Bạn có yêu Robertino với “Chuyến xe đêm”?

Trẻ thơ, tôi sống ở một vùng sông quê Bắc bộ. Khi học cấp 2, giữa những năm 60 xưa, chúng tôi thường ra phố Ga chơi. Một lần trong nhà cụ ký Ga có tiếng hát lạ lắm, nghe như là của một cậu bé con. Dán mũi vào cửa sổ, một giọng hát cao vút và trong vắt thiết tha cất lên từ chiếc máy quay đĩa; (sau này tôi biết là giọng tenor trong trẻo của Robertino người Ý). Chúng tôi nói với nhau: Trẻ con nước ngoài hát hay nhỉ! Chắc là chúng được ăn thịt gà đó, mà bọn thiếu nhi chúng mình the thé, thơ ngây “hờn căm bao lũ tham tàn phát xít…”, hát như chèo vậy; sau này tôi mới biết phải trầm hùng.Rồi lên cấp 3, một đêm trời sao, thầy trò cả trường đào giao thông hào cho trận địa pháo. Thầy giáo dạy Vật lý, thầy Hoàng Lâm Tử Bành người Hà Nội, ôm guitar và hát cho chúng tôi nghe trong giờ nghỉ. Thầy hát những bài hát Ý như Santalucia, Torna a Surriento (Trở về Suriento), O sole Mio (Mặt trời của tôi). Trong tôi nhận ra những bài cậu bé kia đã hát. Nhưng hồi đó như tôi nào đã biết giai điệu, ca từ, giọng hát, chỉ thấy ngân nga trong sáng, mong manh và ngơ ngác...***

Cứ nghe Robertino hát, trong tôi lại hiện lên câu chuyện “Chuyến xe đêm” của Pautopxki viết về nước Ý, đất nước của những vùng quê xinh đẹp, với không gian lãng mạn thần tiên, những chàng trai cô gái mắt xanh da trắng như ngọc thạch; với thành Vơnidơ mà chàng Anđecxen đặt tên cho nó là “Bông sen úa”.

Và đây, hiện trong tiếng hát là nước Ý long lanh với Torna a Surriento trong câu chuyện “Chuyến xe đêm”: “… mây mùa thu thấp … cuồn cuộn trên mặt biển. Nước … vỗ óc ách trên dòng kênh. Gió lạnh thổi trên các ngã ba, ngã tư đường phố. Nhưng khi mặt trời ló ra thì màu đá hồng nổi lên từ dưới đám rêu xanh và ngoài cửa sổ, cả thành phố hiện ra như một bức tranh của Kanalettô, nhà danh họa già người Vơnidơ. Quả vậy, Vơnidơ tuy hơi buồn nhưng thật là đẹp. Song, đã đến lúc phải xa nó để đi tới những thành phố khác.”

Dứt tiếng hát... với Pautopxki:

“… Xe đã dừng lại. Ở bên ngoài có tiếng nói lao xao. Anđecxen lắng tai nghe. Người đánh xe đang mặc cả với mấy cô gái vừa gọi xe đỗ lại giữa đường… Những giọng nói của các cô gái cứ ngọt lịm và giòn vang đến nỗi cái cuộc mặc cả du dương ấy giống như khúc ngâm của một vở ca kịch cổ. Giống như trong một câu chuyện chàng viết, nắp chiếc rương thần cũ kỹ bỗng bật mở ầm một cái. Trong chiếc rương đó giấu kín những ý nghĩ chưa thốt thành lời, những tình cảm còn ngủ yên và tất cả sự mê hoặc của trái đất - mọi màu sắc và âm thanh, những làn gió ngát hương và biển cả bao la, tiếng ồn ào của rừng, những dằn vặt của tình yêu và tiếng líu lo của con trẻ.”

***

Trong từng bài cậu bé hát. Một thiết tha của chàng nhạc sỹ nghèo, đi dạ hội cùng bạn gái, phải thuê áo mà quên không gỡ phiếu thuê cài trên áo, để có bất hủ Ave Maria mà như một thánh ca. Tiếng lao xao bầy chim bồ câu trên biển Habana đẹp xinh với La Paloma, trong tiếng vĩ cầm chập chờn mê đắm như những đợt sóng nhẹ vỗ bờ lăn tăn tỏa bọt.

Chúng tôi đã từng ôm đàn hát đồng ca Torna a Surriento của Ernesto de Curtis theo giọng Robertino trong những khu rừng cháy khét mà lòng nhớ Hà Nội “mùa thu hương cốm mới”, đến độ bây giờ khi tìm lại trong kí ức còn tự coi mình là thế hệ "Robertino".

Và một đêm miền sơn cước, tôi, người lính đi nhờ trên một chuyến xe trâu kéo từ Tuyên Quang lên phía Hàm Yên, dọc đường mấy cô sinh viên trường trung cấp sư phạm cũng đi nhờ. Trên xe là hỏi chuyện quê và loanh quanh như vậy. Như là “Chuyến xe đêm” nước Ý, tâm hồn Robertino. Chúng tôi cùng ngân nga hát nhẹ trong đêm trăng núi vắng, bác đánh xe cũng ngất ngư, tiếng guốc trâu nhẫn nại pha sương: “Có ánh sáng tuyệt vời, ấm áp hơn mặt trời, đó chính là nụ cười của người tôi yêu. Em hỡi, vầng thái dương thân yêu với nụ cười xinh thắm tô cuộc đời” – Bài hát Mặt trời của tôi (O sole Mio). Gần sáng, sau những lời hát khắc khoải mà trong sáng của dàn tốp ca xe trâu ấy, tôi kể cho các cô gái nghe “Chuyến xe đêm” của Pautopxki với lòng ngơ ngác. Chỉ có điều khi xuống xe không có hậu cảnh:

“Các cô gái lại thì thào chuyện gì và đứng dậy. Trong bóng tối Anđecxen bỗng thấy hai cánh tay khỏe mạnh ôm lấy cổ chàng và một đôi môi nóng hổi áp vào môi chàng. - Cảm ơn ông ! – đôi môi nóng hổi ấy thì thầm, và Anđecxen nhận ra giọng nói của Maria. Nicôlina cảm ơn chàng và hôn chàng thận trọng và âu yếm, tóc cô mơn man trên mặt chàng. Cái hôn của Anna thì kêu và khỏe. Các cô nhảy xuống đất. Xe lại chuyển bánh trên con đường lát đá…”

Kỷ niệm xưa về Robertino và thời lính chiến trên chuyến xe đêm là vậy. Bạn có phút nào thú vị đó chưa?

…

Sau Robertino, không ít ca sĩ nổi danh đã ca lại những bài hát ấy, với sự xử lý kỹ thuật có thể còn hoàn hảo hơn nhiều cậu bé tự học ở tuổi 13-14 thuở nào; ấy vậy mà khi nghe lại, ít ai khỏi cảm giác bùi ngùi trước một giọng hát hết sức trong sáng, mong manh và ngơ ngác trước cuộc đời của Robertino Loretti.

Còn tôi vẫn long lanh một “Chuyến xe đêm” trong Mamma: "Tim con rung lên khi nghe tiếng Mẹ...Ôi thân yêu như tiếng ca ban chiều"

Mamma Robertino Loretti

Loretti Robertino - Schubert - Serenata

Robertino Loretti - Jamaica
Robertino Loreti - La Paloma
Santa Lucia - Robertino Loreti

Robertino Loreti "Torna a Surriento"