi cái gì? Ðể tôi mượn màu son phấn ra đi...
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét