NHỚ PHÚT KHUÊ
LY HỒN MÊ TUYẾT HOA
Ngọc Lan nằm trong số những
bài hát nhiều bí ẩn của Dương Thiệu Tước (1915-1995), nhạc sĩ dòng dõi khoa bảng
Vân Đình, với các tên tuổi Dương Khuê (ông nội), Dương Lâm (ông trẻ) và cha là
Dương Tự Như từng làm Bố chánh Hưng Yên. Việc người cha làm quan ở tỉnh này
liên quan tới Tổng đốc Vi Văn Định, nên khi Dương Thiệu Tước 18 tuổi và người đẹp
Vi Kim Ngọc 17 tuổi, hai gia đình đã có dịp quen biết nhau. Tư dinh hai nhà gần
nhau, với cảnh trí hữu tình, làm nên bối cảnh cho mối tình thơ...
Hai
mỹ nhân danh gia vọng tộc, Vi Kim Ngọc và Vi Kim Phú - cô chị lấy tiến sĩ Nguyễn
Văn Huyên, cô em lấy bác sĩ Hồ Đắc Di (con trai Khánh Mỹ quận công, thượng thư
Hồ Đắc Trung; em trai tổng đốc Hồ Đắc Điềm - nghĩa là môn đăng hộ đối).
Việc gì xảy ra là phải xảy
ra, chàng và nàng yêu nhau thắm thiết với sự trong trắng và bồng bột của mối
tình đầu. Họ Vi biết rõ cậu cả cháu nội cụ Dương Khuê này, gia đình quan Bố
chánh Dương Tự Nhu bèn đem trầu cau sang đính ước.
Nhưng mối tình trong sáng đó
có những đám mây đen kéo tới. Nhà gái dần dần biết Dương học Tú tài chỉ là phụ
mà việc Dương ưa thích nhất là học âm nhạc tại trường Ecole Française de
Musique en Extrême Orient (Viễn Đông nhạc viện) tại Hà Nội, cùng với Nguyễn
Xuân Khoát. Khoát chuyên về Dương cầm, còn Dương chuyên về Tây Ban Cầm. Đồng thời,
bà mẹ vợ tương lai với trực giác nhạy cảm của phụ nữ cũng nhận ra nguy cơ cho
con gái: anh chàng này đẹp trai quá, đàn hát lại hay, sẽ là một tai họa cho con
mình. Trong khi đó, trường Ecole Française de Musique en Extrême Orient sau ba
năm hoạt động phải đóng cửa vì kinh tế khủng hoảng, Dương lâm vào cảnh dang dở.
Phía bên nhà gái có những bà
đã bắt đầu chê bai: “Cậu Tước mặt mày sáng rỡ, đẹp trai như Phan An Tống Ngọc
mà chỉ có bằng Diplôme, thi rớt Tú tài”. Rồi họ Vi chuyển từ Hưng Yên sang làm
Tổng đốc Thái Bình. Xa mặt cách lòng, đúng lúc ấy thì “nghè Huyên” có sự gặp gỡ.
Ý trung nhân này chính là tiến sĩ Nguyễn Văn Huyên, nức danh học vấn Đông
Dương, lại ở Pháp về... Gia đình họ Vi trả lễ họ Dương. Và rồi, ngày 14/2/1936
nàng lên xe hoa về nhà chồng. Lúc ấy nàng 20 tuổi còn chàng 21 tuổi.
Chàng buồn, bèn đem tâm hồn
mình viết thành bản nhạc “Ngọc Lan” bất hủ (xin nhắc lại: nàng tên Vi Kim Ngọc)
(theo Đoàn Dự, Nam Minh Bách, Nguyễn Việt, blog Cafe Văn nghệ).
Ngọc Lan, dòng suối tơ vương, mắt thu hồ dịu ánh vàng
Ngọc Lan, ngành liễu nghiêng nghiêng, tà mấy cánh phong, nắng
thơm ngoài song
Gió rung mờ suối biếc
Ý thơ phiêu diêu…
Dường như bản nhạc đã được
viết từ sớm, ngay từ thời đầu tân nhạc ra đời nhưng phải tới năm 1951, bản nhạc
mới được Tinh Hoa xuất bản và tái bản vài lần. Sau đó được phổ biến qua giọng
ca Thái Thanh.
Ngón tơ mềm chờ phím ngân trùng, mạch Tương lai láng.
Dáng tiên nga, giấc mơ Nghê Thường lỡ làng.
Ngọc Lan giọng ướp men thơ, mát êm làn lụa bóng là.
Ngọc Lan trầm ngát thu hương, bờ xanh bóng dương phút giây chìm
sương.
Bông hoa đời ngàn xưa tới nay.
Rung nhạc đó đây cho đời ngất ngây, cho tơ trùng đờn hờ phím
loan.
Thê lương mây nước sắt se cung Hàn,
Ôi tâm hồn nghệ sĩ chìm trong hương thắm.
Nhớ phút khuê ly, hồn mê tuyết hoa, Ngọc Lan!
