CHIẾN TRANH...

(Chỉ ai đã từng trải nghiệm những đau thương mất mát mới có thể hiểu được nó.)

Nhà thơ Nguyễn Duy có mặt tại Tam Lung, Lạng Sơn khi Đồng Đăng - cách đó 6km - đã thất thủ và ở lại Lạng Sơn cho đến khi quân ta phải bỏ mặt trận này. Hôm qua, trên đường quay lại "chiến trường xưa", gặp lại các thành viên trong "tổ tự vệ" trường Đông Kinh Phố, thị xã Lạng Sơn, Nguyễn Duy đã đọc lại hai bài thơ ông viết vào những ngày đầu Chiến tranh Biên giới. Chúng ta có thể cảm nhận được "chiến tranh" thông qua cảm xúc không chỉ của bài thơ mà cả trong giọng đọc của ông. (theo FB Trương Huy San, ngày 16 tháng 2 năm 2017)

DẠ HƯƠNG

Tặng Hoàng Tú 

Sẽ rất nhớ dáng người vừa thoáng gặp 
chiều Lạng Sơn súng nổ rụng hoa đào 
những giọt máu của vườn cây vung vãi 

Trường sơ tán rồi, cô giáo còn chốt lại 
khẩu súng thép chéo lưng con gái 
ôi tấm lưng kia ngỡ sinh ra để mà mềm mại 

Dáng điệu ấy chốt lại lòng ta mãi 
như dạ hương thoáng gặp một đêm nào

Lạng Sơn, 24-2-1979

Nguồn: Nguyễn Duy, Ánh trăng, Nxb Tác phẩm mới, 1984 

Lên mặt trận, ngày đầu

Lên xứ Lạng 
chưa thấy thành Tiên Xây 
đâu chùa Tam Thanh 
đâu nàng Tô Thị... 

Quân giặc tràn qua đèo Hữu Nghị 
Đồng Đăng thất thủ rồi 
pháo Bằng Tường giội sang xối xả 
dằng dặc giòng người sơ tán đổ về xuôi 

Lẫn lộn người Kinh, người Tày, người Dao 
nào gánh, nào xe, nào gùi, nào vác 
hiển hiện những ngày xưa loạn lạc 
biên ải xưa giặc giã mới tràn vào 
những gương mặt nghìn năm đanh sắt lại 
máu lửa ngỡ cũ rồi mà vẫn mới 
vẫn mới cả nón mê cả áo vá chân trần... 

Miếng cơm ăn cát bụi bên đường 
giấc ngủ ngồi che hờ tàu lá chuối 
ngôi nhà không bỏ trống sau lưng 
đàn trâu lang thang lũ gà con xao xác 
lũ trẻ con mắt tròn ngơ ngác 
chân trẻ con lũn cũn chạy như đùa 

Trẻ con trên ôtô trên xe trâu xe thồ 
trẻ con trên lưng trẻ con trên tay 
trẻ con lon ton níu váy níu áo 
đòn gánh nữa kìa kẽo kẹt nghiến trên vai 
một đầu gánh là trẻ con còn đầu kia là nồi là gạo 
mắt trẻ con cứ tròn thao láo 
như hòn sỏi ném theo đoàn quân đi... 

Bao lứa trẻ từng lớn lên như thế 
gặp lũ trẻ con nay bắt gặp tuổi thơ mình 
gặp tuổi thơ của em 
gặp tuổi thơ của anh 
gặp lại cả mấy thời chạy loạn 
thời là tản cư thời là sơ tán 
gian nan xưa cứ tưởng đã cũ rồi! 

Quân đi, quân đi 
ngược lên biên giới 
có cái nhìn như sỏi ném sau tôi...

Lạng Sơn, 18.2.1979 
Nguồn: Đãi cát tìm vàng, NXB Văn nghệ, 1987