Sau khi người trong mộng đi
lấy chồng, Dương Thiệu Tước vài năm sau khi người cha mất, gia cảnh sa sút,
chàng mới đi đến hôn nhân cùng cô Lương Thị Thuần. Cuộc hôn nhân sắp đặt này
không được nhắc tới mấy, có lẽ chỉ tồn tại chừng mươi năm. Sau đó năm 1951, khi
Dương Thiệu Tước đương làm công việc dạy đàn và chơi nhạc tại đài phát thanh và
các chương trình biểu diễn thì ông gặp ca sĩ Minh Trang gốc Huế từ đài Pháp-Á ở
Sài Gòn ra. Cô sinh năm 1921, vốn là xướng ngôn viên của đài, sau trở thành ca
sĩ do tình cờ thiếu ca sĩ trong buổi thu trực tiếp. Cô tên thật là Ngọc Trâm,
nghệ danh ghép từ tên hai người con với đời chồng trước. Hai người đến với nhau
và trở thành một cặp tri âm để ra đời nhiều tác phẩm nổi tiếng khác như Đêm tàn
Bến Ngự, Tiếng xưa, Bóng chiều xưa...
Ca sĩ Minh Trang và nhạc sĩ Dương Thiệu Tước |
Năm 1979, Minh Trang sang Mỹ,
còn Dương Thiệu Tước ở lại, đến năm 1982, ông sống với cô Nguyễn Thị Nga, một học
trò cũ trước đây từng học ở trường Âm nhạc quốc gia Sài Gòn. Ông mất 1/8/1995,
cùng năm đó Hãng phim Trẻ xuất bản cuốn băng video Thuyền mơ gồm 8 bài hát của
Dương Thiệu Tước, là tuyển chọn âm nhạc chính thức đầu tiên sau 1975 của nhạc
sĩ này.
Về giai nhân Vi Kim Ngọc,
sau khi kết hôn cùng tiến sĩ Nguyễn Văn Huyên, bà có một cuộc sống hạnh phúc và
có với ông 4 người con và đều thành đạt. Bà hoạt động trong ngành Ký sinh
trùng, dạy tại ĐH Y Hà Nội. Bà mất năm 1988. Người con trai út là GS Nguyễn Văn
Huy, một tên tuổi trong ngành bảo tàng, từng là GĐ bảo tàng dân tộc học. Vi Kim
Ngọc là một trong hai cô con gái đẹp nức tiếng của tổng đốc Vi Văn Định, họ đều
kết hôn với những bậc anh tài. Cô em Vi Kim Phú lấy bác sĩ Hồ Đắc Di (con thượng
thư Hồ Đắc Trung, em tổng đốc Hồ Đắc Điềm), trong khi đó một cô cháu gái là Vi
Thị Nguyệt Hồ lấy BS Tôn Thất Tùng. Dòng dõi Hồ Đắc lẫn Tôn Thất đều là những danh
gia vọng tộc thời bấy giờ. Có thể nói, Vi Kim Ngọc được xem như một hoa khôi
cành vàng lá ngọc bậc nhất những năm 1930.
Giai nhân Vi Kim Ngọc và chồng, tiến sĩ Nguyễn Văn Huyên |
Hiện gia đình có bảo tàng
Nguyễn Văn Huyên ở quê nhà Lai Xá, Kim Chung, Hoài Đức, Hà Nội, trong đó có một
vài dấu ấn gợi nhớ hình bóng nàng thơ của những bài hát thời đầu của Dương Thiệu
Tước. Người con gái của bà Ngọc và ông Huyên, bà Nguyễn Kim Hạnh có kể lại
trong "Hồi ức về Nguyễn Văn Huyên":
“Năm 1977, sau khi cha tôi mất
được 2 năm, mẹ tôi viết: “Ước mơ của em khi đôi tám xuân xanh là quyết chọn người
tài đức mới trao thân. Nếu không gặp được nam nhi hào hùng đó thì ở một mình suốt
đời. Thế mà em đã mãn nguyện”. Và trang sau, nhật ký nhắc tới Nhạc sĩ Dương Thiệu
Tước:
“Năm 1976, được tin của một
người bạn cũ ở Đà Lạt nói rằng có gặp ông Dương Thiệu Tước và vợ của ông là bà
Minh Trang lên chơi Đà Lạt.
"... Bác Tước là cháu nội
cụ Nghè Dương Khuê, chúng tôi thường gọi là bác Cả Tước, không thể ví với người
đã đậu Tiến sĩ Văn chương Đại học Sorbonne, Bộ trưởng Giáo Dục 30 năm. Năm
1954, bác di cư vào trong Nam, làm chủ sự Ban Âm nhạc Đài Phát thanh Sài Gòn, cả
đời sống thanh bạch và rất lương thiện”.
Dương Thiệu Tước không để lại
nhiều thông tin, nhưng ông có ghi rõ trong các bản nhạc hai chữ Ngọc Lan viết
hoa, nhưng ít người hiểu, đa số đều nghĩ rằng ông ca ngợi loài hoa ngọc lan.
Cho đến giờ, dường như ẩn số người đẹp trong bài hát này đã rõ ràng. Bài hát
mang âm hưởng thính phòng, lời ca diễm lệ, kể về một mối tình lỡ dở... Mùa thu
đẹp đẽ dường như cũng thế, lúc nắng gió ngất ngây cũng là lúc tơ chùng đàn hờ
phím loan... Cho dù là Kim Ngọc hay Ngọc Trâm (Minh Trang) thì cũng đều là những
vẻ đẹp yêu kiều, đáng để tôn vinh.
Ngọc Lan đã được nhiều ca sĩ
thử sức, nhưng dường như Thái Thanh đạt tới độ hoàn hảo hơn cả. Có hai bản thu vào
năm 1966 với hòa âm của Vũ Thành và năm 1988 với hòa âm của Duy Cường. Xin giới
thiệu bản thu sau với âm thanh như một làn gió thơm mùa thu vừa tới...
Nguyễn Trương Quý
Trả lờiXóaشركة تنظيف بالقطيف
شركه نقل عفش بالقطيف
شركة مكافحة حشرات بالقطيف